Wrodzone znieksztalcenie stawow biodrowych (lac. dysplasia coxae congnita) lub dysplasja stawow biodrowych (ang. hip dysplasia HD, CHD) nalezy do najczesciej spotykanych u psow, rzadziej u kotow, dziedzicznych zmian w ukladzie kostno-stawowym pasa biodrowego. Niedorozwoj panewek kosci biodrowych, ich wiazadel i glowek kosci udowych sklada sie na obraz dysplasji stawow biodrowych. Zmiany znieksztalcajace dotycza najczesciej obu stawow, lecz zwykle jedna strona daje zauwazalne objawy kliniczne. Przyczyn dysplasji bioder upatruje sie w kojarzeniu zwierzat w ramach pokrewienstwa, co prowadzi do ujawniania sie dominujacych i recesywnych genow odpowiedzialnych za poligeniczny obraz tego rodzaju zaburzen w organizmach zwierzecych. W znakomitej wiekszosci zmiany dysplazyjne dotycza psow rasowych bardzo szybko rosnacych, wazacych po osiagnieciu pelnego rozwoju fizycznego przynajmniej 30 funtow. Zmiany dysplazyjne z reguly wyksztalcaja sie u ras srednich i duzych, chociaz nierzadko wykrywa sie je u malych psow czy kotow. Bardzo silne zmiany artretyczne stawow sa konsekwencja niezdiagnozowanych i nieleczonych zmian dysplazyjnych. Zmiany znieksztalcajace stawow biodrowych manifestuja sie roznym stopniem zmian degeneracyjnych (zanikowych i wytworczych jednoczesnie) opisywanych w skali od 1 do 4.
Badaniami klinicznymi i radiograficznymi wykrywa sie tego rodzaju zmiany u zwierzat w wieku okolo 6 miesiecy, a ewentualnego potwierdzenia badz wykluczenia w celach hodowlanych dokonuje sie w wieku od 24-30 miesiecy. Wczesniejsze zmiany w stawach nie sa latwe do uchwycenia ze wzgledu na bardzo szybki wzrost koscca, nie moga byc takze zdjagnozowane tylko na podstawie obserwacji zwierzat. Dlatego zawsze wymagane jest jednoczesne badanie ortopedyczne i radiograficzne.
Klinicznymi objawami dysplasji stawow sa zwykle jednnostronna kulawizna oraz silne bole pojawiajace sie po raz pierwszy w wieku 4-6 miesiecy. Wczesniejszymi symptomami moga byc: obnizona aktywnosc zwierzecia, problemy z porannym wstawaniem i osiagnieciem pozycji stojacej, niechec do jakichkolwiek cwiczen, poruszanie sie za pomoca tzw. zajeczych skokow, czeste przysiadywanie nawet po najmniejszym wysilku, trudnosci z wchodzeniem i schodzeniem po schodach, "strzykanie" w kosciach. Symptomy te sa czesto malo widoczne od czasu osiagniecia przez zwierze pelnej wagi rozwojowej, czy wieku 24-30 miesiecy. W obrazie radiologicznym obserwuje sie zmiany wsteczne i zmiany wytworcze glownie w chrzastkach stawowych oraz niedopasowanie do siebie struktur stawowych. Zmiany degeneracyjne w stawach biodrowych powoduja slabosc tych struktur, nierzadko prowadzac do roznego rodzaju uszkodzen mechanicznych.
Istnieje kilka metod terapeutycznych korygujacych tego rodzaju zmiany, glownie chirurgicznych. Pomocne moga byc metody nietradycyjne jak akupunktura czy witaminizacja (podawanie witamin A, E, D czy selenu) czy farmakologiczne poprzez podawanie niesterydowych lekow przeciwzapalnych ( NSAID"s np. Rimadyl) i lekow chondroplastycznych (Cosequin).
Mlode psy, u ktorych nie stwierdzono zaawansowanych zmian artretycznych sa wlasciwymi kandydatami do wykonania tzw. TPO (ang. triple pelvic ostcotomy), polegajacej na chirurgicznej rotacji i usztywnieniu kosci biodrowych, ktore bardziej dopasowuja sie do glowek kosci udowych. Przy istniejacych ewidentnych zmianach artretycznych pozostaje tylko procedura okreslana jako THR (ang. total hip replacement). Inne stosowane od lat techniki jak FHO (ang. femoral head ostcoctomy), polegajace na usunieciu glowki i szyjki kosci udowej sa w wielu przypadkach z rownym powodzeniem stosowne. Z reguly u wszystkich zwierzat, u ktorych nie stwierdza sie zbytnio skomplikowanych zmian znieksztalcajacych stawow biodrowych tzw. metoda THR jest metoda z wyboru. Procedura THR polega na calkowitym usunieciu wszystkich zdegenerowanych i zmienionych artretycznie elementow stawu biodrowego oraz zastapienia ich proteza. Proteza zastepuje trzy elementy stawu: fragment kosci udowej, glowke kosci udowej i panewke kosci biodrowej. Metoda THR pozwala na usuniecie nieodwracalnych i progresywnych zmian dysplazyjnych w stawach, pozbycie sie ciaglego i paralizujacego bolu oraz przywrocenie normalnej funkcjonalnosci stawu badz stawow. Wiekszosc zwierzat, ktore poddane zostaly zabiegowi THR zaczyna chodzic bez wiekszych problemow zaraz po zabiegu. Zwykle jednak potrzebuja one 8-12 tygodni do zakonczenia pelnej rekonwalescencji. Podobne zabiegi wykonywane u ludzi wymagaja co 10-15 lat wymiany protezy, jednak u zwierzat ze wzgledu na mniejsza wage, inne obciazenia konczyn i dlugosc ich zycia jest to zabieg wykonywany raz w zyciu. Gdy zaistnieje potrzeba przeprowadzenia zabiegu na obu stawach, kolejny zabieg przeprowadza sie po kilkunastu tygodniach od pierwszego. Sam zabieg THR trwa okolo 2 godzin. Wszystkie najnowoczesniejsze techniki chirurgiczne i anestezyjne oraz pelna pooperacyjna analgezja znakomicie usprawniaja zabieg chirurgiczny i eliminuja jakikolwiek stres okolooperacyjny zwierzecia, pozwalajac mu osiagnac pelna sprawnosc w bardzo krotkim czasie. Opieka nad zwierzeciem po zabiegu wymaga ze strony wlasciciela hamowania aktywnosci swojego czworonoga przez okres okolo 2 miesiecy. Trzymanie zwierzecia w domu i krotkie spacery na smyczy sa najwlasciwszym postepowaniem. Zwierze po zabiegu wymaga dwoch kolejnych wizyt lekarskich: w okresie 2 tygodni w celu zdiecia szwow chirurgicznych i w 6 tygodniu testu radiograficznego. Komplikacje pooperacyjne po tego rodzaju zabiegach chirurgicznych w postaci infekcji i zmian neuropenicznych sa minimalne moga zawsze byc wyeliminowane metodami farmakologicznymi.
Rekomendowanie tego rodzaju zabiegow jest koniecznoscia, gdy bol i obraz radiograficzny potwierdza z cala pewnoscia rozpoznanie dysplazji stawow biodrowych. Zwalczanie dysplazji stawow biodrowych wymaga od hodowcow obowiazkowych badan ortopedycznych i radiograficznych oraz niedopuszczenia do rozrodu zwierzat dotknietych ta wada.
