Regularne badanie kliniczne naszych czworonogow i coroczne szczepienia coraz czesciej postrzegane sa przez wlascicieli i lekarzy jako element ochrony zwierzat przed chorobami zakaznymi. Systematyczne szczepienia od czasu ich wprowadzenia, stanowia najbardziej optymalny sposob ochrony zwierzŕt i ludzi przed wieloma chorobami zakaznymi, groznymi zarowno dla zwierzat jak i ludzi (zoonozy).
Weryfikujac nieco spojrzenie na sprawe szczepien u zwierzat nalezy stwierdzic, ze o ile te podstawowe szczepienia na przyklad przeciwko nosowce i wsciekliznie kotow i psow pozostaja wciaz bardzo istotnymi, o tyle pozostale szczepienia, jak pokazuje praktyka, wymagaja pewnej indywidualizacji w stosowaniu.
W zaleznosci od ryzyka wystepowania choroby zakaznej, aktualnej kondycji i stanu zdrowia zwierzecia, albo tez zaawansowanego wieku, uzupelniajace szczepienia powinny byc rekomendowane z duza doza rozsadku. Nalezy liczyc sie z faktami, ze nie zawsze szczepienia sa w 100% skuteczne, to znaczy gwarantujace pelna ochrone naszych czworonogow przed wystapieniem i rozwojem u nich objawow chorob, przed ktorymi probuje sie je zabezpieczyc. Ciagle stymulownie organizmow naszych czworonogow nadmierna iloscia szczepien prawdopodobnie lezy u podstaw zwiekszajacej sie liczby chorob autoimmunologicznych, zmian degeneracyjno-zapalnych i neoplazmatycznych (sarkoma a wakcynacja u kotow). Pomimo, ze wiele z tych niepozadanych reakcji nie mozna jednoczesnie ocenic, wydaje sie, ze najlepszym wyjsciem z sytuacji jest wykonywanie tylko tych najbardziej koniecznych szczepien.
Ocena kliniczna zwierzecia, srodowiska zycia czworonoga oraz potencjalnego ryzyka infekcji powinna decydowac o indywidualizacji szczepien, zmniejszajac w ten sposob ryzyko niepozadanych reakcji oraz niepotrzebny, dodatkowy stres u zwierzat. Nowoczesne szczepionki, pomimo, ze bardziej bezpieczne i efektywniejsze w dziaůaniu oraz ůatwiejsze w sposobach podawania, zawsze, przynajmniej przy obecnym poziomie wiedzy, pozostajŕ wciŕý substancja obca, ktora w przypadku szczepionkowych antygenow wirusowych moze modyfikowac reakcje na poziomie komorkowym czy molekularnym makroorganizmow. Na szczescie tych niepozadanych reakcji poszczepiennych statystycznie jest niewiele, co przemawia za ewentualnymi korzysciami dla calych kocich czy psich populacji.
Wielu wlascicieli czworonogow przy okazji wizyt zdazylo juz zaobserwowac ten nowy sposob podejscia do problemow szczepien czy metod podawania szczepionek. Najczesciej korzysta sie z drogi parenteralnej (pozajelitowej) podawania szczepionek to znaczy podspornej badz domiesniowej; czesc szczepionek z powodzeniem mozna aplikowac donosowo lub dospojowkowo, glownie w celu wywolania odpornosci miejscowej moga byc podawane relatywnie wczesnie to znaczy u zwierzat od 5 - 6 tygodnia zycia.
Generalnie, wskazaniem do podjecia szczepien u kotow jest potrzeba ochrony glownie mlodych zwierzat przed najbardziej niebezpiecznymi, wirusowymi chorobami wychowu, typowymi dla tego gatunku oraz wscieklizna jako zoonoza. Koty mlode sa tradycyjnie chronione dzicki nabytej odpornoúci biernej (duýy poziom przeciwciaů siarowych), ktora decyduje rownieý o wystcpowaniu interferencji szczepionkowych (bezskutecznym i bezzasadowym podawaniu antygenow szczepionkowych, ktore beda reagowaly z przeciwcialami siarowymi). Wiek kotow od 2 do 4 miesiecy jak najbardziej predysponuje je do szczepien, ze wzgledu na gwaltowny spadek odpornosci biernej, a jednoczesny brak nabytej odpornosci czynnej. Okres ten w zyciu kotow jest jedynym okresem, w ktorym szczepienia (z reguly 2- 3-krotnie powtarzane w odstepach 3-4 tygodniowych) sa naprawde uzasadnione. Kolejne coroczne szczepienia zwierzat starszych maja jedynie na celu utrzymanie szczepionkowej odpornosci czynnej (utrzymujacej sie latami) na bardzo wysokim poziomie (nalezy zastanowic sie czy prowokowanie ukladu odpornosciowego do utrzymania tak wysokiego poziomu przeciwcial jest az tak bardzo konieczne).
Rekomendowane i zaaprobowane na rynku amerykanskim kocie szczepionki zgodnie z wytycznymi AAFP (The American Association of Feline Practitioners) i AFM (Academy of Feline Medicine) przy parenteralnym administrowaniu powinny byc odpowiednio przed podaniem przygotowane oraz zawierajace antygeny kociego parwowirusa, herpeswirusa-1, caliciwirusa lacznie lub bez antygenow Chlamydia psittaci; powinny byc one podawane podskornie nad prawa lopatka.
Szczepionki zawierajace antygeny wirusa wscieklizny oraz ewentualnie inne antygeny powinny byc aplikowane domiesniowo w tylna czesc prawego uda. Szczepionki z antygenami wirusa bialaczki plus innymi antygenami poza antygenami wscieklizny, powinny byc wstrzykiwane domiesniowo w tylna czesc lewego uda zwierzecia.
Szczepionki dla kotow stosuje sie przeciwko: kociej parwowirozie, kocim wirusom herpes-1 i calici, wsciekliznie, bialaczce, chlamydiozie, wirusowemu infekcyjnemu zapaleniu otrzewnej, grzybiczym infekcjom Microsporum canis, infekcjom Bordettella, bronchiseptica, infekcjom pierwotniaczym Giardia lamblia.
Szczepionka przeciwko infekcjom parwowirusowym wywolujacym kocia parwowiroze (okreslana takze jako panleukopenie czy nosowke kotow) rekomendowana jest dla wszystkich kotow. Najmlodszym kotom szesciociotygodniowym podaje sie szczepionki 2- 3-krotnie co 3-4 tygodnie do osiagniecia 12 tygodni. Kotom w wieku powyzej 12 tygodni podaje sic je dwukrotnie w odstcpie 3-4 tygodni. Szczepienia przeprowadza sie po roku od ostatniej inokulacji, pozniej - co najmniej co 3 lata do osiagniecia wieku 6 lat. Tak zwana szczepionke MLV ze zmodyfikowanym zywym wirusem nie powinno sie stosowac u ciezarnych kotek.
Szczepionke przeciwko herpeswirusowi-1 i caliciwirusowi wywolujacymi zakazne zapalenie nosa i tchawicy u kotow administruje sie na takich samych zasadach i z takimi samymi restrykcjami jak szczepionki przeciwparwowirusowe. Zwykle podaje sie jedna szczepionke zawierajaca trzy antygeny wymienionych wirusow.
Szczepionka przeciwko wsciekliznie jest podawana w postaci jednej dawki kotom w wieku powyzej 12 tygodni. Jest obligatoryjnie rekomendowana dla wszystkich kotow. Kolejne szczepienie przeprowadza sie po roku od pierwszego, a nastepnie co roku badz 3 lata w zaleznosci od zyczenia wlasciciela i przepisow lokalnych.
Szczepionka przeciwko bialaczce kotow do parenteralnego podawania nie jest rekomendowana przy rutynowych wakcynacjach.
Szczepionka przeciwko zakaznemu zapaleniu otrzewnej nie jest rekomendowana ze wzgledu na kontrowersyjne rezultaty.
Szczepionka przeciwko grzybiczym infekcjom Microsporum canis do pareneralnego podawania, zalecana jest stosunkowo rzadko w trudnych do wyleczenia grzybicach u kotow powyzej 16 tygodni. w trzech dawkach podskornych.
Szczepionka przeciwko Bordetella bronchiseptica podawanajest donosowo u kotow przynajmniej 4-tygodniowych zyjacych w specyficznych warunkach.
Szczepionka przeciwko pierwotniakom Giardia lamblia do parenteralnego podawania w dwoch dawkach w odstepie 3-4 tyg. rekomendowana jest tylko jako element calego programu kontrolnego w specyficznych warunkach.
