Poprzedni artykuł poświęciłam depresji, jej objawom, skutkom i wpływowi jaki ma na cały układ rodzinny. Poniższy artykuł omawia przyczyny depresji oraz niefarmakologiczne metody leczenia, a także różne typy terapii.
Jakie są przyczyny depresji?
Jest to choroba, która powodowana jest przez różnorodne przyczyny o podłożu biologicznym, psychologicznym i społecznym.
Na poziomie biologicznym, fizjologicznym depresję można scharakteryzować jako chorobę powstającą w wyniku zaburzeń w pracy mózgu, a dokładniej wywoływaną przez zaburzenia w układzie neuroprzekaźników i ich receptorów w mózgu. Z tego względu jest to choroba somatyczna, organiczna mózgu. Uogólniając można stwierdzić, że odczuwamy takie nieprzyjemne stany, ponieważ nasz mózg na poziomie molekularnym komórki pracuje nieprawidłowo.
Przyczyny psychologiczne dotyczą przeżyć z dzieciństwa - traumatyczne przeżycia, ciężkie długotrwałe stresy, lub krótkie, ale tragiczne w odbiorze przez osobę mogą pozostawić po sobie trwałe ślady w fizjologii mózgu poprzez zaburzenie jego biochemii. Jak z tego wynika, przyczyny biologiczne mogłyby być wtórne wobec psychologicznych.
Urazowe przeżycia z dzieciństwa (jedno, lecz o dużym nasileniu albo wiele słabszych, ale powtarzających się lub długotrwałych) będące źródłem ostrego stresu mogą utrwalić się w postaci zaburzeń percepcji - zaburzeń w postrzeganiu rzeczywistości, a tym samym wpływać na nasze nieprawidłowe, pesymistyczne widzenie świata, wywołując między innymi lęk, który też należy do objawów depresji.
Psychoanalitycy upatrują przyczyn depresji w przeżyciach wczesnego dzieciństwa: w niedostatku opieki, troski, ciepła, poczucia bezpieczeństwa. Z ich punktu widzenia depresja rozwija się w następstwie konfliktów związanych z niezaspokojeniem dziecięcych potrzeb. Terapia psychoanalityczna trwa długo, czasami nawet kilka lat.
Terapia interpersonalna opiera się na założeniu, że zasadniczą rolę w rozwoju zespołów depresyjnych odgrywają relacje osoby dotkniętej depresją. Zła jakość związków osobistych tworzy złe doświadczenia życiowe, a te z kolei wpływają negatywnie na jakość związków osobistych i tak błędne koło się zamyka.
Można wyróżnić trzy bardzo charakterystyczne cechy osób chorych na depresję:
1 uważają, że nie są godni miłości, tak jak często powtarzano im to w dzieciństwie;
1 odczuwają relacje z rodzicami jako niesatysfakcjonujące, nie dające poczucia bezpieczeństwa, akceptacji;
1 cierpią na poczucie dotkliwego braku, straty (najczęściej jest to związane z utratą ważnej osoby w dzieciństwie.
Tego rodzaju negatywne doświadczenia z dzieciństwa mogą zaowocować irracjonalnym systemem przekonań, który zniekształca postrzeganie i zachowanie w dorosłym życiu, tak że późniejsze doświadczenia, nawet jeśli przeczyłyby tym nieadekwatnym przekonaniom, nie są w stanie ich zmienić.
Reasumując, człowiek cierpiący na depresję ma niezaspokojoną potrzebę uznania i miłości, a od akceptacji i aprobaty otoczenia uzależnia całą swoją wartość. Jako dorosły nadal walczy o uzyskanie aprobaty i przez to zniekształca relacje z innymi ludźmi.
Cykl terapii interpersonalnej trwa kilka miesięcy i obejmuje kilkanaście sesji. Jej celem jest dopomóc choremu w funkcjonowaniu społecznym. Ciężkiej depresji zwykle towarzyszą cztery grupy nieprawidłowości natury interpersonalnej: nasilona reakcja żalu, nieporozumienia z innymi ludźmi, brak przystosowania społecznego oraz niemożność podejmowania decyzji, dotyczących ważnych spraw życiowych (zmiana pracy, zawodu, miejsca zamieszkania, ukończenie studiów). Terapia skupia się na obecnych, ważnych relacjach pacjenta oraz stara się poprawić jego zdolności interpersonalne poprzez nauczenie go skuteczniejszych sposobów porozumiewania się z ludźmi. Terapię tego typu można by określić między innymi jako edukacyjną.
Terapia poznawcza przyjmuje, że przyczyną depresji są wcześniejsze niekorzystne doświadczenia, które uległy generalizacji i doprowadziły do nieprawidłowych schematów myślenia. Takie złe myślenie nie tylko wywołuje depresję, ale też stanowi istotny czynnik podtrzymujący jej trwanie.
Terapia poznawcza zmierza więc do skorygowania błędów myślowych pacjenta i nauczenia go nowych, prawidłowych i korzystnych sposobów rozumowania. Większość osób cierpiących na depresję ujawnia negatywne myśli w trzech powiązanych ze sobą aspektach: w stosunku do siebie, do świata i do przyszłości. Przywołują oni wybiórczo wspomnienia o nieprzyjemnych, często tragicznych przeżyciach z przeszłości, koncentrując się na nich i całkowicie pomijając przeżycia przyjemne. Poznawcza terapia depresji trwa przez kilka miesięcy, zawiera kilkanaście sesji i jest skoncentrowana na problemie, na korygowaniu zniekształconych wyobrażeń i negatywnych wzorców myślenia. Cechą charakterystyczną tego typu terapii jest aktywny sposób jej prowadzenia oparty na współpracy leczącego i leczonego.
W leczeniu depresji oczywiście ważna jest poprawa samopoczucia, ale też istotną sprawą jest poprawa i usprawnienie funkcjonowania w społeczeństwie oraz zapobieganie nawrotom.
Jak ocenić powodzenie
w leczeniu depresji?
Takimi kryteriami jest pozytywna reakcja na terapię i wejście w okres remisji (ustąpienia objawów). Jeśli remisja trwa dostatecznie długo (co najmniej rok) można określić stan chorego jako wyzdrowienie. Jeśli jednak w tym okresie objawy depresyjne wystąpią ponownie, mamy do czynienia z nawrotem choroby. Na ustępowanie choroby mogą też wskazywać korzystniejsze wyniki testów. Szerzej na ten temat pisał dr. Błażej Łojewski w grudniowym wydaniu Monitora.
Psychoterapia działa korzystnie (nawet jako jedyna forma leczenia) przy łagodzeniu objawów zespołów depresyjnych, jednak przy ciężkiej depresji ważna jest konsultacja z psychiatrą, szczególnie jeśli występują myśli samobójcze. Może być nawet konieczne leczenie szpitalne, jeśli miała miejsce próba samobójcza. Depresja, jak już pisałam, może być chorobą powodującą śmierć, dlatego gorąco zachęcam do podjęcia leczenia aby nie dopuścić do nieodwracalnych konsekwencji.
Pisałam już o tym, jak niezmiernie ważne jest popularyzowanie wiedzy o depresji, aby nie stanowiła ona kategorii tabu, a także abyśmy zrozumieli, że na chorobę tę może zachorować dosłownie każdy, także z dobrej i szanowanej rodziny. Zachorowanie na depresję nie powinno prowadzić do deprecjonowania pacjenta ani jego rodziny. Tak jak wstydzimy się uzależnionego współmałżonka czy dziecka, tak samo wstydzimy się własnej depresji czy depresji bliskiego członka rodziny, ponieważ nam nie przystoi chorować na taką chorobę. Niestety jest tak, że choroba zwykle nie wybiera i zrozumienie i zaakceptowanie faktu, że zdarzyło się to w mojej rodzinie i zaprzestanie zaprzeczania faktom może przyczynić się do szybkiego znalezienia pomocy, a tym samym do dania sobie szansy na wyleczenie i na normalne wartościowe życie.
W wymiarze społecznym depresję trudno w obecnych czasach ignorować. Według danych statystycznych na chorobę tę cierpi co dziesiąty człowiek i zachorowalność ma tendencję rosnącą. Prognozuje się, że za lat 10-15 depresja będzie jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych świata. Już obecnie można ją uznać za poważny problem, ponieważ 10% chorego społeczeństwa to miliony ludzi, odczuwających przejmujące cierpienie, które czasem zbliża się do granicy tego, co dotknięci chorobą określają jako cierpienie nie do opisania. To również wiele tysięcy ludzi podejmujących próby samobójcze, ponieważ nie są w stanie znieść objawów i pewna grupa ludzi, wcale niemała, którzy odchodzą z tego świata, ponieważ nie widzą możliwości dalszego życia w tak dotkliwym cierpieniu. Być może istnieje szansa na złagodzenie skutków, jakie niesie ze sobą ta choroba, ale leczenie depresji jest sprawą nas wszystkich. Im więcej wiemy o depresji i mamy większą świadomość zagrożenia, tym właściwsze decyzje dotyczące leczenia jesteśmy w stanie podejmować. Może to oznaczać ratunek dla co dziesiątego człowieka.
Autorka artykułu, Grażyna Sobiczewska,
jest terapeutą rodzinnym i małżeńskim.
Family Counseling & Rehabilitation Center
5820 W. Irving Park Road, Chicago, IL
Tel. 800 652 0005, 773 685 8482 www.helpfamily.com
