Toxoplazmoza jest najbardziej znana zoonoza, wciaz budzaca wiele emocji i wiele nie do konca uzasadnionych obaw wsrod wlascicieli zwierzat. Wiedza o niej czesto ogranicza sie wylacznie do informacji o potencjalnych mozliwosciach zainfekowania ludzi tym pierwotniakiem poprzez kontakt z kocim kalem oraz ewentualnych komplikacjach okoloporodowych u kobiet. Obawy te sa uzasadnione tylko w przypadku braku przyzwoitej higieny w relacjach wlasciciela w stosunku do zwierzat domowych. Szczegolnie nasze koty domowe sa czesto nieslusznie uwazane za jedyne zrodlo zagrozenia ta choroba.
Toxoplazmoza u zwierzat i ludzi jest wywolywana przez pierwotniaka Toxoplazma gondii. Glownie o kotach mowi sie jako o nosicielach tej choroby, chociaz sa one jedynym dotychczas dobrze zbadanym naukowo gatunkiem zwierzat, u ktorego w pelni poznano rozwoj tego pierwotniaka. Koty stanowia gatunek bedacy z reguly tylko raz w zyciu i to przez bardzo krotki okres nosicielem tej choroby. W wiekszosci sa one wystarczajaco odporne na rozwiniecie sie w pelni toksopalzmozy. Po okolo miesiacu od czasu infekcji, koty zaczynaja produkowac i wydalac wraz z kalem miliony oocyst Toxoplazma gondii. Wydalanie ich trwa przez okres 2-4 tygodni. Po okolo 1-5 dniach od wydalenia oocyst z kalem, sporozoity - postacie rozwojowe pierwotniaka musza przejsc tzw. sporulacje. Te nowe, przeksztalcone formy Toxoplazma gondii stanowia formy infekcyjne dla czlowieka. Latwo zauwazyc jest, ze regularne, codzienne czyszczenie kuwet i misek oraz wlasciwa utylizacja odchodow przerywa cykl rozwojowy pierwotniaka zapobiegajac potencjalnym infekcjom.
Wiele ssakow, ptakow, a takze czlowiek moze zarazic sie toxoplazmami poprzez cztery glowne drogi:
- zjedzenie zainfekowanego niedogotowanego miesa zwierzat rzeznych lub wypicie niepasteryzowanego zainfekowanego mleka,
- spozycie zywnosci zanieczyszczonej kocim kalem,
- bezposredni kontakt z kalem zwierzat,
- droga lozyskowa z matki na plod (kiedy matka po raz pierwszy zostaje zainfekowana w czasie ciazy).
Objawy infekcji Toxoplazma gondii nie sa specyficzne. W zaleznosci od wieku, plci, gatunku oraz kondycji ukladu immunologicznego i intesywnosci inwazji objawy moga miec rozne nasilenie i nie sa w zaden sposob potognomoniczne (specyficzne). Po zainfekowaniu czy to organizmu zwierzecego czy ludzkiego formy rozwojowe pierwotniaka migruja z krwia i limfa osiadajac w roznych tkankach i powodujac powstawanie cyst. Pekajace cysty prowadza do uszkodzenia komorek i tworzenia sie miejscowych ognisk martwicznych.
Objawy u zwierzat sa zroznicowane w zaleznosci od zajetej tkanki i moga wystepowac w postaci goraczki, gwaltownych spadkow masy ciala, wymiotow, biegunek, objawow neurologicznych, schorzen drog oddechowych, czy wodobrzusza. Faktem jest, ze toxoplazmoza nie daje zadnych specyficznych objawow, a wiekszosc zdrowych np. kotow czy ludzi, ktorzy zostali zainfekowani nie wykazuje zadnych objawow chorobowych.
Okazjonalnie u ludzi moga wystapic niespecyficzne objawy takie jak zapalenie gardla, powiekszenie wezlow chlonnych, goraczka czy zmeczenie. Kobiety, ktore po raz pierwszy zetknely sie z taxoplazmoza poprzez polkniecie oocyst, a pozostaja w ciazy, nie zawsze sa w stanie ochronic plody, co spowodowac moze aborcje czy uszkodzenie plodow. Kobiety, ktore przynjmniej na 6 miesiecy przed zajsciem w ciaze zetknely sie z toxoplazma w pelni, moga ochronic plod przed infekcja, poniewaz osiagnely odpornosc na infekcje tym pierwotniakiem.
Wlasciciele kotow, ktorzy spodziewaja sie potomstwa miewaja dylemat czy pozbyc sie swojego ulubionego zwierzaka. Generalnie koty nie ujawniaja objawow chorobowych w zaden sposob. Gdy minie okres wydalania jaj z kalem sa one na tyle odporne, ze kolejne reinfekcje nie zagrazaja im samym i nie powoduja ponownie wydalania oocyst do srodowiska. Niezaleznie od tego czy jest to pierwsza infekcja czy reinfekcja u naszych kotow, aby oocysty staly sie infekcyjne dla ludzi czy zwierzat wymagaja one od 1 do 5 dni po wydaleniu z kalem tzw. etapu sporulacji tzn. przeksztalcenia sie w formy inwazyjne. Codzienna higiena kocich naczyn i przyslowiowa czystosc kotow sa wystarczajace, aby ryzyko zwiazane z infekcjami T. gondii ocenic jako minimalne. Pozytywny test na obecnosc przeciwcial przeciwko T. gondii u kobiet w ciazy moze dodatkowo upewnic wlascicielki kotow, ze nie zagraza im transmisja T. gondii.
Obawy wszystkich innych wlasciceli kotow, aby uchronic siebie i rodzine przed toxoplazmoza powinny byc skierowane raczej na codzienne dokladne czyszczenie kocich kuwet i misek. Koty w ciagu swojego zycia zwykle tylko raz maja kilkutygodniowy okres zwiazany z infekcja i wydalaniem oocyst T. gondii.
Prawdopodobienstwo ludzkich infekcji poprzez transmisje z kota czy polkniecie oocyst z brudnych rak.
Kazde swieze mieso powinno byc gotowane, aby osiagnelo ono przynajmniej 60°C (140°F), a kazde swieze mleko pasteryzowane. Przezywalnosc oocyst w srodowisku wynosi okolo 18 miesiecy, stad dokladnosc utylizacji jest rzecza bardzo wazna. Generalna prewencja w postaci zamykanych piaskownic, kontrola naszych zwierzat przed probami polowan i zjadania dzikich zwierzat jest rowniez istotna. Zwierzeta, u ktorych stwierdzi sie toxoplazmoze sa poddawane leczeniu antybiotykami. Jak do tej pory niedostepne sa szczepionki przeciwko toxoplazmosie. Badania immunulogiczne u zwierzat i ludzi wykazuja, ze okolo 35% zwierzat i 50% ludzi zetknelo sie w swoim zyciu z toxoplazma. Podobnie jak u ludzi pozytywny test na obecnosc specyficznych przeciwcial wskazuje, ze prawdopodobienstwo zainfekowania sie od takiego zwierzecia jest duzo mniejsze niz od zwierzecia z wynikiem negatywnym.
