Na jednym z seminariow dentystycznych padlo pytanie dlaczego rodzice nie myja zebow swoim malym dzieciom. Pytanie bylo zaskakujace dla wszystkich. Jedna z odpowiedzi odzwierciedla to co prawie wszyscy wiemy: otoz czyszczenie zebow u maluchow jest rzecza przykra i nuzaca, kto wiec chce to robic? Wiekszosc rodzicow jest za leniwa by wpoic te czynnosc swoim pociechom!
Moze jednak jestesmy niesprawiedliwi. Przeciez wiekszosc rodzicow troszczy sie o swoje dzieci i nie sa oni leniwi. Moze nie czyszcza oni zebow u dzieci, bo nie wiedza jak to robic, albo nie zdaja sobie sprawy jak bardzo to jest wazne dla ich przyszlosci. Nie wiedza oni, ze nalezy ropoczac czyszczenie zebow juz wtedy jak sie one pojawia. Gdy rodzice rozpoczna prawidlowe czyszczenie od momentu pojawienia sie zebow mlecznych rezultaty sa bardzo dobre. Dzieci maja bardzo zdrowe zeby i chyba najwazniejsze jest to, ze ten nawyk zostaje im wpojony do konca zycia.
Rodzice staraja sie chronic swoje dzieci przed wszystkim co moze im zagrazac teraz i w przyszlosci. Kiedy twoje dziecko dorosnie i pojdzie do dentysty co wolalbys czytelniku uslyszec: " …Bardzo mi przykro ale pani dziecko ma duza prochnice i naprawa bedzie pania kosztowac 5 tysiecy". A moze wolisz uslyszec: " Co za wspaniale zeby. Jaka zdrowa buzia. Potrzebne jest tylko czyszczenie za 50 dolarow".
Najbardzej istotne jest zrozumienie przez rodzicow calego procesu powstawania prochnicy. Jest on bardzo prosty. Do powstania dziury w zebie niezbedne jest wpolistnienie trzech czynnikow:
1. zebow,
2. bakterii,
3. jedzenia, a zwlaszcza cukrow.
Po jedzeniu zawsze jego czesc pozostaje na zebach, a szczegolnie w jego uchylkach. Bakterie zyjace w jamie ustnej beda odzywialy sie tymi resztkami i wytwarzaja one kwasy, ktore ropuszczaja powierzchnie zeba wytwarzajac w szkliwie dziury tak male, ze na poczatku nie widac ich golym okiem. Bakterie pomieszane z jedzeniem tworza bialozolta mase zwana plytka nazebna (plaque). Jest ona malo widoczna na zebach. W celu jej ujawnienia uzywa sie czasami srodkow barwiacych na kolor czerwony lub niebieski. Jezeli nie usunie sie bakterii kwasotworczych z powierzchni zeba szybko i dokladnie po jedzeniu, dziury tworzone w zebie beda sie stawaly coraz wieksze i coraz bardziej widoczne. Podstawowym systemem reperujacym male dziury jest slina. Po oczyszczeniu powierzchni z resztek jedzenia male ubytki sa cementowane i naprawiane solami mineralnymi pochodzacymi ze sliny. Jezeli jednak zaprzestanie sie regularnego czyszczenia, to ten proces rownowagi miedzy niszczeniem zeba a jego naprawianiem ulega zachwianiu i wowczas dziury te staja sie coraz wieksze. Ubytki te musi juz reperowac dentysta.
Czyszczenie zebow u dzieci zaczynamy juz od momentu pierwszego pojawienia sie ich w jamie ustnej. Moze to byc w wieku 3, 6, 9 miesiecy. Do czyszczenia potrzebujemy szczotke, paste i nitke dentystyczna.
Kazde dziecko uczy sie przez nasladownictwo. Kiedykolwiek wiec myjemy swoje zeby dajemy malemu dziecku jego szczoteczke do zabawy. W czasie gdy dziecko bawi sie, druga szczotka staramy sie jednoczesnie czyscic mu zeby. Najlepiej w trakcie czyszczenia posadzic je tylem przed soba na kolanach aby glowa dziecka byla oparta o klatke piersiowa rodzica i tak od tylu czyscic bardzo delikatnie. Sila nacisku szczoteczki na zeby powinna byc minimalna tak jak szczotkowalibysmy kwiatek rozy. Tak mala sila nacisku uczy dziecko delikatnego obchodzenia sie z zebami i zapobiega wypadaniu szkliwa w przyszlosci spowodowanego mocnym szczotkowaniem. Wlosie szczoteczki zebowej musi byc zawsze miekkie tak u doroslych jak i u dzieci.
Czyszczenie powinno sie odbywac dwa razy dziennie. Wieczorem jest to szczegolnie wazne, gdyz slina ma w ciagu nocy duzo czasu na reperacje uszkodzonego poprzedniego dnia szkliwa. Z rana jest to zalecane bardziej w celu odswiezenia oddechu.
Czasami niektorzy rodzice sa tak dokladni, ze nawet nitkuja zeby swoim dzieciom, co jest zalecane przez dentystow dla wszystkich. Nie jest to trudne w wykonaniu zwlaszcza dla rodzicow, ktorzy sami nitkuja swoje zeby i maja w tym juz duza wprawe. Wiadomo, ze plytka nazebna gromadzi sie w szczegolnosci w zaglebieniach zebow i miedzy zebami. Nitka dentystyczna jest wiec niezbedna do czyszczenia zebow stykajacych sie ze soba. Pozycja dziecka przy nitkowaniu jest taka sama jak przy szczotkowaniu. Nitka musi obejmowac zab i zjezdzac delikatnie az pod dziaslo pare razy w gore w dol.
Aby dziecko mialo zdrowe zeby nie mozna:
- klasc dziecka do spania z butelka mleka, soku. Dopuszczona jest jedynie butelka z woda. Jak juz mowilam poprzednio, bakterie wytwarzaja kwasy tak dlugo jak maja pozywienie. Prochnica rozpoczyna sie wowczas gdy zeby, bakterie i resztki pokarmowe wspolistnieja ze soba w jednym czasie. W przypadku gdy dziecko zasypia i spi z butelka mleka, pokarm pozostaje przez caly czas na zebach przednich i bakterie maja uczte jak nigdy. W ciagu paru tygodni lub miesiecy zeby gorne przednie sa tak uszkodzone, ze niemozliwa jest ich naprawa i musza byc one usuniete;
- nie wolno dawac dziecku gazowanych slodkich wod do picia. Zeby sa uszkadzane przez sama kwasowosc tych plynow. Kwas rozpuszcza zeby i staja sie one coraz slabsze. Rowniez cukier w nich zawarty dziala jako idealna pozywka dla bakterii kwasotworczych;
- nie wolno dawac cukierkow lub ciastek z wysoka zawartoscia cukru. Jezeli nie mozemy sie oprzec, nalezy zeby umyc natychmiast po ich podaniu. Szczegolnie geste przylepne slodycze sa niebezpieczne, gdyz dluzej przylegaja do zebow co sprzyja wiekszemu odwapnianiu szkliwa;
- nie wolno zgadzac sie na podawanie tetracykliny o ile nie ma innego wyjscia. Tetracyklina to antybiotyk, ktory powoduje przebarwienie zebow stalych na kolor brazowo zielony i rozne jego odcienie. Nie jest mozliwe zmienienie koloru tak przebarwionych zebow w sposob naturalny. Moze jedynie ich wybielanie doprowadzi do zmiany odcienia. Proces wybielania tych zebow jest uciazliwy i kosztowny.
- nie wolno dziecku podawac za duzo zwiazkow fluoru. Dzieci male maja tendencje do polykania pasty. Nie umieja one jeszcze dobrze wypluwac. Dlatego zaleca sie podawanie malym dzieciom (do 5 roku zycia kiedy to umieja juz prawidlowo wypluwac) malej ilosci pasty na szczoteczce maksymalnie wielkosci ziarna grochu. Fluor jest pierwiastkiem bardzo dobrym dla zebow. Powoduje on wzmocnienie i wzrost odpornosci na dzialanie kwasow bakteryjnych. Oczywiscie nadmiar fluoru jest szkodliwy. Zeby moga przebarwic sie, ich powierzchnia stac sie chropowata o mleczno bialym lub brazowym kolorze. Uzebienie staje sie wtedy slabe i kruche.
Zabkowanie u dzieci rozpoczyna sie w roznym okresie miedzy 3 a 9 miesiacem zycia. W okresie tym dziecko bardzo sie slini. Bardzo wazna jest czystosc okolicznych tkanek. Mozna juz tak malemu dziecku dac szczoteczke do gryzienia. Szczoteczka musi byc o grubej raczce. Proces zabkowania konczy sie pomiedzy 2 a 3 rokiem zycia. Proces wymiany zebow mlecznych na stale rozpoczyna sie okolo 6 roku zycia i trwa az do 12 lat. Jezeli zeby mleczne zostaly za wczesnie wyrwane, to zeby stale moga ustawic sie krzywo, poniewaz nie beda mialy miejsca utrzymanego dla nich przez zeby mleczne. Mozna powiedziec, ze zeby mleczne utrzymuja przestrzen dla zebow stalych i jezeli mlecznych zabraknie, stale najczesciej maja problem z prawidlowym ustawieniem.
Czasam jednak zdarza sie i tak, ze zeby mleczne byly zdrowe i bez prochnicy, a zeby stale wychodza krzywe, zle ustawione. Nalezy wiedziec, ze tak krzywe ustawienie jest tylko procesem przejsciowym i zeby maja tendencje do prawidlowego ustawienia sie kiedy wyjda juz wszystkie stale. Jezeli nie nastapi prawidlowe dostosowanie sie wzajemne zebow i nadal beda one krzywe to okolo 12 roku zycia, moze byc konieczne leczenie ortodontyczne i prostowanie zebow za pomoca aparatu.
Wszystkie tylne zeby maja na powierzchni zujacej wiele zaglebien (bruzd, dolkow). Jedzenie bardzo latwo wchodzi w te miejsca i magazynuje sie tam powodujac bardzo szybko powstanie tam dziur. Wlosie szczotki nie jest w stanie wejsc w te cienkie bruzdy aby je wyczyscic. Dlatego tez profilaktycznie aby uniknac prochnicy w tych trudno dostepnych miejscach dentysta zaleci stosowanie lakow zebowych (sealant).
Jest to miekki material, ktory pokrywa dolki, bruzdy cienka warstwa jak lakier do paznokci. Lakier pozostanie na zebach prawie na zawsze na zasadzie mechanicznego polaczenia z zebem. Nawet jezeli ulegnie wykruszeniu jego mikroskopijne pozostalosci maja nadal dzialanie przeciwprochnicowe. Koszt lakow dentystycznych waha sie od 30 do 50 dolarow.
Pierwsza wizyta u dentysty powinna nastapic w miare wczesnie kiedy dziecko ma juz przynajmniej pare zebow. Najlepiej z tak malymi dziecmi jest sie udac do specjalisty dzieciecego (pedodonty). Pierwsza wizyta polega na czyszczeniu zebow i profilaktycznym posmarowaniu zebow fluorem. Wizyty takie powinny byc regularne dwa razy do roku (co 6 miesiecy). Swiadomi rodzice dbajacy o swoje dzieci juz w tak wczesnym okresie ksztaltuja nawyk dobrej higieny. Wazne jest tez psychologiczne przygotowanie dziecka do pierwszej wizyty. Nie wolno dziecka straszyc. Nalezy tlumaczyc, ze pan dentysta umyje albo policzy zabki. Na pytanie: Czy to boli? najlepiej odpowiedziec a czy kapanie w wannie boli lub liczyc dziecku palce. Do wizyt dentystycznych nalezy dziecko przyzwyczaic, a nie denerwowac sie wtedy gdy dziecko z bolem siedzi na fotelu i jest przerazone, bo nie wie co go moze spotkac.
Koszt leczenia zebow jest ogromny. Mozna sobie wyobrazic, ze gdyby dorosli zwracali uwage na zeby tak czesto jak zwracaja uwage na podstawowe potrzeby u dzieci nie byloby problemow z prochnica. Nikt nie nosilby protez i nie mial problemow z jedzeniem.
Na zakonczenie nalezy pamietac o tym, ze z dzieckiem nalezy przyjsc do pedodonty (dentysty dzieciecego) jak tylko pojawia sie pierwsze zeby. Regularne sprawdzanie wraz z czyszczeniem powinno odbywac sie minimum raz w roku. Rodzice powinni czyscic zeby dziecku az do 4 roku zycia. Od 5 roku zycia dziecko czysci zeby samo, ale pod nadzorem rodzicow. Mam nadzieje, ze rodzice wezma sobie te zalecenia do serca.
