Stomatologia ulega ciaglemu rozwojowi i doskonaleniu. Metoda opracowywania ubytkow za pomoca drobnych ziarenek piasku ( air abrasion) nie jest nowa metoda; po raz pierwszy zostala ona wprowadzona w latach 40. Ostatnio przezywa ona swoj renesans i moze zostanie na stale w stomatologii jezeli na pewno sie sprawdzi. W metodzie tej drobne ziarenka piasku uderzaja z duza sila w powierzchnie zeba. Strumien piasku przenoszony jest pod cisnieniem powietrza lub innego gazu (dwutlenek wegla lub azot). Energia tnaca tych twardych ziarenek jest ogromna i powoduje ciecie nawet bardzo twardych powierzchni.W ostatnich latach wchodzi na rynek coraz wiecej urzadzen z zastosowaniem tej metody w gabinetach dentystycznych. Ich budowa jest mniej lub bardzej skomplikowana, a cena waha sie od 2 do 20 tysiecy, chociaz zasada dzialania jest taka sama we wszystkich aparatach. Producenci reklamuja uzywanie tych urzadzen jako mikrodentystyke. Nazwa wziela sie stad, ze ubytki w zebie jakie powstaja w trakcie leczenia ta metoda moga byc roznej wielkosci, a nawet bardzo male, a wiec bardzo konserwatywne, bo zachowuja jak najwiecej zdrowej tkanki zeba. Niektorzy reklamuja ja z tego powodu jako metode lepsza od dotychczas uzywanych wiertarek elektrycznych. Moze czasami jest to prawda, ale zalezy to jak zawsze od umiejetnosci manualnych dentysty i jego doswiadczenia. Inna pozytywna cecha tej metody jaka producenci podkreslaja jest mozliwosc ciecia szkliwa i zebiny bez znieczulenia. Co tez nie zawsze jest prawda. Zalecana jest ona rowniez jako metoda rutynowo uzywana przed zalozeniem laku na zeby stale z przebarwionymi bruzdami w celu odroznienia czy zab staly poddawany lakowaniu ma juz bruzdy zainfekowane prochnica czy tez nie, co zmienia sposob leczenia.
Ilosc badan naukowych nad ta metoda jest jeszcze niewielka, ale juz te dwie korzystne cechy powoduja wzrost jej popularnosci.
Tradycyjnie wczesniej uzywane materialy takie jak amalgamat lub zloto wymagaly innych metod opracowywania ubytkow; sciany byly gladkie, musialy byc w stosunku do siebie pod ostrym lub prostym katem w celu mechanicznego utrzymania wypelnien, dno ubytku bylo plaskie. Zasady te utworzone na poczatku 20 wieku obowiazuja do dzisiaj przy zakladaniu tego typu materialow. Wspolczesne techniki wiazace kompozyty z zebem sa juz tak rozwiniete, ze zmienila sie zasada ksztaltowania ubytku i mozemy odstapic od tych wyzej wymienionych zasad aby nie wycinac niepotrzebnie zdrowych struktur zeba .W tym celu mozemy uzywac normalnych wiertarek z zastosowaniem jak najmniejszego wiertla lub metode piaskowania o ktorej teraz pisze. Air abrasion jest jednak najczesciej uzywane u dzieci przed zalozeniem lakow ( sealantow). Piasek czysci dokladnie bruzdy, usuwa zdemineralizowane uszkodzone przez prochnice szkliwo, tworzy male zaczepy, co powoduje glebsze wplywanie laku w zebine a przez to jego lepsze mechaniczne polaczenie i dluzsze utrzymanie w zebie. Nie nadaje sie on za bardzo do czyszczenia glebszych ubytkow gdyz energia kinetyczna piasku jest bardzo duza i bez odpowiedniego chlodzenia moze doprowadzic do uszkodzenia miazgi zeba.
Air abrasion moze byc rowniez uzywane w protetyce do nachropowacania powierzchni porcelanowych lub metalowych uzupelnien przed ich cementacja w zebie. Powierzchnie sa oczyszczone i powstaja male dolki zwiekszajace retencje uzupelnien protetycznych. Jest to metoda z wyboru przy rozpoczynaniu leczenia kanalowego zebow pod koronami bezmetalowymi. Bowiem ryzyko polamania korony jest mniejsze przy ich uzyciu. Stwierdzono ze przy uzyciu wiertel maszynowych czesciej powstaja rozne drobne pekniecia w materiale korony.
Metoda piaskowania nie jest zalecana do usuwania wypelnien amalgamatowych (czarne plomby) z dwoch przyczyn. Czasami amalgamat z trudem poddaje sie cieciu piaskiem i uszkodzeniu ulega szkliwo wokol wypelnienia, a nie ono same. Jak rowniez w trakcie ciecia amalgamatu uwalniana jest rtec, ktorej opary sa szkodliwe dla zdrowia i bez odpowiedniego dobrego systemu ssacego (ewakuacyjnego) nie jest mozliwe calkowite jej wyeliminowanie z powietrza wdychanego przez pacjenta i personel.
Uzycie techniki air abrasion zawsze wiaze sie z powstaniem ogromnej ilosci kurzu piaskowego w strefie wdychanego powietrza. Drobiny piasku maja wielkosc okolo 10 - 20 mikronow i nie stanowi to ponoc niebezpieczenstwa dla zdrowia i dla drog oddechowych, ale na wszelki wypadek zaleca sie nieuzywanie piaskarek na pacjentach z przewleklymi chorobami ukladu oddechowego.
Innym problemem z ziarnami piasku jest to, ze rozproszone ziarna scieraja powierzchnie lusterek i uszkadzaja okulary i szkla powiekszajace noszone przez personel, jak rowniez pokrywaja one piaskiem cale pole operacyjne i pokoj gdzie piaskarka jest uzywana. Tak jak kazdy piasek powoduje on w szybszym tempie uszkodzenia urzadzen, ktore sie wokol znajduja. W celu zmniejszenia rozpraszania zaleca sie uzywanie dodatkowych aparatow odsysajacych w trakcie pracy i uzywania dodatkowych barier pokrywajacych powierzchnie, co wiaze sie ze zwiekszonym kosztem uslug dentystycznych tego typu. Zaleca sie uzywanie specjalnych gum ( rubber dam) izolujacych dany ciety zab od pozostalych zebow, gdyz drobiny piasku ulegaja rozproszeniu i moga spowodowac przypadkowe drobne ciecie pozostalych zdrowych zebow. Zakladanie gumy zabiera troche czasu i skraca czas przeznaczony na leczenie.
Podstawowym skladnikiem wszystkich piaskow jest tlenek aluminium. Trwaja badania nad innymi czasteczkami. Nawet sprawdza sie uzycie drobin polimerow do usuwania materialow kompozycyjnych (biale plomby). Ten skladnik jest szczegolnie obiecujacy przy usuwaniu zywic ortodontycznych po zdjeciu aparatow z powierzchni zeba.
W reklamach air abrasion systemow twierdzi sie, ze przy ich uzyciu nie potrzebne jest jakiekolwiek znieczulanie pacjenta, gdyz system dziala bezbolesnie. W okolo 90% przypadkow w trakcie jego uzycia nie jest potrzebne znieczulenie, ale zalezy to od wielkosci uzytych czasteczek, od cisnienia gazu i od doswiadczenia dentysty (preferowane sa przerywane pulsacyjne uderzenia, a nie ciagly strumien). Duze znaczenie ma wrazliwosc osobnicza samego pacjenta.
W badaniach prowadzonych zauwazono, ze piasek automatycznie powoduje wycinanie chorej zainfekowanej zebiny szybciej i bardziej selektywnie oszczedzajac zdrowa tkanke. Natomiast ciecie zebiny wiertlem jest zawsze bardziej jednakowe. Nie mozna jednak robic podciec za pomoca piasku, gdyz tnie on zawsze w linii prostej.
Od niedawna w stomatologii zgodnie z zasadami mikrodentystyki zwraca sie uwage aby nie usuwac zbyt duzo zdrowej zebiny. Zarys ubytku ograniczany jest tylko do zasiegu prochnicy, a nie do z gory ustalonego ksiazkowego zarysu narzuconego na dentystow od poczatkow 20 wieku. Wiadomo, ze im wiecej zdrowej struktury zeba zostalo, tym lepiej. Tym bardziej z uplywem czasu spada koniecznosc wykonywania leczen kanalowych, a potem najczesciej koron. Oczywiscie zasade ta mozna wprowadzic w zycie za pomoca jak najmniejszych okraglych wiertel na wiertarke szybkoobrotowa chlodzona woda, ale rowniez z uzyciem nowych piaskarek. Dalszy ich rozwoj moze udoskonali je na tyle ze beda coraz latwiejsze, a przez to mniej brudzace w uzyciu. Jak do tej pory nadaja sie one jedynie do leczenia plytkiej poczatkowej prochnicy. Podstawowym narzedziem nadal jest niezastapione wiertlo.
