Tytuł artykułu, rozumiany jako pytanie, sugeruje wskazanie odpowiedzi, kiedy wolno, a kiedy nie można zmienić nazwiska. Rozumiany jako twierdzenie, każe odpowiedzieć na pytanie, co zrobić, żeby podjęty zamiar o zmianie nazwiska zrealizować.
Zacznijmy od tego, kiedy zmieniamy nazwisko? Najczęściej robią to osoby zawierające związek małżeński i temu zagadnieniu poświęcimy oddzielny artykuł. Poniżej będzie mowa o zmianie nazwiska bez zawarcia związku małżeńskiego, czyli w tak zwanym trybie administracyjnym. Postaramy się odpowiedzieć na pytania zadane wcześniej przez Czytelników i naszych Klientów.
Kiedy zmieniamy
nazwisko w tym trybie?
W zasadzie w każdej sytuacji, kiedy zmiana nazwiska nie jest związana z zamążpójściem lub ożenkiem, chociaż w naszej kulturze dotyczy to przeważnie kobiet. Polska ustawa o zmianie imion i nazwisk dopuszcza kilka sytuacji, w których można zmienić nazwisko:
w kiedy jest ono ośmieszające
w kiedy ma formę imienia
w kiedy ma niepolskie brzmienie
w kiedy wnioskodawca pragnie zmienić nazwisko na takie, którego używa lub powraca do nazwiska, które zostało zmienione.
Z doświadczenia naszej kancelarii wynika, że w zasadzie tylko ostatni powód dotyczy Polaków zamieszkałych za granicą. Niektóre polskie nazwiska, choć często piękne i dźwięcznie brzmiące, stanowią ogromny kłopot, kiedy trzeba się nimi posługiwać na co dzień i kiedy Amerykanie, w urzędach, sądach, czy kontaktach prywatnych nie są w stanie ich wymówić lub przekręcają w taki sposób, że trudno nam własne nazwisko w jego amerykańskim brzmieniu rozpoznać. W takich sytuacjach bardzo często pożyteczna i bardzo ułatwiająca życie jest zmiana nazwiska na podobnie brzmiące, ale krótsze lub na nazwisko, które nosiliśmy poprzednio lub które nosiło kiedyś któreś z naszych rodziców.
Podstawą zmiany nazwiska
w świetle polskiego prawa
może być decyzja amerykańskiego sądu lub urzędu imigracyjnego podczas przyjmowania
obywatelstwa USA.
Proszę pamiętać, że sam fakt wydania decyzji o zmianie nazwiska przez tutejszy sąd lub pojawienie się nowego nazwiska w akcie naturalizacji nie powoduje skutków prawnych w świetle polskiego prawa. Stanowi jednak uzasadnienie i podstawę zmiany nazwiska w polskich aktach stanu cywilnego. W praktyce przekłada się to na fakt, że nie wystarczy amerykański akt naturalizacji lub amerykański paszport, żeby polski paszport wydany był na nowe, zmienione nazwisko. Zgodnie z polskim prawem, polski paszport może być wydany jedynie na podstawie polskich akt stanu cywilnego i od tej reguły nie ma wyjątków.
Kto w Polsce decyduje
o zmianie nazwiska?
Do niedawna o zmianie nazwiska decydował prezydent miasta lub starosta właściwy ze względu na ostatnie miejsce sta-łego pobytu wnioskodawcy. Następnie, na podstawie tej decyzji, właściwy urząd stanu cywilnego wydawał akt odzwierciedlający tę zmianę, który stanowił podstawę wydania polskiego paszportu. Obecnie podania o zmianę nazwiska kieruje się bezpośrednio do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na ostatnie miejsce stałego pobytu w Polsce wnioskodawcy. Procedura zatem została nieco uproszczona.
Podobnie jak w postępowaniu przed polskim urzędem
stanu cywilnego tak i przed amerykańskim sędzią należy
uzasadnić, dlaczego chcemy zmienić imię lub nazwisko. Przedstawienie wystarczającej ilości dowodów na używanie nazwiska, o które się ubiegamy najczęściej powinno wystarczyć.
Jakie dokumenty są potrzebne
do zmiany nazwiska?
Przede wszystkim odpowiednio przygotowane i dobrze umotywowane podanie wraz z załącznikami na dowód tego, co oświadczamy w podaniu, np. kopią aktu naturalizacji, amerykańskiego paszportu lub zielonej karty wydanych na nazwisko, o które ubiegamy się w polskich dokumentach. Dodatkowo należy przedłożyć odpis aktu urodzenia, aktu małżeństwa w przypadku osób pozostających obecnie lub w przeszłości w związku małżeńskim oraz akty urodzenia dzieci, jeżeli zmiana nazwiska będzie się na nie rozciągać. Ponieważ o zmianę nazwiska mogą ubiegać się obywatele polscy, należy przedłożyć kopię ważnego polskiego paszportu, w celu potwierdzenia bywatelstwa polskiego. Do podania należy dołączyć ankietę.
Kiedy urząd stanu cywilnego odmówi zmiany nazwiska?
Z pewnością wówczas, kiedy istnieje uzasadniona obawa, że zmiana nazwiska ma na celu ułatwienie wnioskodawcy prowadzenia działalności przestępczej, ale również wówczas, gdy wnioskuje on o zmianę nazwiska na historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, chyba że wnioskodawca udowodni, iż posiada członków rodziny o tym nazwisku lub że jest powszechnie pod nim znany. Wiadomo nam o przypadkach odrzucenia wniosków o zmianę nazwiska poprzez dołączenie do obecnego nazwiska drugiego członu w postaci nazwy prowadzonego przez wnioskodawcę przedsiębiorstwa. Uzasadnienie, jakoby nazwisko tak złożone miało wnioskodawcy ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej, nie było wystarczające.
Nie wystarczy amerykański akt naturalizacji lub amerykański paszport, żeby polski paszport wydany był na nowe, zmienione nazwisko. Zgodnie z polskim prawem, polski paszport może być wydany jedynie na podstawie polskich akt stanu cywilnego i od tej reguły nie
ma wyjątków.
Czy można w tym samym
trybie zmienić imię?
Można, z tych samych powodów, co nazwisko. Polacy mieszkający za granicą, podobnie jak nazwisko, najczęściej zmieniają imię z tego powodu, że ich imię jest trudne do wymówienia lub łatwiej jest im posługiwać się angielską formą tego samego imienia. Częste zmiany to "Małgorzata" na "Margaret", "Elżbieta" na "Elizabeth", czy nawet "Marzena" na "Marsha". Podobnie jak przy nazwisku, powód zmiany imienia trzeba uzasadnić i przedstawić odpowiednie dowody na poparcie swoich twierdzeń.
Również w Stanach Zjednoczonych zmienianie nazwisk jest popularne. W Illinois robi się to w postępowaniu sądowym, w oparciu o miejscowe prawo. Zajmuje ono kilka do kilkunastu tygodni, ale nie jest bardzo skomplikowane, ani bardzo kosztowne. Podobnie jak w postępowaniu przed polskim urzędem stanu cywilnego tak i przed amerykańskim sędzią należy uzasadnić, dlaczego chcemy zmienić imię lub nazwisko. Przedstawienie wystarczającej ilości dowodów na używanie nazwiska, o które się ubiegamy najczęściej powinno wystarczyć.
W naszej praktyce często spotykamy się z wielokrotną zmianą nazwisk w USA. Zmiany te bardzo często nie zostały wpisane do polskich akt stanu cywilnego. Osoba, która zawarła za granicą związek małżeński więcej niż jeden raz i chce ubiegać się o polski paszport na nazwisko swojego ostatniego męża, a "po drodze" została naturalizowanym obywatelem amerykańskim ze zmienionym imieniem lub nazwiskiem, powinna liczyć się z dość długą procedurą załatwiania sprawy zmiany nazwiska od ostatniego posiadanego w polskich aktach stanu cywilnego do obecnego. Namawiamy zatem, żeby ze zmianą nie czekać do czasu, kiedy polski paszport potrzebny będzie natychmiast.
Joanna Dobecka Lembert,
magister prawa polskiego i amerykańskiego, prowadzi kancelarię "LEX Corporation, polscy prawnicy
i tłumacze, Co."
Biuro w Chicago: 7706 W. Touhy Ave., Chicago, IL 60631
Tel. 773-909-7007
Biuro w McHenry:
724 W. Illinois 120 Road
Mc Henry, IL 60051,
Tel. 815 578 1701
