Dzisiejszy artykuł poświęcony będzie kwestii odpowiedzialności członków zarządu za niewypłacalność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Niestety nierzadko zdarza się, że pomimo korzystnego wyroku, nie ma szansy na odzyskanie wierzytelności od firmy, ponieważ jest ona całkowicie niewypłacalna. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest skorzystanie z tzw. subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu. Polega ona na tym, że w określonych sytuacjach to członek zarządu spłaci długi niewypłacalnej spółki.
Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu za długi spółki
Zasadą jest, że członkowie zarządu spółki odpowiadają za jej zobowiązania, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Jest to odpowiedzialność solidarna członków zarządu, czyli wierzyciel żądanie zapłaty należnej mu kwoty może skierować do wszystkich członków zarządu łącznie lub też wybranego przez siebie członka zarządu. Odpowiedzialność na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych stanowi wyjątek od zasady, iż za zobowiązania spółki osoby fizyczne z nią związane nie odpowiadają.
Odpowiedzialność członków zarządu może powstać jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. A więc najpierw konieczne jest uzyskanie wyroku przeciwko spółce, przeprowadzenie przeciwko spółce egzekucji, a następnie – stwierdzenie bezskuteczności egzekucji. W praktyce najczęściej takim stwierdzeniem jest postanowienie komornika o bezskuteczności egzekucji. Jednak można również uruchomić odpowiedzialność członków zarządu na podstawie informacji komornika o stanie egzekucji, z której to wynikać będzie, że nie przyniesie ona oczekiwanych efektów.
Zasady odpowiedzialności członka zarządu
Członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki, które zostały zaciągnięte w czasie, gdy pełnił funkcję w zarządzie. Ponadto zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Na podobnych do członków zarządu zasadach za zobowiązania spółki odpowiadają jej likwidatorzy. Odpowiedzialność subsydiarna jest natomiast wyłączona wobec prokurentów spółki.
Odpowiedzialność członka zarządu – tryb postępowania
W przypadku zamiaru uruchomienia odpowiedzialności odszkodowawczej członka / członków zarządu, procedura egzekwowania wierzytelności uruchamia się od nowa. A zatem wierzyciel musi najpierw wezwać członka zarządu do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Następnie – po bezskutecznym upływie terminu na zapłatę wskazanego w wezwaniu – wierzyciel może wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę. Istotne jest, aby prawidłowo ustalić adres do doręczeń dla pozwanego, ponieważ wskazanie złego adresu może stanowić podstawę do uchylenia wyroku nawet na etapie egzekucji zasądzonej nim kwoty. Adres do doręczeń członek zarządu wskazuje wraz z wnioskiem o rejestrację składanym do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Każdy zainteresowany może przeglądać akta rejestrowe spółki, a więc również – zapoznać się z tym adresem. Przed złożeniem pozwu dobrze jednak dodatkowo wystąpić o ustalenie adresu do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W przypadku pozwów składanych na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych sądy rzadko wydają nakazy zapłaty. Należy więc liczyć się, że przed uzyskaniem wyroku, sprawa będzie procedowana w normalnym procesie. Oznacza to, że niestety może trwać nawet kilka lat. Należy jednak zauważyć, że sprawy o zapłatę z art. 299 kodeksu spółek handlowych są coraz popularniejsze i sądy wydają często wyroki zasądzające obowiązek zapłaty żądanej kwoty.
Z odpowiedzialności za zobowiązanie członek zarządu – jak wskazano wyżej – może zwolnić się wykazując, że złożył na czas wniosek o ogłoszenie upadłości lub też – że niezgłoszenie wniosku o upadłość nastąpiło bez winy członka zarządu. Te okoliczności stosunkowo trudno udowodnić w sądzie, ponieważ przesłanki zgłoszenia wniosku o upadłość są bardzo restrykcyjne i nawet przejściowa niewypłacalność de facto obliguje do złożenia takiego wniosku.
Członkowie zarządu najczęściej powołują się na przesłankę braku szkody, tj. wykazują, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Innymi słowy w toku sprawy próbują udowodnić że sytuacja spółki była w chwili powstania zobowiązania na tyle zła, że nawet gdyby doszło do zgłoszenia wniosku o upadłość, to wierzyciel i tak nie miałby szans na zaspokojenie.
Prowadzenie sprawy przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 ksh wymaga wprawy i doświadczenia, dlatego w tym zakresie warto skorzystać z pomocy prawnika.
Justyna Witas-Chłopek
radca prawny
tel. +48 12 307 02 66
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
