Kilkanascie jelitowych pasozytow zwierzat domowych i zwierzat dzikozyjacych moze zagrazac zdrowiu dzieci lub osob doroslych. O potrzebie kontrolowania wystepowania chorob pasozytniczych, stalej wspolpracy lekarzy weterynarii, pediatrow i wlascicieli zwierzat w zwalczaniu pasozytow, nalezy zawsze pamietac w aspekcie stale rosnacej populacji zwierzat domowych, glownie psow i kotow.
Posiadanie czworonoznych przyjaciol wiaze sie z niezaprzeczalnymi i niekwestionowanymi korzysciami do ktorych nikogo chyba nie trzeba przekonywac. Glownie psy i koty, ktore zaskarbily sobie najwieksza sympatie, troche na nieszczescie bywaja "nosicielami" (gospodarzami i rezerwuarem) najbardziej groznych dla dzieci pasozytow, a w efekcie wystepowania nie tak rzadnich chorob pasozytniczych przenoszonych ze zwierzat na ludzi tzw. zonoz pasozytniczych.
O ile nasze czworonogi dla nicieni czy tasiemcow sa gospodarzami glownymi (srodowiskiem pelnego ich rozwoju, rozmnazania i bytowania), to ludzkie organizmy po przypadkowej inwazji moga stac sie gospodarzami posrednimi (przypadkowym srodowiskiem rozwoju postaci larwalnych pasozytow), ktorymi zwykle powinny byc stawonogi, male gryzonie czy inne ssaki.
Typowo psie czy kocie infekcje pasozytnicze, w zaleznosci od stopnia inwazji i wieku zwierzat nie sa dla nich samych skrajnie niebezpieczne, ale inwazje larwalne pasozytami zwierzat miesozernych szczegolnie dla dzieci moga byc dramatyczne w skutkach. Postacie larwalne kilkunastu robakow plaskich lub oblych, typowych dla zwierzat miesozernych, z latwoscia pokonuja ludzkie bariery tkankowe, penetrujac praktycznie wszystkie narzady wewnetrzne i wywolujac rozliczne stany zapalne w zaleznosci od zajetego organu, narzadu czy tkanki.
Stany chorobowe wywolane przemieszczaniem sie larw w organizmie ludzkim okreslane sa jako syndromy migrujacych larw, ang. larva migrans disease. W wiekszosci przypadkow do infekcji pasozytniczej u dzieci dochodzi poprzez bezposredni kontakt ze zwierzeciem zainfekowanym i jego kalem badz srodowiskiem zanieczyszczonym jajami pasozytow, zwykle zawsze, kiedy jaja pasozytow zostaja polkniete.
Zachowania dzieci, ktore poznaja swiat biorac wszystko do ust i probujac, predysponuja je do infekcji pasozytniczych najbardziej. Rodzice malych dzieci i jednoczesnie wlasciciele psow czy kotow zwykle potrzebuja wyczerpujacych informacji na temat potencjalnych mozliwosci zaistnienia inwazji pasozytniczych, zarowno u zwierzat jak i ewentualnej transmisji tych pasozytow na ludzi. Tym pierwszym i wlasciwym miejscem, gdzie mowi sie o tego rodzaju zagrozeniach sa lecznice dla zwierzat. Wysoka etyka pracy lekarzy weterynarii oraz rozsadne i zdecydowane podejscie wlascicieli zwierzat do rodzaju problemow, stanowia najskuteczniejsza bron w walce z zoonozami pasozytniczymi.
Inwazje larwalne gatunkami nicieni wystepujace u ludzi znacznie roznia sie w patogenezie od inwazji larwalnych tasiemcami. O ile larwy tasiemcow po przeniknieciu sciany jelit osadzaja sie ostatecznie w narzadach jamy brzusznej czy klatki piersiowej (watroba, siec, pluca, serce) powoli wzrastajac w postaci unilokularnych lub multilokularnych cyst, o tyle bardzo duze zdolnosci penetracji i stalej wedrowki larw nicieni w organizmie ludzkim sprawiaja, ze dochodzi do przewleklych syndromow wisceralnych (ang. VLM visceral larva migrans), okularnych (ang. OLM ocular larva migrans), neuralnych (ang. NLM neural larva migrans) czy skornych (ang. CLM cutaneus larva migrans). W zaleznosci od predylekcji tkankowej poszczegolne larwy nicieni moga penetrowac narzady jamy brzusznej, oko, tkanke nerwowa czy tkanke skorna.
W zdecydowanej wiekszosci tzw. migrujace larwy sa postaciami rozwojowymi nicieni jelitowych z rodzaju Toxocara canis i Toxocara cati (ang. roundworms), rzadziej wegorkow Strongyloides spp. i Ancylostoma spp. (ang. hookworms) typowych pasozytow psow i kotow, a takze dzikozyjacych miesozernych. Postacie larwalne lub dorosle tasiemca psiego Dipylidium caninum, ktorego zywicielem glownym sa psy i koty, a zywicielem posrednim pchly, stanowia kolejna pod wzgledem wystepowania grupe larw pasozytniczych u dzieci. Inne rzadziej wystepujace larwy tasiemcow z grupy Taenidae czy Echinoccocus sa bardziej niebezpieczne, ale rzadziej wystepujace. Na podkreslenie zasluguje fakt, ze typowo dzieciece pasozyty, tzw. owsiki, czesto znajdywane u dzieci (ang. pinworms, lac. Enterobius vermicularis) nie sa przenoszone przez zwierzeta.
Zoonozy pasozytnicze wywolywane przez psie czy kocie larwy Toxocara naleza do najczesciej diagnozowanych u dzieci groznych w skutkach schorzen pasozytniczych.
Do transmisji pasozytami Toxocara spp. u dzieci najczesciej dochodzi w warunkach domowych, gdzie nieodrobaczane regularnie i we wlasciwych momentach zwierzeta bywaja rezerwuarem tych pasozytow. Rzadziej natomiast do infekcji dochodzi w parkach czy placach zabaw dla dzieci. W znakomitej wiekszosci do transmisji pasozytniczej dochodzi na drodze pokarmowej, poprzez polkniecie jaj pasozytow, rzadziej natomiast poprzez bezposrednia penetracje skorna larw wegorkow.
Psy czy koty, u ktorych najczesciej wystepuja pasozyty Toxocara spp. to szczenieta czy kocieta do 6-go miesiaca zycia, u ktorych w 90 i wiecej procentach stwierdza sie ich obecnosc. Zwykle ok. 10% populacji psow doroslych jest stale zainfekowana gatunkami Toxacara spp.
Tak duza inwazyjnosc pasozytow z rodzaju Toxacara wynika z ich unikalnych mozliwosci transmisji wewnetrznej w okresie prenatalnym na plody poprzez bariere lozyskowa, a nastepnie droga pokarmowa z mlekiem matki, co skraca znacznie cykl rozwojowy pasozytow. Noworodki psie juz po urodzeniu sa zainfekowane, a w wieku 2-3 tygodni wydalaja z kalem ogromne ilosci jaj pasozytow, infekujac siebie ponownie, zanieczyszczajac srodowisko i stanowiac zagrozenie dla wlascicieli i dzieci.
Inwazje larwalne Toxocara w zaleznosci od intensywnosci (ilosc polknietych jaj i migrujacych larw) moga wywolywac u dzieci rozne objawy kliniczne. Polkniete jaja pasozyta po przeksztalceniu sie w larwy, penetruja sciane jelita rozpoczynajac wedrowke w organach jamy brzusznej (tzw. syndrom VLM), oku (tzw. syndrom OLM) czy mozgu (tzw. syndrom NLM). Larwy pasozyta kontynuuja swoja wedrowke az do czasu calkowitego ich otorbienia przez eozynofilna granulomatyczna tkanke.
Wedrowki larw moga trwac latami, powodujac mechaniczne uszkodzenia, alergie, eozynofilowe zapalenia zaatakowanych tkanek i ich martwice. Reakcje zapalne potegowane sa przez larwalne wydzieliny zawierajace szereg enzymow i substancji przemian metabolicznych. Najczesciej atakowanymi tkankami czy organami sa watroba, pluca, serce, mozg czy galki oczne, dlatego infekcje larwalne dzieli sie na 4-5 klinicznych syndromow ( VLM, OLM, NLM itd.). W zaleznosci od ilosci larw, ktore pentruja okreslony organ, stany zapalne jego moga byc ostre lub przewlekle.
Syndromy VLM (zaatakowane narzady jamy brzusznej) spotyka sie u dzieci w wieku 1 roku do 5 lat, najczesciej jednak u dwulatkow, ktore polknely znaczna liczbe jaj pasozyta, natomiast syndrom OLM (zaatakowane galki oczne) spotyka sie u dzieci starszych, od 3 do 13 lat, ktore polknely niewielka liczbe jaj pasozyta.
VLM charakteryzuje sie u dzieci goraczka, bolami jamy brzusznej, hepatomegalia, kaszlem, czasami zapaleniem pluc, leukocytoza z eozynofilia i hypergammaglobulinemia, natomiast OLM zmianami zapalnymi i traumatycznymi w jednej lub obu galkach ocznych.
Postepowanie lecznicze w przypadku inwazji larwalnych jest bardzo klopotliwe, czasami bywa kontrowersyjne w efektach leczenia. Procesy zapalne powodowane wedrowka pasozytow sa kontrolowane podawaniem kortykosterydow i srodkow przeciwhistaminowych, a podanie srodkow zabijajacych larwy (antyhelmintykow) wymaga bardzo precyzyjnego uzycia ich w odpowiednim czasie. Zwykle skojarzone leczenie przeciwrobacze i przeciwzapalne stosuje sie przy syndromach wisceralnych.
W przypadku zaatakowania przez larwy oka uzycie tylko srodkow przeciwzapalnych bywa jedynym rozsadnym rozwiazaniem, a kontrowersje leczenia leczenia z uzyciem w tym momencie srodkow larwobojczych spowodowac moze pozostanie martwego pasozyta w galce ocznej, co prowadzi do nieodwracalnych zmian w tym organie.
Znaczne komplikacje wynikajace z larwalnych inwazji pasozytniczych oraz problematycznego leczenia u dzieci nasuwaja tylko jeden prosty wniosek w kwestiach zoonoz pasozytniczych: profilaktyczne i regularne odrobaczanie naszych pupilow w najbardziej strategicznych okresach ich rozwoju i rozwoju pasozytow jest koniecznoscia.
Zwykle prewencja i kontrola tych zoonoz opiera sie na kilku podstawowych zasadach:
- regularnym odrobaczaniu,
- ograniczaniu kontaktu naszych domowych pupilow ze zwierzetami dzikimi i ich odchodami,
- usuwaniu kalu naszych zwierzat na biezaco,
- zakazie przebywania zwierzat na placach zabaw dla dzieci,
- ograniczeniu dostepu dzieci do miejsc zanieczyszczonych kalem zwierzat domowych czy dzikozyjacych,
- trzymaniu piaskownic zamknietych i niedostepnych dla zwierzat,
- edukacji wlascicieli o potencjalnych mozliwosciach infekcji pasozytniczych.
Tzw. strategiczne odrobaczanie zwierzat oznacza podawanie srodkow przeciwrobaczych we wlasciwym czasie, tzn. przed rozpoczeciem wydalania jaj pasozytow do srodowiska. Zapobiega to w zdecydowany sposob zanieczyszczeniu srodowiska, ewentualnym transmisjom na ludzi i zwierzeta oraz reinfekcjom. Usuniecie pasozytow z organizmow zwierzat przed momentem ich rozmnazania i wydalania jaj oznacza ten najwlasciwszy strategiczny moment. Eliminowanie pasozytow u szczeniat, kociat, karmiacych suczek i kotek, suczek ciezarnych, a takze regularne odrobaczanie pozostalych zwierzat (kilku lub kilkunastokrotne w ciagu roku), ponadto podawanie specyfikow jest jedynym skutecznym postepowaniem.
Wiele bardzo efektywnych i latwych w podawaniu srodkow przeciwrobaczych o szerokim spektrum dzialania dostepnych jest obecnie w lecznicach, miedzy innym Heartgard bedacy specyfikiem zawierajacym dwa skladniki: ivermectin (substancja larwobojcza) i pyrantel (substancja zabijajaca pasozyty dorosle).
Odrobacznie powinno rozpoczynac sie juz od 2 tygodnia zycia u szczeniat, polegajac na podawaniu lekow w 4, 6, 8 tygodniu, nastepnie co miesiac w 3, 4, 5, 6-tym miesiacu. Wiele dostepnych lekow mozna podawac ciezarnym, a nastepnie karmiacym suczkom. W tym ostatnim przypadku skutecznie zapobiega sie transmisjom wewnetrznym.
U kotow nie obserwuje sie prenatalnych transmisji pasozytow, dlatego kocieta wraz z kotka mozna po raz pierwszy odrobaczyc w wieku 6 tygodni, powtarzajac je w 8 i 10 tygodniu zycia.
Nowo nabyte zwierzeta powinno odrobaczyc sie natychmiast, powtarzajac zabieg dwukrotnie co dwa tygodnie.
Odrobaczanie naszych pupilow w tzw. strategicznych momentach powinno byc wykonywane niezaleznie od wyniku badan kalu, poniewaz test ten bywa bardzo czesto falszywie negatywny. Falszywie negatywny test oznacza, ze nie znaleziono w danym momencie jaj pasozytow, chociaz z bardzo duzym prawdopodobienstwem wiadomo z doswiadczen klinicznych, ze larwy, niedojrzale badz nie produkujace jaj pasozyty, okupuja organy czy jelita naszych psow czy kotow.
Opisana powyzej, najczesciej wystepujaca zoonoza pasozytnicza u dzieci nie jest jedyna. Nalezy wspomniec o nicieniowej baylisaskariozie fatalnej w skutkach zarowno u ssakow, ptakow jak i ludzi przenoszonej przez rakuny i skunksy (wywolujacej syndromy neurologiczne), wegorkowej strongyloidozie i ancylostomatozie (metacystach rozwijajacych sie w narzadach jamy brzusznej).
Kochajmy swoich czworonoznych przyjaciol i umiejmy o nich wlasciwie zadbac.
