Drodzy czytelnicy. Dziękuję za zainteresowanie naszym pomysłem, zadawania mi pytań, na które chętnie odpowiem i podam kilka pomysłów do dalszej refleksji.
Pani Kasiu, coraz częściej słyszymy o autyzmie, jak sobie radzić z dziećmi, kiedy już wiemy, że mamy do czynienia z autyzmem?
K
Słowo autyzm pochodzi z greckiego ‘autos’ czyli ‘sam’. Jest to zaburzenie w rozwoju mózgu charakteryzujące się trudnościami w komunikowaniu uczuć, budowaniu relacji interpersonalnych i nietypowym odbieraniem czynników zewnętrznych. Jest to kondycja genetyczna. Do spektrum autyzmu zalicza się zespół Aspergera, jak i trudności z komunikacją werbalną, socjalną, fizyczną (sensoryczną) i emocjonalną. Spektrum autyzmu charakteryzuje się zróżnicowanymi objawami o różnym stopniu nasilenia (high and low functioning). Diagnozuje się dzieci jak i dorosłych, a ostatnio zwracamy uwagę na różnice symptomów występujących u obu płci. Kilka lat temu częściej zauważano autyzm u chłopców niż dziewczynek. Dzisiaj już wiemy, że niektóre symptomy ze spektrum autyzmu u dziewczynek ujawniają się inaczej niż u chłopców. Coraz częściej rodzice zabierają swoje dzieci na badania psychologiczne i neurologiczne. Przeprowadza się wiele badań pod kątem opracowywania metod na lepszą komunikację i zrozumienie tego stanu. Kiedyś mówiło się, że moje dziecko ma autyzm albo że dziecko jest chore na autyzm, teraz już wiemy, że autyzm nie jest chorobą, tylko kondycją mózgu i zaburzeniem neurorozwojowym. Nie można wyleczyć autyzmu, a raczej trzeba nauczyć się metod komunikowania i funkcjonowania z osobami, które spostrzegają świat w inny sposób. Trzeba wspomnieć, że osoby autystyczne uczą się, jak funkcjonować w życiu ‘atypical’, czyli nietypowym dla nich i może to sprawić im pewne trudności. Wiedza oraz prawidłowa postawa osób nieautystycznych jest bardzo ważna w tym, aby dzieci rozwijały się jak najlepiej i czuły bezpiecznie w swoim otoczeniu. Podkreślam, że niektórym osobom symptomy spektrum autyzmu nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, zawieraniu małżeństw, podejmowaniu pracy lub dochodzeniu do wielkich sukcesów życiowych.
Symptomy dostrzegane są w pierwszych latach rozwoju dziecka, ale nasilają się z wiekiem. U dzieci występuje niechęć aktywnego przebywania w grupie. Hałas i stymulacje z zewnątrz powodują agresję, płacz i ucieczkę. Obserwują swoje otoczenie bawiąc się same. Ujawniają niechęć przebywania z rówieśnikami, są nerwowe, płaczliwe, a czasami dochodzi do agresji. Dzieci najlepiej czują się w dobrze znanych sobie miejscach. Nie lubią zmian, nad którymi nie mają kontroli. Przeważnie unikają kontaktu wzrokowego. Mogą mieć problemy z dostosowaniem się do zasad, które nie mają dla nich sensu. Nie lubią niespodzianek. Mają problemy z higieną. Lubią one strukturę, organizację, przewidywalność i wykonywanie tych samych czynności bez wielkich zmian. Mają świetną pamięć. Niektóre dzieci mają problemy z mową, ale inne mówią pełnymi zdaniami używając elokwentnego słownictwa. Niektóre dzieci, ale i osoby dorosłe na spektrum nie rozumieją przenośni, opowiadanych żartów i wszystko odbierają dosłownie, a ich mowa jest jednostajna i nieekspresyjna. Bardzo często nie odczytują mimiki i gestów. Mają problemy sensoryczne. Nie lubią nosić pewnych gatunków materiałów. Nie lubią jeść produktów z dziwną konsystencja. Są to dzieci bardzo wrażliwe, które nie radzą sobie, kiedy rodzice wypowiadają za dużo słów lub krzyczą. Nie tolerują głośnej stymulacji z otoczenia, chociaż same grają na instrumentach i często są uzdolnione muzycznie. Dzieci autystyczne są mądre, kreatywne i zdolne, niektóre zaliczałyby się do geniuszy. Osoby autystyczne mogą cierpieć na nerwicę, depresję, ADHD, OCD, Tourette syndrome (tiki, czyli zaburzenia neurologiczne).
Od kiedy świat komputerów zawitał w naszym codziennym życiu, te osoby pracują, poznają innych i nawiązują kontakty na odległość, które ich w pełni satysfakcjonują. Często spędzają czas same i to im wystarcza. Lubią być w otoczeniu, gdzie ich nikt nie zaczepia. Nowe miejsce powoduje niepokój i nerwy. Miewają napady złości, które jest im trudno kontrolować. W tym im może pomóc 5 zmysłów, do których zaliczamy: zapach, silny dotyk (ciężki koc, ściśnięcie/mocne objęcie, pogłaskanie zwierzątka), słuch (spokojna muzyka, uspokajający dźwięk); ssanie czegoś, wyjście-odizolowanie się; oddechy; oraz antystresowe zabawki tzw. fidgets. Psychoterapia pomaga rodzicom nauczyć się metod na lepszy kontakt ze swoim dzieckiem oraz pomaga zrozumieć, jak komunikować swoje potrzeby z małżonkiem na spektrum przy trudnościach na tle emocjonalnym i intymnym.
Jak pomóc sobie i swojemu dziecku:
- Obserwuj swoje dzieci, naucz się cierpliwości i zrozum ich potrzeby
- Czytaj książki, artykuły, oglądaj programy na temat autyzmu. Wiedza pomaga znaleźć wiele rozwiązań
- Nie korzystaj tylko ze starych metod swoich rodziców wyuczonych w dzieciństwie
- Porozmawiaj z kadrą przedszkola/szkoły i sprawdź, czy jest ona przygotowana na pracę z dziećmi nieneurotypowymi
- Poznaj, co dziecko lubi jeść, a co sprawia mu przyjemność
- Limituj ilość grania na komputerze
- Przypominaj o higienie (mycie zębów, kąpiel i zmiana ubrania)
- Uspokój dziecko podając mu ciężki koc, przytulając go, jeśli na to pozwoli lub odejdź i czekaj, aż ono przyjdzie do ciebie
- Podstaw dziecku pod nos coś co intensywnie pachnie, zmienia to kierunek systemu nerwowego
- Nigdy go nie strasz niczym i nikim (te dzieci spostrzegają świat bardzo realistycznie i dosłownie)
- Rozmawiaj z dzieckiem o problemach, o tym co dzieje się w szkole i poza szkołą. Dostosuj ilość słów do wieku i rozwoju dziecka
- Szanuj słowa i opinię dziecka
- Unikaj przemocy i stresu w rodzinie
- Zwróć uwagę na samopoczucie podczas okresu dojrzewania i zmian w środowisku dziecka
- Spędzaj czas z dzieckiem, korzystajcie ze sportów i natury, np. spacer po lesie
- Zapisz dziecko na terapie pomagające w lepszej komunikacji, w funkcjach wykonawczych i radzeniu sobie z emocjami
- Zabierz dziecko do szpitala, psychoterapeuty oraz powiadom szkołę, jeśli występują myśli o samookaleczaniu lub samobójstwie
- Z osobami na spektrum wyraźnie i prosto wypowiadaj swoje oczekiwania, bez zakładania, że będą oni czytać z twoich myśli.
Katarzyna Krzykała
Psychoterapeuta, LCSW, EMDR Certified, CGCS, CAMS II, absolwentka Loyola University School of Social Work specjalizująca się w pracy klinicznej, prowadząca psychoterapię indywidualną, małżeńską/partnerską, rodzinną i grupową. Mgr Krzykała specjalizuje się w żałobie, śmierci, stratach, nerwicy i lękach (anxiety) oraz depresji, które często powodują chroniczne choroby mentalne. Mgr Krzykała od ponad 18 lat prowadzi Klub Solo Rodzica, pomaga w Domu Samotnej Matki i jest wolontariuszem w Rainbow Hospice.
