Nie, nie, ja nie o tym i nie do tych, którzy ju? w przedszkolu… Przedmiot niniejszego artyku3u stanowi obecnie jedynie ciekawostke, która na razie nas nie dotyczy, ale oznacza wyzwanie dla znawców etyki i medycyny. Ten artyku3 jest o tym jak sie robi dzieci w zaciszu laboratoriów.
Metody selekcji p3ci zaczeto stosowaa jeszcze przed poznaniem genetycznego pod3o?a dziedziczenia p3ci. Ju? w Starym Testamencie by3y wzmianki o stosowaniu metod zwiekszaj1cych szanse na urodzenie ch3opca lub dziewczynki. Znaczenie j1der w tym procesie poczecia zaobserwowano ju? w staro?ytnym Egipcie. Zaobserwowano wtedy, ?e kastracja zmniejsza poci1g seksualny i powoduje niep3odnooa. Znacznie póYniej, w pi1tym wieku przed Chrystusem, Grek Anaxagoras rozwa?a3 mo?liwooa selekcji p3ci dziecka na podstawie czynnika ojcowskiego pochodz1cego z j1der. Nasienie z j1dra prawego mia3o produkowaa ch3opców, zao z j1dra lewego by3o odpowiedzialne za dziewczynki. Za3o?enie to doprowadzi3o do dobrowolnego usuwania lewego j1dra przez niektórych mo?now3adców europejskich w osiemnastym wieku naszej ery, chc1cych zapewnia sobie meskiego potomka. Podobnie nienaukowe metody selekcji p3ci potomka wystepowa3y prawie we wszystkich kulturach, nie mia3y praktycznego znaczenia, a czeoa z nich by3a wrecz szkodliwa. Nowoczesna genetyka zosta3a zapocz1tkowana w drugiej po3owie dziewietnastego wieku pracami czeskiego mnicha, Jerzego Mendla. Prze3omem w genetyce dziedziczenia p3ci by3o odkrycie w 1910 roku "dodatkowych chromosomów cz3owieka" którymi by3y chromosomy p3ci.
Odkrycie kwasów nukleinowych, a szczególnie DNA, w j1drach komórek sprowadzi3o zagadnienie dziedzicznooci p3ci do poziomu molekularnego.
Wiekszooa oryginalnych prac naukowych o selekcji p3ci pochodzi z prac weterynaryjnych i do dzisiaj dane i doowiadczenia na zwierzetach s1 podstaw1 podobnych prac na ludziach. U pod3o?a naukowej selekcji p3ci le?y za3o?enie, ?e plemniki z chromosomem X - ?enskim, i plemniki z chromosomem Y - meskim, wykazuj1 ró?nice fizyczno - biologiczne umo?liwiaj1ce ich izolacje z nasienia. Historyczne znaczenie maj1 metody barwienia plemników barwnikami fluoryzuj1cymi czy te? metody elektroforezy nasienia. U pod3o?a elektroforezy le?a3o za3o?enie, ?e plemniki z ró?nymi chromosomami p3ci wykazywa3y ró?ny 3adunek elektryczny na swojej powierzchni. Pierwsze raporty powy?szych metod by3y obiecuj1ce, lecz inne oorodki naukowe nie by3y w stanie ani potwierdzia ani powtórzya wyników tych badan.
Do historii nale?1 te? metody wykorzystuj1ce ró?nice kwasowo-zasadowe plemników X i plemników Y. Pewnym zainteresowaniem naukowców (krótkim) cieszy3a sie teoria ró?nicy kszta3tu pomiedzy plemnikami X i Y. D3u?ej przetrwa3a i do dzisiaj czasami powraca echem teoria ró?nicy gestooci masy pomiedzy plemnikami X i Y. Teoria ta jest wykorzystywana do prób segregacji plemników przy pomocy wirowania nasienia. Pomimo, ?e metoda ta równie? nie potwierdzi3a swojej skutecznooci w praktyce od czasu do czasu jakio oorodek naukowy twierdzi, ?e mo?na odwirowaniem nasienia wp3ywaa na proporcje p3ci potomstwa. Jedyn1 cech1 wspóln1 wszystkich teorii selekcji p3ci by3o to, ?e wyniki laboratoryjne badan opartych na tych teoriach by3y sprzeczne ze soba.
Od niedawna u?ywa sie segregacji pojedynczych plemników przy pomocy przep3ywowego pomiaru komórek ( Flow cytometry). Metoda ta od d3u?szego czasu jest u?ywana do identyfikacji komórek krwi, jak te? i do ich segregacji. Technika ta nada3a nowy wymiar ca3ej hematologii, nauki zajmuj1cej sie chorobami krwi, a szczególnie umo?liwi3a podzia3 i klasyfikacje bia3aczek i ch3oniaków (leukemias and lymphomas).
U pod3o?a tej metody le?1 prace braci Coulter, elektronika i in?yniera, którzy zbudowali aparat do liczenia cz1steczek zawieszonych w p3ynie. Opisowo wygl1da to prawie jak podowietlanie strumienia wody z kranu ma31 latark1 w poszukiwaniu kawa3ków rdzy i piasku w szybko przep3ywaj1cej wodzie. Po udoskonaleniu aparat ten by3 w stanie liczya i klasyfikowaa komórki krwi na podstawie ich wielkooci. Po dalszych usprawnieniach, dodaniu lasera i przeciwcia3 fluoryzuj1cych, mo?liwooci identyfikacji i separacji komórek s1 praktycznie nieograniczone i do konca niepoznane. W tej metodzie, przeciwcia3a znaczone barwnikami s1 u?ywane do oznaczania pojedynczych komórek zawieszonych w p3ynie noonikowym. Mikroskopijny strumien tego p3ynu z zawieszonymi komórkami jest przepuszczany przez owiat3o lasera. Owiat3o lasera jest u?ywane do pobudzenia owiecenia barwnika przytwierdzonego do powierzchni badanych komórek za pomoc1 przeciwcia3. Owiecenie barwnika jest nastepnie rejestrowane w postaci impulsów. Ilooa impulsów umo?liwia szybkie policzenie komórek. Nowoczesne liczniki umo?liwiaj1 nie tylko identyfikacje i policzenie ró?nych rodzajów komórek w czasie tego samego badania lecz równie? ich rozdzielenie. Do rozdzielania komórek s1 u?ywane metody elektromagnetyczne lub laserowe. Pierwsze wykorzystuj1 ró?nice w zawartooci 3adunku elektrycznego na powierzchni poszczególnych komórek. Komórki z wiekszym 3adunkiem s1 silniej odchylane w polu elektromagnetycznym. Wystarczy podstawia probówke w odpowiednim miejscu i z3apaa komórki o identycznym 3adunku. W metodzie laserowej, ultraszybki impuls lasera uderza w pojedyncz1, zidentyfikowan1 komórke zmieniaj1c jej tor lotu w strumieniu i znowu wystarczy tylko podstawia próbówke. Komórki wyselekcjonowane w taki sposób nie s1 uszkodzone (z regu3y). Maj1c doowiadczenie z rozdzielaniem komórek krwi zaczeto eksperymentowaa z rozdzielaniem plemników. U?ywaj1c tej metody otrzymano nasienie z zawartooci1 85% plemników z chromosomem X i 75% plemników z chromosomem Y. Proces ten jest przeprowadzany z predkooci1 200,000-300,000 plemników na godzine i chocia? do zap3odnienia komórki jajowej wystarczy jeden plemnik ilooa plemników otrzymywanych t1 metod1 jest ci1gle zbyt ma3a do normalnego zap3odnienia. Z tego te? wzgledu u?ywa sie metody zap3odnienia pozaustrojowego.
Metoda przep3ywowego pomiaru komórek ju? od kilku lat jest u?ywana do selekcji p3ci, a od dwóch lat jest dostepna na rynku medycznym. Nie stwierdzono zwiekszonego wystepowania zaburzen rozwojowych u dzieci poczetych z pomoc1 tej metody. Firma, która oferuje te metode nie zezwala na selekcje p3ci pierwszego dziecka, a dla tych, którzy maj1 dzieci zezwala tylko na selekcje tej p3ci, której jest mniej w rodzinie. Póki co, wieksze zapotrzebowanie jest na dziewczynki.
Rozwi1zywanie aspektów natury etycznej w medycynie reprodukcyjnej nie nad1?a za postepem technicznym tej dziedziny medycyny. Mo?liwooa wyboru p3ci dziecka jeszcze przed poczeciem jest kolejnym trudnym problemem z którym musz1 sie uporaa zespo3y ludzi zajmuj1cych sie etyk1 i prac1 kliniczn1.
