Juz w starozytnosci Grecy posiadali ogromne, agresywne molosy wywodzace sie prawdopodobnie z Azji. W czasie VI-go w p.n.e. kupcy feniccy przywiezli je na Wyspy Brytyjskie, gdzie wyhodowano z nich psy przypominajace dzisiejszego Mastiffa. Kiedy rzymskie legiony rozpoczely inwazje Wysp Brytyjskich napotkaly one na plazach gigantyczne mastiffy walczace u boku swych wlascicieli.
Rzymianie byli pelni podziwu dla tego typu psow, totez duza ich liczba wrocila wraz z wojskiem do Rzymu, gdzie walczyly na arenach, dostarczajac rozrywki tlumom. Walki te mialy bardzo roznorodny charakter; psy walczyly przeciwko psom, dzikim zwierzetom, jak i rowniez przeciwko uzbrojonym gladiatorom. Czesc molosow znalazla sie w legionach, gdzie szkolona byla jako psy wojenne. Wszedzie gdzie dotarly legiony rzymskie, dotarly i molosy. Stad do dzisiaj obszary wystepowania ras w typie Mastiffa pokrywaja sie w przyblizeniu z zasiegiem podbojow legionow i na polnocy siegaja Karpat.
Roznorodnosc wymagan stawianych wobec psow zmusila z czasem ich wlascicieli do selektywnej hodowli, w rezultacie ktorej z rodziny mastiffow wyodrebnily sie grupy psow do okreslonych zadan. Pierwsze wzmianki o wyksztalconych grupach mozna znalezc w literaturze anglosaskiej poczawszy od XVI w. W roku 1632 znajdujemy juz definicje poszczegolnych typow. I tak ALAUNT to pies sluzacy do ujarzmiania wolow i pomocy rzeznikom. BANDOG to lancuchowy pies do pilnowania. Wreszcie BULL-DOG do walki i gryzienia bykow. Historia powstania tego ostatniego nie jest dokladnie znana.
George R. Jesse - slawny angielski kynolog i historyk opisal powstanie wczesnych Bull-dogow jako wynik selektywnej hodowli mastiffow, celem uzyskania mniejszego i zwinniejszego psa z rozszerzona szczeka i cofnietym nosem. Zdaniem Jesse mialo to umozliwiac psu oddychanie w czasie trzymania nosa byka podczas walki. Wedlug innych zrodel Bull-dog powstal w wyniku krzyzowania krwiozerczych psow szkockich typu Blue Paul z rownie potwornymi Alautami z Irlandii. W kazdym razie okolo XVII w. pies typu Bull-dog zostaje uksztaltowany. W tamtych czasach nie istnialo pojecie ras i wyglad zewnetrzny psow nalezacych do tych samych grup nie byl jednolity jak dzisiaj. Rowniez rozmiary psow w obrebie grup byly drastycznie rozne. Mimo to pokusze sie o scharakteryzowanie wczesnego Bull-doga. Byl to doskonaly atleta o ogromnej sile i sprawnosci. Z dzisiejszym Bulldogiem Angielskim mial tyle wspolnego, ze ( cytujac P. Richarda Strattona) " ...obydwa sa psami". Przypominal on dzisiejszego amerykanskiego Staffordshire Terriera z bardzo krotko przycietymi uszami, choc glowa byla nieco bardziej w typie Boksera.
Tradycja gryzienia bykow przywedrowala na Wyspy Brytyjskie wraz z rzymskimi legionami. Wywodzila sie ona ze starozytnej Grecji. W miejscowosci Minos na Krecie istnial kult boga Mithras, ktory utozsamiany byl z wojowniczym mlodym bykiem koloru bialego. Wierzono, ze ujarzmienie byka mialo dostarczyc mestwa w bitwie. Ceremonia ta odbywala sie z uzyciem psow. Gryzienie bykow w Anglii stalo sie rozrywka wszystkich klas spolecznych. Kiedy w roku 1559 francuski ambasador goscil na dworze krolowej Elzbiety ugoszczono go wystawna kolacja, po ktorej nastapil pokaz gryzienia bykow przez psy oraz walki psow z niedzwiedziem. Krwawy zwyczaj byl kontynuowany na dworze krolewskim przez niemal dwa nastepne stulecia, przy czym szczyt popularnosci przypadl na lata panowania krolowej Anny (1665-1714). Gryzienie bykow bylo takze organizowane i podziwiane przez warstwy ubozsze, ale czynnikiem nieco hamujacym rozwoj tego "sportu" wsrod tej czesci spoleczenstwa byly bardzo wysokie koszta.
W drugiej polowie XVIII w. gwaltownie wzrosla popularnosc innego rodzaju "rozrywek" - walk psow. W przeciwienstwie do gryzienia bykow nie byly one kosztowne i mogly odbywac sie na malej powierzchni. W 1835 roku Parlament Brytyjski zatwierdzil HUMAN ACT, na mocy ktorego wszystkie krwawe "sporty" staly sie nielegalne. Nieliczni milosnicy probowali przez kilka nastepnych lat nielegalnie kontynuowac tradycje gryzienia bykow, lecz wkrotce zanikla ona calkowicie na skutek niemozliwosci jej ukrycia, natomiast popularnosc walk psow osiagnela swoj szczyt. Jak juz wspomnialem wczesniej, walki te nie wymagaly duzej powierzchni, zatem po roku 1835 mogly byc organizowane "w podziemiu", na przyklad w tylnych pomieszczeniach barow, pubow lub nawet w piwnicach. W spusciznie po gryzieniu bykow pozostaly ogromne ilosci psow typu Bull-dog. Nieustraszone i obdarzone ogromna sila byly przez jakis czas uzywane do walk z innymi psami. Bull-dogi walczyly bardzo dzielnie, ale pasywny sposob ich walki odpowiedni do pokonania byka, byl wprawdzie nadal wzglednie skuteczny w starciu z innymi psami, lecz malo ekscytujacy dla obserwujacych walke widzow. Zwinnosc, podstawowa cecha wymagana w walce, musiala ulec poprawie. Aby to osiagnac konieczne bylo tez zmniejszenie rozmiarow Bull-dogow. Zaistniala zatem potrzeba stworzenia nowego typu psa - PSA -GLADIATORA .
Zanim jednak opisze jak tego dokonano, przyjrzyjmy sie nieco najnizszej warstwie spoleczenstwa angielskiego z poczatku XIX w. Jednym z wiekszych problemow nekajacych tych ludzi byly gryzonie, a szczegolnie szczury. Do walki z nimi mieli biedacy jeden niezawodny srodek - TERRIERY. O ile klasy wyzsze rozwijaly terriery do celow lowieckich, o tyle dla nizszych terrier byl srodkiem koniecznym do przetrwania. Maly, sprawny, szybki i sprezysty lapal i zjadal swoja wlasna zdobycz. Tak lis probujacy ukrasc kure, jak i szczur podkradajacy zboze byly odpowiednimi ofiarami. Terriery dostarczaly takze swym wlascicielom rozrywki, a czasami i pieniedzy. Ulubiona rozrywka najubozszych warstw spolecznych z przelomu XVIII i XIX w. byly psie zawody w zagryzaniu szczurow, czyli tzw. RATTING. Polegaly one na wpuszczaniu szczurow i psa do przygotowanego wczesniej wglebienia w ziemi (tzw. PIT), z zadaniem zagryzienia mozliwie jak najwiekszej liczby szczurow w okreslonym przedziale czasowym. Pies, ktory udusil najwiecej gryzoni oglaszany byl zwyciezca, a jego wlasciciel wygrywal wszystkie zaklady i otrzymywal nagrode pieniezna. Dwa typy terrierow wyroznialy sie szczegolnymi umiejetnosciami w rattingu. Byly to BLACK & TAN (czarny podpalany) TERRIER oraz BIALY TERRIER ANGIELSKI. Pierwszy z nich przetrwal do dzis w niemal niezmienionej formie, czyli w formie MANCHESTER TERRIERA. Bialy Terrier Angielski wyginal na poczatku XX w. Jego wyglad przypominal Manchester Terriera, lecz glowa byla szersza, a szczeki silniejsze.
Do dzis nie wiadomo, kto pierwszy wpadl na pomysl skrzyzowania powyzszych terrierow z Bull-dogiem. Dokonano tego w gorniczym rejonie Staffordshire w centralnej Anglii. Powstale w wyniku tej krzyzowki psy nazwano BULL-AND-TERRIER i blyskawicznie pozyskaly ogromna sympatie milosnikow psich walk. Zdawaly sie one przejac wszystkie dodatnie cechy tak Bull-dogow jak i Terrierow Po pierwsze byly zdecydowanie mniejsze, latwiejsze w prowadzeniu i tansze w utrzymaniu od Bull-dogow. Odziedziczyly zwinnosc terrierow i sile Bull-dogow, tak ze mimo mniejszych rozmiarow byly czesto w stanie pokonac w walce wieksze od siebie Bull-dogi. Typowa dla Terrierow brawura i dynamika ruchow sprawialy, ze B&T byly uzywane takze do rattingu, uzyskujac znakomite rezultaty. Do dzis rekordzistami w rattingu sa mniejsze odmiany wczesnych Bull Terrierow. Popularnosc psow typu B&T osiagnela swoj szczyt. Walki z ich uzyciem odbywaly sie doslownie wszedzie. Nie bylo chyba w pierwszej polowie XIX w. pubu lub baru, w ktorym nie przystosowanoby ktoregos z tylnych pomieszczen specjalnie do tego celu. Typowym obrazkiem ze Staffordshire w tamtym okresie byly dziesiatki mezczyzn niosacych swoje psy pod pacha i zmierzajacych wieczorowa pora do pubow.
Tymczasem Bull-dogi uzyte masowo do powyzszych krzyzowek, wobec braku mozliwosci ich wykorzystania gwaltownie tracily popularnosc; liczba ich drastycznie zmalala. W polowie XIX w. do Anglii dotarl z dalekich Chin MOPS. Wkrotce potem stal sie on supermodnym psem wsrod warstw wyzszych.
Aby zwiekszyc rozmiary tej rasy skrzyzowano Mopsy z bardzo nielicznymi juz wtedy Bull-dogami, otrzymujac dzisiejszego BULLDOGA ANGIELSKIEGO. Jest to zupelnie inny pies w porownaniu z oryginalnym Bull-dogiem, choc w dalszym ciagu posiada jego legendarna odwage.
Na poczatku lat 50-tych XIX w. James Hinks wyhodowal nowa rase poprzez zmieszanie Bull-and-Terriera z Dalmatynczykiem oraz Pointerem. Oryginalny wyglad tych psow sprawil, ze bardzo szybko zostaly uznane jako rasa i pod nazwa Bull Terrier w latach 80-tych zarejestrowane przez angielski Kennel Club. Tak wczesne uznanie Bull Terriera jako psa wystawowego sprawilo, ze mimo niewatpliwych predyspozycji nie byl on zbyt powszechnie uzywany do walk.
Druga polowa XIX w. przyniosla ze soba ogromna aktywnosc licznych organizacji humanitarnych i w rezultacie spadek popularnosci psich walk. Zmalala tez popularnosc psow Bull-and-Terrier. Na przelomie wiekow byly one juz nieliczne. Od calkowitego wyginiecia ocalilo je umilowanie tej rasy przez gornikow z rejonu Staffordshire, gdzie przetrwaly. Dla podkreslenia tego wyraz Staffordshire umieszczono na stale w nazwie rasy, kiedy w 1935 roku zostala ona uznana przez Kennel Club jako STAFFORDSHIRE BULL TERRIER. Nastapilo to tak pozno, gdyz przez dziesiatki lat Staffiki uznawane byly za psy-mieszance do walk, lecz zupelnie nieodpowiednie pod wzgledem charakteru do potrzeb wystaw. Bledna opinia z tamtych czasow wydaje sie byc co najmniej dziwna w swietle faktu latwego uznania tak blisko spokrewnionej ze Staffikami rasy Bull Terrierow.
Jednym z prekursorow Staffordshire Bull Terrierow w Ameryce jest Prof. Steve Stone. Nabyl on swojego pierwszego Staffika od Johna Gordona z Anglii podczas pobytu w Finlandii, aby nastepnie przywiezc go do USA w roku 1966. Wieloletnie wysilki dla popularyzacji tej rasy przyczynily sie do wzrostu ich liczby, w czym pomagali profesorowi bardzo nieliczni posiadacze Staffikow w Ameryce. Nie bylo to jednak proste, zwazywszy na istnienie oraz znacznie wieksza wowczas popularnosc kilku pokrewnych ras, zwlaszcza Pit Bulli. Steve Stone byl rowniez zalozycielem klubu S.B. w USA w styczniu 1967 roku w Pasadena w stanie Kalifornia. AKC uznalo wcielilo rase do grupy Miscellaneous w styczniu 1972 roku. Wreszcie w 1975 rasa zostala w pelni uznana przez AKC z prawem startu w obrebie Grupy Terrierow.
Ujmujacy sposob bycia, graniczaca z szalenstwem odwaga oraz krancowe przywiazanie do wlasciciela sprawily, ze dzisiaj sa "Staffiki" najpopularniejsza rasa psow w RPA, jedna z najpopularniejszych w Anglii, Australii i Finlandii oraz rosnie ich popularnosc w innych krajach.
Jak na ironie, cechy, ktore niegdys czynily ze Staffordshire Bull Terrierow wspanialych gladiatorow sa obecnie bardzo przydatne dla psa-przyjaciela rodziny. Na przyklad ogromna odpornosc na bol, sprawia, ze nie "odgryzie" sie dziecku, kiedy to ostatnie wsadzi mu niespodziewanie palec do oka. Na Wyspach Brytyjskich "staffiki" nosza chlubny przydomek " nanny dog", czyli pies-nianka. Krotka siersc nie wymaga szczegolnej pielegnacji, a umiarkowane rozmiary rasy umozliwiaja dostosowanie sie do kazdych warunkow mieszkaniowych przy niskich kosztach utrzymania. SBT bedac przez dziesiatki lat psem biedakow, i dzis nie jest z reguly wybredny w jedzeniu. Pomimo lagodnego juz obecnie charakteru, Staffordshire nadal posiada odwage swych przodkow i z latwoscia przepedzi psa nawet znacznie wiekszego od siebie. Jednakze "staffik" to przede wszystkim pies-atleta, wiec aby jego miesnie posiadaly odpowiedni ton musi on otrzymac odpowiednio duza porcje ruchu kazdego dnia. Potrzebuje rowniez stalego kontaktu z czlowiekiem, nie nadaje sie do przebywania godzinami samotnie. Zabawy ze staffikiem moga byc bardzo przyjemne, zaden inny pies na swiecie nie uniesie w pysku rownie wielkiej klody drewna w proporcji do rozmiarow swego ciala, bardzo niewiele popedzi za pilka "na zlamanie karku" z pasja rowna staffikom. Odziedziczona po przodkach chec do walki dzisiaj przejawia sie w cywilizowanej formie jako nieustajaca chec do zabawy.
Staffordshire Bull Terrier jest idealnym psem dla starzejacego sie "mlodzienca" w wieku lat trzydziestu kilku o zanikajacych miesniach, wypelniajacej sie stopniowo talii, lecz ciagle jeszcze marzacego o sprawnosci fizycznej z przed lat i odnajdujacego ja w swoim psie.
Czyli dla faceta jak ja...
W ciagu ponad 20-stu lat moich kontaktow z psami nie znalazlem rasy, ktora podbilaby moje serce w stopniu takim jak Staffordshire Bull Terriery, dlatego na zawsze pozostana one moja ulubiona rasa.
LITERATURA:
•Jacqueline O"Neil, The American Pit Bull Terrier
•Dieter Fleig, Staffordshire Bull Terrier, 1997
•Richard F. Stratton, This is the American Pit Bull Terrier
•Dieter Fleig, History of Fighting Dog, 1996
•Richard F. Stratton, The world of American Pit Bull Terrier
•Danny Gilmour, The Complete Staffordshire Bull Terrier, 1994
•John F. Gordon, Staffordshire Bull Terriers, 1964
•V. H. Pounds & Lilian V. Rant, Staffordshire Bull Terriers: An Owner"s Companion, 1993
•Anna Nicolas, Staffordshire Terriers, 1991
•Anna Nicolas, Staffordshire Bull Terriers, 1994
•W.N. Morley, This is the Staffordshire Bull Terrier, 1982
•Steve Eltinge, The Staffordshire Bull Terrier in America, 1986 Dr. Carl Semencic, The World of Fighting Dogs, 1984
