We wczesniejszych wydaniach "Monitora" pisalem o patogenezie, objawach i diagnostyce miazdzycy. Dzisiaj chcialbym przyblizyc Panstwu temat zapobiegania miazdzycy.
W ubieglym roku w najbardziej rozwinietych krajach Europy zostaly przeprowadzone badania na temat profilaktyki miazdzycy. Badaniom poddano ponad piec tysiecy mieszkancow Szwajcarii, Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec, ktorzy juz wykazywali objawy choroby niedokrwiennej serca, badz tez juz byli po zawalach. Wyniki tych badan byly szokujace. Pomimo calej wiedzy medycznej dostepnej w tych krajach, jak tez pomimo osobistego doswiadczenia choroby na wlasnym organizmie, ci ludzie nie zrobili praktycznie nic aby zahamowac postep miazdzycy i zmniejszyc czynniki ryzyka. Odpowiedz dlaczego tak sie dzieje pozostawiam Panstwu, gdyz kazde wytlumaczenie byloby dobre, a koncowy wynik bylby taki sam. Ten artykul pisze jako lekarz niejako z obowiazku, gdyz jest to praktycznie artykul zamykajacy temat miazdzycy, a pisze go dla tych, ktorym byc moze sie jeszcze chce zahamowac postepy choroby, ktorzy wiedza wszystko na ten temat, ale nie robia nic aby zmienic swoja sytuacje zdrowotna. W Stanach Zjednoczonych co roku lekarze wypisuja dwa miliardy recept z ktorych tylko okolo piecdziesiat procent lekow jest wykupywana i pobierana w sposob prawidlowy. Jeszcze gorzej wyglada sprawa zalecen dietetycznych i zmian nawykow.
Ponad 1.1 miliona ludzi w Stanach doswiadczy zawalu w tym roku, okolo jedna trzecia z nich umrze, a ci, ktorzy przezyja beda miec duza szanse na rozwoj niewydolnosci miesnia sercowego, choroby zagrazajacej zdrowiu i zyciu. Juz w tej chwili w Stanach zyje 4.6 miliona ludzi z niewydolnoscia miesnia sercowego, wielu z nich jest inwalidami majacymi klopoty z wykonywaniem podstawowych czynnosci dnia codziennego.
Zasada, ze latwiej zapobiegac niz leczyc traci swoje znaczenie, jezeli bierze sie pod uwage badania epidemiologiczne. Lekarz czesto staje sie dostarczycielem pigulek na cos o czym pacjent za bardzo nie chce wiedziec i czeste sa przypadki, ze do praktyki przychodza pacjenci bioracy przez kilka lat te same leki, a za bardzo nie wiedza na co choruja, jeszcze czesciej nie znaja ich nazw. Artykul niniejszy adresuje do tych kilku osob, ktorzy sie odwaza i zdecyduja sie w koncu na zmiane swojej postawy.
W granicach mozliwosci natychmiastowej zmiany pozostaje obnizenie poziomu zlego cholesterolu, rzucenie palenia, kontrolowanie cisnienia krwi, zdrowe odzywianie sie, a takze rozpoczecie cwiczen. Do wprowadzenia powyzszych zmian nie potrzebujecie Panstwo lekarza i nie musicie z tym czekac do jutra. Z badan nad przeszczepami serca pochodzacymi od nastolatkow, jak tez i z badan ofiar wypadkow wynika, ze co najmniej co szosty nastolatek ma znaczace zmiany w tetnicach wiencowych serca. Wprowadzajac zmiany dla siebie wprowadzajcie te zmiany dla swoich dzieci. Czym skorupka… itd.
Pilnujcie swoja wage.
W tej chwili w Stanach jest 63% mezczyzn i 55% kobiet z nadwaga i otylych. Otylosc jest waznym czynnikiem w rozwoju miazdzycy, nadmiernego poziomu cholesterolu we krwi, nadcisnienia i cukrzycy. Zmniejszenie wagi o 20 funtow zmniejsza cisnienie kwi o okolo 7-8 milimetrow slupa rteci i przyczynia sie do lepszej kontroli cukru we krwi. Otylosc najczesciej zaczyna sie w dziecinstwie i rola rodzicow w zadbaniu o wage dziecka jest ogromna. Otylosc u nastolatkow przybrala forme epidemii w Stanach. Dlatego istnieje tak wielka potrzeba prowadzenia badan na temat zdrowego odzywiania sie i relacji diety w stosunku do zdrowia. To co jedli nasi dziadkowie nie musi byc takie zle, ale pamietajmy, ze oni wszyscy urodzili sie w erze bezantybiotykowej, kiedy naturalna selekcja zbierala duze zniwo w formie zgonow noworodkow. Czesto przezywaly tylko najsilniejsze jednostki, i to ze nasi dziadkowie zyli dlugo, nie musi odnosic sie do nas.
Wspolczesnie prowadzone badania medyczne wskazuja wyraznie metody postepowania prowadzace do zwiekszenia naszych szans na dluzsze i zdrowsze zycie. Zaleca sie spozywanie warzyw, owocow, produktow zbozowych, szczegolnie platkow owsianych, w ilosci okolo 55-60% naszego dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Pozywienie bogate we wloknik obniza poziom calkowitego, jak tez i zlego cholesterolu. Owoce i warzywa sa rowniez doskonalym zrodlem srodkow antyutleniajacych takich jak witaminy E, C, A. Teoria wolnych rodnikow i ich wplywu na rozwoj chorob i postep miazdzycy dala poczatek badaniom nad wplywem srodkow antyutleniajacych na neutralizacje wolnych rodnikow. Srodki antyutleniajace znajduja sie w najwiekszym stezeniu w cebuli, jablkach, czosnku, w jagodach i owocach cytrusowych. Dieta oparta na produktach roslinnych jest uwazana w tej chwili za najbardziej optymalna diete przy utrzymaniu dlugowiecznosci i dobrego stanu zdrowia. Pamietajmy, ze Adam i Ewa zostali wypedzeni z Raju za jedzenie jablek i nie ma wzmianek o tym aby zabijali i zjadali Rajskie zwierzeta, tak ze nasi przodkowie byli raczej jaroszami, a nie zwierzetami miesozernymi tak jak produkty pochodzenia roslinnego nie sa pozywieniem niewolnikow. Po wyjsciu z Raju trzeba bylo szybko biegac, aby zlapac troche miesa, a jezeli sie biegalo wolno, to sie bylo zjadanym. Nawet w swiecie zwierzat nie ma zaleznosci pomiedzy miesozernoscia a dlugoscia zycia.
Pokarmy z duza zawartoscia potasu rowniez przynosza duzo korzysci. Potas jest odpowiedzialny za prace miesni, przewodnictwo nerwowe, regulacje skurczy miesnia sercowego i obnizanie cisnienia krwi. Wieksze stezenie potasu znajduje sie w mleku, produktach mlecznych, bananach. Alkohol, kawa, cukier, niektore leki moczopedne obnizaja zasoby potasu. Spozywanie kwasu foliowego (lisciowego) znajdujacego sie w lisciach warzyw obniza poziom homocysteiny, aminokwasu odpowiedzialnego za rozwoj miazdzycy u 20-40% chorych na miazdzyce. Rowniez witaminy B6 i B12 obnizaja poziom homocysteiny. Dobrym zrodlem tych witamin sa watroba, kielki zboz, drozdze, zoltko jajek, buraki, chleb razowy, owoce i soki cytrusowe. Od stycznia 1998 dodaje sie do maki uzywanej do wypieku chleba w Stanach kwasu foliowego. Dodanie kwasu foliowego do maki zmniejszylo ryzyko zachorowania na choroby serca i niektore choroby wrodzone (rozszczep rdzenia kregowego) w calych Stanach. Zaleca sie ograniczone spozywanie tluszczy, szczegolnie tych pochodzenia zwierzecego. Zaleca sie spozywanie wielonienasyconych tluszczy pochodzenia roslinnego ( omega-6) i pochodzenia rybnego, (losos, sledz, makrela, halibut, bass, tunczyk, fladra), ( omega-3). Duze ilosci dlugolancuchowego wielonienasyconego kwasu tluszczowego omega-3 znajduja sie w algach, skladniku planktonu oceanicznego. Kwasy tluszczowe omega-3 obnizaja tluszcze krwi (szczegolnie trojglicerydy), obnizaja krzepliwosc krwi, maja efekt przeciwzapalny, i wykazuja dzialanie przeciwarytmiczne.
Zaleca sie zastepowanie tluszczy roslinnych olejem z oliwek. Jest to jedyny olej roslinny do produkcji ktorego nie uzywa sie procesow chemicznych. Olej z oliwek jest rowniez bogaty w witamine E, beta-karoten (prekursor witaminy A), tyrosol. Trzeba pamietac, zeby nawet olej z oliwek stosowac z umiarem.
Sterole roslinne znajdujace sie w kukurudzy, olejach roslinnych, ryzu czy zbozach obnizaja poziom zlego cholesterolu ( LDL) poprzez zmniejszenie wchlaniania cholesterolu z przewodu pokarmowego. Zaczyna sie produkowanie masel (spread) opartych na bazie steroli.
Duze zainteresowanie otacza soje i produkty sojowe, a to za sprawa obnizania calkowitego, jak tez i zlego cholesterolu. Soja wywiera tez bezposredni wplyw na sciane naczyn krwionosnych doprowadzajac do opoznienia powstawania miazdzycy. Zaleca sie spozywanie 25 gramow bialka sojowego na dzien. Zaleca sie picie soku z czerwonych winogron, ktorych polifenole i flawonoidy maja kilkaset razy silniejsze wlasciwosci przeciwutleniajace anizeli witamina E. Skladniki te posiadaja rowniez wlasciwosci przeciwagregacyjne na plytki krwi, a tym samym zapobiegaja lub opozniaja powstawanie skrzepow krwi. Wczesne wyniki badan wykazuja ze picie jednej szklanki soku winogronowego na dzien moze miec podobny efekt jak branie jednej tabletki aspiryny. Wiekszosc z powyzej podanych zwiazkow mozna juz dzisiaj znalezc na polkach sklepow ze zdrowa zywnoscia jako oczyszczone produkty chemiczne. Niektore z nich trzeba uzywac w stanie koncentratow, gdyz czasami stezenie srodkow aktywnych jest tak znikome, ze trzeba zjesc kilka lub nawet kilkadziesiat kilogramow roslin, aby dostarczyc naszemu ustrojowi wymaganych ilosci.
Zwiekszone spozycie produktow spozywczych pochodzenia zwierzecego jest zwiazane ze zwiekszona czestotliwoscia zachorowan na choroby serca (badania na czerwono miesnej bogato bialkowej diecie amerykanskiej z 1959). W przyszlym stuleciu doczekamy sie terapii genetycznych, ktore beda zapobiegac rozwojowi miazdzycy poprzez zmiany we wlasciwosciach srodblonka naczyn krwionosnych. Mam nadzieje, ze wszyscy w komplecie doczekamy tej chwili. Poki co, starajmy sie zachowac umiar i zdrowy rozsadek. Przypuszczam, ze najwieksze znaczenie w tej chwili mialoby wykrzesanie z nas tej iskry, aby nam sie chcialo chciec. Najwazniejszy jest pierwszy krok. Zrob dzisiaj to co masz zrobic jutro. Zjedz jutro to co masz zjesc dzisiaj. Rzuc palenie, schudnij, ruszaj sie, zadbaj o siebie.
Zaznaczam, ze artykul ten w zaden sposob nie jest finansowany przez lobby uprawiaczy roslin i ze nie mam nic przeciwko jedzeniu miesa, ktore sam osobiscie lubie.
Doktor medycyny Błażej Łojewski, M.D.
(Blazej Lojewski)
