– projekt ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Na 1 maja 2016 roku planowane jest wejście w życie ustawy, która w istotny sposób ograniczy obrót nieruchomościami rolnymi. Prace nad ustawą związane są z tym, że 1 maja 2016 roku zakończy się 12-letni okres ochrony na zakup polskiej ziemi rolnej przez cudzoziemców, a zamiarem ustawodawcy jest przedłużenie ograniczeń związanych ze sprzedażą nieruchomości rolnych osobom, które nie są obywatelami polskimi.
Zatem – jak twierdzi ustawodawca – w celu przeciwdziałania wykupywaniu nieruchomości rolnych przez podmioty zagraniczne, które mogłyby dokonywać takich zakupów w celu inwestowania kapitału a nie dla celów rolniczych – zdecydowano się opracować mechanizmy polegające na wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości bądź ich części wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na okres 5 lat od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy.
Dzisiejsze opracowanie poświęcone będzie prezentacji projektowanych zmian.
Zakres nowelizacji
Projektowane zmiany mają obejmować popracowanie nowej ustawy oraz nowelizację m.in. ustawy z 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2012 r., poz. 803) poprzez zastrzeżenie, że nabywcami nieruchomości rolnych mogą być tylko rolnicy indywidualni. Pod tym pojęciem ustawodawca rozumie osoby fizyczne, posiadające kwalifikacje rolnicze, które zamierzają utworzyć gospodarstwo rodzinne, dając przy tym rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej. Nadto rolnik będzie musiał, zadeklarować, że przez okres 5 lat od nabycia nieruchomości będzie zamieszkiwał na terenie gminy, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych, wchodząca w skład tworzonego przez nabywcę rolnego gospodarstwa rodzinnego. Ustawodawca wskazuje również, iż przesłanką warunkującą uzyskanie statusu rolnika indywidualnego będzie osobista praca w gospodarstwie. Niniejsze ma służyć wyeliminowaniu możliwości zakupu ziemi rolnej przez osoby, których zasadnicza aktywność życiowa i zawodowa ma miejsce poza rolnictwem, a zakup ziemi stanowi jedynie intratną formę lokaty kapitału.
Możliwość zakupu gruntów rolnych przez nie-rolników
W drodze wyjątku ustawodawca zamierza zezwolić na nabycie nieruchomości rolnych przez osoby bliskie zbywcy, jednostki samorządu terytorialnego oraz przez Skarb Państwa.
Dodatkowo za zgodą Prezesa Agencji ma istnieć także możliwość nabycia przedmiotowych nieruchomości przez inne podmioty. Z tym, że zgoda ta ma być ograniczona szeregiem obostrzeń, w tym – zbywca będzie musiał wykazać, że nie było możliwości przeniesienia własności nieruchomości na podmioty pierwszorzędnie wskazane w ustawie. Kolejno, iż nabywca daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej. A ponadto, iż w wyniku nabycia nie dojdzie do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych. Niniejsze świadczy o zamiarze ustawodawcy dążenia do realizacji konstytucyjnej zasady oparcia polskiego ustroju rolnego na gospodarstwach rodzinnych.
Kontrola wykorzystywania nieruchomości rolnych
Ograniczenie dysponowania nieruchomością rolną
Jednym z zasadniczych celów projektu jest, jak twierdzą autorzy, zagwarantowanie, by ziemia rolna pozostawała w rękach osób, które rzeczywiście zajmują się rolnictwem. W związku z tym wprowadzone ustawą instrumenty kontroli służyć mają badaniu, czy nabywca nieruchomości rolnej po jej nabyciu, zgodnie ze złożonym zobowiązaniem powiększył lub utrzymał gospodarstwo rolne i czy osobiście je prowadzi. Zbycie lub oddanie w posiadanie nieruchomości rolnej przed upływem 10 lat od daty jej nabycia będzie się wiązało z koniecznością uzyskania zgody sądu. Dokonanie czynności zbycia lub np. wydzierżawienia nieruchomości rolnej przed wskazanym okresem bez wspomnianej zgody uważane będzie za nieważne z mocy prawa.
Zmiany znajdują również swoje odzwierciedlenie w ustawie Kodeksu cywilnego, gdzie ustawodawca wprowadza zasadę, zgodnie z którą nieruchomość rolną rolnik indywidualny może nabyć w drodze zasiedzenia, w sytuacji, gdy nabywana nieruchomość wraz z nieruchomościami rolnymi będącymi jego własnością nie przekroczy ustalonego limitu 300 ha użytków rolnych.
Podsumowanie
Wdrożenie zaproponowanych zmian prowadzić będzie – jak twierdzą autorzy – do realizacji normy art. 23 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, zgodnie z treścią której podstawą ustroju rolnego w Polsce są gospodarstwa rodzinne. Jednocześnie, uniemożliwią nabywanie nieruchomości rolnych przez osoby nieuprawnione, nabywające je w innych celach niż prowadzenie produkcji rolnej. Wspomnieć przy tym należy, iż mimo ograniczeń związanych z nabywaniem nieruchomości rolnych przez cudzoziemców przedstawione zmiany wydaje się zgodne z prawem Unii Europejskiej, ponieważ projekt nie różnicuje ograniczeń w prawie do nabycia nieruchomości rolnej ze względu na obywatelstwo czy narodowość. Proponuje jedynie restrykcyjne zasady związane z nabyciem nieruchomości rolnych, jednakże równe i takie same dla wszystkich pretendujących do ich zakupu, niezależnie czy potencjalny nabywca posiada obywatelstwo polskie czy też pochodzi z innego kraju Unii Europejskiej.
Ustawodawca powinien jednak wziąć pod uwagę liczne głosy krytyki, które wskazują na wady projektowanych zmian, w tym w szczególności na daleko idące ograniczenia chronionego Konstytucją prawa własności.
Justyna Witas-Chłopek
radca prawny
www.jwrp.pl
