Będąc członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny i Chirurgii Laserowej (Fellow of American Society for Laser Medicine and Surgery) od czasu do czasu biorę udział w konferencjach i zjazdach organizowanych przez tę organizacje. Ostatni zjazd odbył się w ubiegłym miesiącu i zgromadził najlepszych specjalistow z medycyny laserowej z całego świata. Zjazd zgromadził przedstawicieli przeważnie najbogatszych krajow świata, jako że zaprezentowany sprzęt medyczny wymaga niebagatelnych nakładow finansowych. Podczas zjazdu prezentowano wykłady na tematy obecnego zastosowania laserow w medycynie jak też w medycynie eksperymentalnej, o ktorej się usłyszy w przyszłości. Chciałbym Państwu przybliżyć ten temat ze względu na sporo nieporozumień związanych z używaniem lasera w medycynie.
Słowo "laser" ciągle jest spowite otoczką tajemniczości, a osoba, ktora go używa uchodzi często za cudotworcę. Wywodzi się ono z angielskiego opisu technicznego "Light Amplification by the Stimulated Emission of Radiation", czyli w nie najlepszym tłumaczeniu: "potęgowanie światła poprzez pobudzaną emisję promieniowania". Lasery wykorzystują energię atomow pobudzanych energią zewnętrzną do wysyłania promieniwania elektromagnetycznego, czyli światła, charakteryzującego się rożną długością. W skrocie polega to na zamianie jednej formy energii, najczęściej elektrycznej, w promieniowanie świetlne. Lasery są w stanie wytworzyć wiele postaci promieniowania występującego w przyrodzie. Widmo (spectrum) światła składa się ze światła widzialnego, będącego tylko drobnym środkowym wycinkiem promieniowania elektromagnetycznego, jak też i z krotszych fal promieniowania ultrafioletowego, promieniowania gamma oraz dłuższych fal podczerwonych. Lasery są urzadzeniami do wywoływania sztucznego promieniowania elektromagnetycznego o ściśle określonych parametrach i w ściśle określonym kierunku. Stężenie światła wytwarzanego przez lasery może przewyższać wszystkie inne światła wytwarzane w przyrodzie ze światłem słońca włącznie. Z uporządkowaniem promieniowania lasera łaczy się też duża ilość energii jaką wiązka światła lasera może przenosić na duże odległości.
Laser stanowi piękny wynalazek, ktory najprawdopodobniej wyprzedził nieco wspołczesny rozwoj nauki i technologii medycznej. Dzisiejsza medycyna stara się o coraz to nowe zastosowania energii laserowej, ale możliwości laserow ciągle przerastają pomysły naukowcow.
Światło lasera oddziaływuje na tkankę żywą poprzez odbicie (reflection), przechodzenie (transmission), wchłonięcie (absorption), rozproszenie (scattering). Ponieważ odbicie i przechodzenie światła nie wywołują dużych zmian w materii, medycyna najczęściej wykorzystuje dwa pozostałe mechanizmy. Wchłonięcie potężnej ilości energii jaką niesie światło lasera powoduje efekt cieplny z wyparowaniem lub uszkodzeniem tkanek włącznie. Promienie lasera są pochłaniane przez rożne struktury tkankowe z rożną prędkością z czym łączy się wybiorczość lasera. Lasery emitują promieniowanie o rożnym kolorze, ktory jest wchłaniany z rożną prędkością poprzez barwnik krwi - hemoglobinę, barwnik skory i włosow - melaninę lub wodę. Chciałbym tu podkreślić, że jeden laser najczęściej produkuje światło o ściśle określonych parametrach i wielu z tych parametrow nie da się regulować. Znaczy to mniej wiecej tyle, że jeden laser może mieć tylko jedno ściśle określone zastosowanie w medycynie i myśląc o laserze powinniśmy myśleć o określonym narzędziu do wykonania tylko jednej, ściśle określonej pracy. Ten sam laser nie może być użyty do przecięcia tkanek, zniszczenia zmian barwnikowych na skorze, zlikwidowania czerwonych i niebieskich naczynek krwionośnych, usunięcia zbędnych włosow i zestrzelenia satelity szpiegowskiego.
Wybiorczość zastosowania laserow ciągle jeszcze idzie w parze z niewiadomą, jaką jest reakcja tkanki na to promieniowanie. Pomimo szerokiego zastosowania laserow w medycynie ciągle niewiele wiemy na temat indywidualnej odpowiedzi każdego pacjenta. Jeden z mowcow posunął się tak daleko, że używanie laserow w medycynie nazwał "sztuką grilowania mięsa". Ta sztuka grilowania składa się z wiedzy jakich długości fal światła trzeba użyć, aby zniszczyć cel leżący na określonej głębokości bez uszkodzenia tkanek otaczających.
Ze względu na moją praktykę medyczną najwięcej czasu poświęciłem na wykłady dotyczące wykorzystania laserow w dermatologii. Najbezpieczniejszym zastosowaniem lasera jest cięcie tkanek. Laser jest wykorzystywany jako skalpel chirurgiczny. Ta czynność została opracowana prawie do perfekcji i jej końcowy efekt jest w miarę łatwy do przewidzenia: wyparowanie lub zwęglenie tkanki w określonym miejscu na określoną głębokość, a rana zostaje zszyta.
Zastosowanie laserow nie ogranicza się do cięcia. Używa się laserow do kosmetycznego wygładzania skory twarzy i likwidacji zmarszczek (skin resurfacing, wrinkle reduction), usuwania blizn potrądzikowych i poospowych, leczenia trądzika rożowatego (rosacea) z przerostem nosa (rhinophyma), niszczenia zmian nowotworowych łagodnych i złośliwych, likwidowania zmian przednowotworowych, znamion naczyniowych i barwnikowych, redukcji blizn, oczyszczenia ran, usuwania tatuaży i zbędnego owłosienia. Chociaż leczenie laserem czasami jest jedyną metodą leczenia zmian skornych , to pomimo całej zaawansowanej wiedzy technicznej nie jest leczeniem pozbawionym efektow ubocznych. Najczęściej spotyka się zaczerwienienia skory, zakażenia bakteryjne, wirusowe i drożdżakowe, trwałe przebarwienia (hyperpigmentations, hypopigmentations) skory, zbliznowacenia. Pomimo wszelkich środkow ostrożności, z profilaktycznym podawaniem przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych, przeciwdrożdżakowych antybiotykow włącznie, trudno jest się ustrzec powikłań. Wszyscy rozmowcy podkreślali, że laserowe wygładzanie twarzy nie powinno być stosowane jako pierwsza metoda leczenia. Indywidualne wyniki leczenia rożnią się często od oczekiwanych przez pacjentow. Wszyscy profesorowie podkreślali, że na zjazd przygotowali najlepsze fotografie swoich przypadkow, a i tak często nie mieli co pokazać. Tylko jeden z prelegentow miał doświadczenie w usuwaniu włosow ze znamion barwnikowych, kilku podzieliło się swoimi doświadczeniami na polu usuwania nadmiernego owłosienia u kobiet z zaburzeniami hormonalnymi. Amerykańscy mowcy sprawiali wrażenie jakby zajmowali się leczeniem tylko zdrowych ludzi.
Konferencja specjalistow od usuwania włosow wyglądała żywcem jak z filmu surrealistycznego, gdy na pytanie przewodniczącego konferencji "Czy ktokolwiek spotkał się z przypadkiem nadmiernego rozrostu włosow po uprzednim ich usunięciu laserem?" podniosł się las rąk, a zasiadająca w panelu specjalistow belgijska pani profesor oświadczyła że "...To że odrastają to jeszcze nie wszystko. Odrastają dłuższe". Przeciętne wyniki to mniej więcej 50-75% usuniętych na trwałe włosow po trzech, czterech sesjach leczniczych po upływie sześciu miesięcy. Wszyscy zgodzili się, że usuwanie nadmiernego owłosienia u mężczyzn nie przynosi dobrych wynikow.
Panel specjalistow od likwidacji podskornych naczyń krwionośnych zgodził się, że usuwanie naczyń w jednym miejscu pociąga za sobą rozwoj poszerzonych naczynek krwionośnych w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca, ktore to oczywiście można leczyć innym laserem.
Każdy z prelegentow podkreślał, że selekcja pacjentow do zabiegow na skorze powinna być bardzo dokładna, a nadmierne oczekiwania pacjentow powinny być wyjaśnione w czasie wizyt medycznych. Laser jest tylko jedną z metod leczenia problemow skornych. Czasami są inne, bardzo skuteczne metody leczenia, ktore są dużo tańsze, a końcowy wynik leczenia jest lepszy. Chirurdzy plastyczni wolą operować skalpelem na skorze twarzy ze względu na przewidywalność i łatwość leczenia potencjalnych komplikacji. Komplikacje po leczeniu laserem często są oporne na leczenie innymi laserami.
Z zakresu medycyny eksperymentalnej zaprezentowano kilka ciekawych prac, z ktorych moje największe zainteresowanie wywołało zapobieganie powtornemu zamknięciu tętnic (restenosis) po wcześniejszym balonikowaniu (angioplasty) z użyciem laserowego źrodła światła w miejscu zabiegu balonikowania. Wyniki zaprezentowane były bardzo obiecujące, jednak z modelu na szczurze do kardiologicznego laboratorium zabiegowego jest bardzo długa droga i możliwe, że także i ta metoda nie będzie wykorzystywana w praktyce.
Żyjemy w ciekawych czasach. Postęp w technice jest tak dramatyczny, że pojawia się coraz więcej nowych laserow w czasie kiedy jeszcze te, ktore są już od dawna dostępne, nie zostały jeszcze w pełni poznane. Pomimo funkcjonowania w dziedzinie medycyny od kilkudzięsięciu lat, lasery ciągle stanowią nie odkryty do końca wynalazek.
