System swiadczen spolecznych, ktory zlikwidowal w dniu 23 sierpnia podpis prezydenta Clintona liczy sobie ponad 60 lat. Ustawa pod nazwa Personal Responsibility and Work Opportunity Act of 1996 znosi federalne gwarancje udzielania zasilkow najbiedniejszej czesci ludnosci i przekazuje stanom szerokie uprawnienia w zakresie stworzenia wlasnych programow pomocy.
System ten wprowadzony zostal w okresie, w ktorym Stany Zjednoczone przezywaly kryzys ekonomiczny, panowalo olbrzymie bezrobocie, a jednym z najwazniejszych problemow spolecznych byl glod i bezdomnosc. Oprocz systemu podstawowych swiadczen finansowych elementem skladowym tego programu byly roboty publiczne. Dzieki nim miedzy innymi zbudowny zostal wspanialy system amerykanskich autostrad, w budowie ktorych znalazlo zatrudnienie wielu bezrobotnych.
W ciagu 61 lat swego istnienia w wyniku wielu poprawek i rozszerzenia zakresu swiadczen istniejacy dotychczas system opieki spolecznej wypaczyl sie do tego stopnia, ze niemozliwe stalo sie jego funkcjonowanie; wyprodukowal on ponadto co najmniej dwa pokolenia ludzi, ktorzy calkowicie byli uzaleznieni od zasilkow spolecznych.
Wedlug danych liczbowych publikowanych w "Chicago Tribune" z systemu swiadczen spolecznych korzystalo w 1994 roku 5 milionow amerykanskich rodzin; oznacza to 34% wzrost w stosunku do roku 1989. Wiekszosc klientow korzystajacych z "welfare" stanowia biali, odsetek czarnych wynosi 39%.
Juz w obowiazujacym dotychczas systemie swiadczenia dla emigrantow byly bardzo ograniczone: emigrant nie byl uprawniony do otrzymywania ani zasilku stanowego, czyli Public Aid ani zasilku federalnego, czyli Social Security Suplemental Income jesli nie przebywal w Stanach Zjednoczonych przez okres co najmniej 5 lat. Po uplywie tego czasu emigrant ma zgodnie z obowiazujacymi przepisami prawo wystapic o obywatelstwo amerykanskie. Podpisana przez prezydenta reforma opieki spolecznej nie dotyczy tej grupy emigrantow, ktora nabyla juz obywatelstwo amerykanskie.
Wprowadzone ostatnio zmiany ugodza glownie w stalych rezydentow, ktorzy nie sa obywatelami. Straca oni prawo do korzystania z dodatkowego programu Social Security Suplemental Income i programu znaczkow zywnosciowych. Ograniczenie pomocy dla legalnych emigrantow jest najwazniejsza z punktu widzenia etnicznego zmiana prawna.
Fundamentalna zmiana dotyczaca "welfare"w zyciu ludzi ubogich utrzymujacych sie ze spolecznych zapomog jest ogranieczenie do dwoch lat w ciagu calego zycia prawa korzystania z pomocy finansowej. Nieszczescie tego programu polega na drastycznym obcieciu dochodu ludzi najubozszych w sytuacji, gdy nie gwarantuje sie im zatrudnienia, jak mialo to miejsce kilkadziesiat lat temu w momencie wprowadzanie ustawy w zycie. Panujaca obecnie sytuacja na rynku pracy nie zapewnia zatrudnienia dotychczasowym klientom "welfare"; istniejace do tej pory programy majace w zalozeniu uczyc bezrobotnych konkretnych umiejetnosci maja raczej teoretyczny charakter. Apel prezydenta Clintona o to, by ci wszyscy, ktorzy walczyli o wprowadzenie reformy "welfare" przyjeli do pracy ludzi utrzymujacych sie do tej pory z zapomog, jest "pobozym zyczeniem", jako, ze nie posiadaja oni zadnych uprawniajacych ich do pracy umiejetnosci. Klienci starego systemu sa z cala pewnoscia jego pasozytami, ale z drugiej strony sa rowniez jego ofiarami.
Social Security Suplemental Income byl programem do ktorego kwalifikowaly sie osoby osiagajace wiek emerytalny, a ktore nie wypracowaly pelnych 40 kwartalow albo tez ci, ktorzy wypracowali 40 kwartalow wymaganych do otrzymania pelnej emerytury, ale ich dochod byl bardzo niski, na przyklad otrzymuja jedynie $200 emerytury, tak zwanego SSA. Emeryci pobierajacy kwote nizsza niz $470 miesiecznie mieli prawo do zasilku wyrownawczego, czyli tak zwanego SSI (wyrownanie do kwoty $470).
Jesli emeryt nie wypracowal pelnej emerytury, czyli nie przepracowal 40 kwartalow, otrzymywal, wedlug obowiazujacych dotychczas przepisow, pelne SSI, czyli $470 plus, co bardzo wazne, ubezpieczenie medyczne. Zniesienie tego programu jest prawdopodobnie dla naszej polskiej mniejszosci etnicznej najwieksza strata. Odsetek polskich emigrantow korzystajacych z Public Aid jest znikomy, natomiast jest dosyc duza grupa emerytow, ktorzy nie wypracowali w Stanach Zjednoczonych pelnej emerytury i korzystaja z SSI. Od 1 stycznia przyszlego roku biuro Social Security bedzie dokonywac ewaluacji wszystkich dotychczasowych klientow obcinajac swiadczenia dla osob nie bedacych obywatelami. Liczba potencjalnych klientow programu SSI bardzo wzrosla w ciagu ostatnich lat z powodu realizowanej loterii wizowej, laczenia rodzin, amnestii. Szansa dla osob zagrozonych utrata SSI jest uzyskanie obywatelstwa, poniewaz w wiekszosci przypadkow spelniaja one wymog pieciu lat pobytu na terenie Stanow Zjednoczonych.
Niektorzy z kwalifikujacych sie osob uprawnieni sa do zdawania egzaminu na obywatelstwo amerykanskie po polsku. Do pierwszej kategorii uprawnionych, ktorzy moga zdawac egzamin po polsku naleza ci, ktorzy ukonczyli 50 lat zycia i przez okres 20 lat posiadaja prawo stalego pobytu na terenie Stanow Zjednoczonych albo ukonczyli 55 rok zycia i przez 15 lat maja "zielona karte".
Dla osob starszych wprowadzono ograniczony objetosciowo material. Egzamin skladajacy sie z 25 pytan maja prawo zdawac ci, ktorzy maja skonczone 65 lat zycia i przez okres 20 lat mieli prawo stalego pobytu.
Do jeszcze jednej kategorii osob korzystajacych dotychczas z SSI, w ktore uderza zniesienie dotychczasowej wersjii "welfare" naleza niepelnosprawni. Oprocz zasilku finansowego straca oni przede wszystkim ubezpieczenie medyczne bedace czescia skladowa SSI.
Emigranci przez okres pierwszych pieciu lat pobytu na terenie Stanow Zjednoczonych nie maja i nie mialy w poprzedniej wersjii ustawy prawa korzystania z zadnych programow federalnych, czyli subsydiowanych mieszkan, przedszkoli itp. Istnieja jednak pewne wyjatki. Utrzymanym do tej pory programem spolecznym jest tzw. WIC ("Women, Infant & Children"), ktory obejmuje zasadniczo dozywanie dzieci najubozszych. Nadal funkcjonujacym bedzie program pomagajacy w zdobywaniu kwalifikacji zawodowych (TPA), na przyklad pomocy pielegniarskich czy pracownikow biurowych. Wszelkie programy oferujace jakakolwiek zapomoge finansowa nie beda dostepne dla emigrantow. Wobec tego zniesione zostaly funkcjonujace do tej pory programy umozliwiajace doplacenie do ceny wynajmu mieszkania kwoty w wysokosci $300 raz na dwa lata osobom, ktore znalazly sie w bardzo trudnej sytuacji zyciowej ze wzgledu na nieszczescie, utrate pracy, chorobe albo smierc w rodzinie.
We wprowadzonej nowej wersjii ustawy pomocy spolecznej nawet po uplywie 5 lat pobytu na terenie Stanow Zjednoczonych emigrant tylko wtedy bedzie mogl korzystac ze swiadczen spolecznych jesli jego dochod dodany do dochodu sponsora kwalifikuje do zapomogi. Sponsor bedzie odpowiedzialny finansowo za sponsorowana przez siebie osobe przez caly czas jej pobytu w USA. W propozycji ustawy emigracyjnej sponsor bedzie mogl byc nawet skarzony przez osobe sponsorowana o nie zaplacone dlugi na przyklad za pobyt w szpitalu.
Emigranci zarowno legalni jak i nielegalni maja prawo do korzystania z uslug medycznych w naglych wypadkach. Nadal w sytuacji "emergency" szpital nie ma prawa odmowic przyjecia emigranta a miejscowe biuro Public Aid jest zobowiazane do zaplacenia za leczenie. Kobiety po trzecim miesiacu ciazy traktowane sa jako przypadki nagle. Tak wiec nadal kobiety w ciazy, zwlaszcza zaawansowanej moga korzystac zarowno z opieki medycznej przed urodzeniem dziecka jak i w czasie porodu.
Wszystkie agencje stanowe beda musialy raportowac do INS nazwiska i adresy osob przebywajacych nielegalnie na terenie USA, ktore korzystaja z ich uslug. Tylko dwie z tych agencji sa obecnie wymienione po imieniu: SSI Commissioner i Housing Commissioner. Szpitale i szkoly nie sa do tej pory zobowiazane do raportowania jako ze nie sa to agencje federalne. Chicago Board of Education wydal na przyklad okolnik stwierdzajacy, ze nie wolno zadac potwierdzenia statusu emigracyjnego dzieci przyjmowanych do szkoly.
Istnieje jednak zagrozenie, ze wszystkie agencje utrzymujace sie z subsydiow federalnych beda zobowiazane do raportowania w zamian za dotacje rzadowe. Dodatkowe obostrzenia dotyczace reformy swiadczn spolecznych zawarte sa w reformie emigracyjnej - nadal dyskutowanej, ktora jest na razie jedynie propozycja ustawowa. Jedna z propozycji jest uniemozliwienie osobom przebywajacym nielegalnie na terenie USA pobieranie jakichkolwiek swiadczen w imieniu obywateli czy emigrantow legalnych. Wszystkie dzieci urodzone na terenie Stanow Zjednoczonych nadal wiec beda mialy prawo do korzystania z Public Aid, ale zapomogi nie beda mogly byc pobierane przez ich nielegalnych rodzicow. Obostrzenia tego typu stanowia forme zniechecenia do tego by przyjezdzac do Stanow Zjednoczonych w celu urodzenia dziecka uzyskujacego w ten sposob amerykanskie obywatelstwo. Sa rowniez przeciwdzialaniem popularnemu takze w polskim srodowisku zjawisku spolecznemu jakim jest niezawieranie slubu ze wzgledu na mozliwosc korzystania z zapomog naleznych samotnej matce.
P.S. Wedlug informacji biura Social Security Administration poczawszy od 1 pazdziernika 1996 osoby, ktore wypracowaly emeryture w Stanach Zjednoczonych, a przebywaja tu nielegalnie nie beda mogly skladac podan o swiadczenia na terenie USA. Nie dotyczy to osob, ktore juz pobieraja emerytury, tylko nowych aplikantow.