Kiedy 25 czerwca 2025 roku o 6:31 UTC rakieta Falcon 9 wyniosła w przestrzeń kosmiczną kapsułę Crew Dragon „Grace”, nikt nie spodziewał się, jak wielką falę emocji wywoła lądowanie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) pierwszego Polaka. Sławosz Uznański‑Wiśniewski, inżynier i naukowiec z ESA Astronaut Reserve Class 2022, otworzył nowy rozdział w historii polskiej eksploracji kosmosu, dowodząc, że nasz kraj staje się liczącym się graczem na arenie międzynarodowej nauki kosmicznej. Jego misja, nazwana „Ignis”, łączyła badania naukowe, popularyzację nauki oraz przełomowe demonstracje technologiczne realizowane we współpracy Axiom Space, ESA i NASA
Kim jest Sławosz Uznański‑Wiśniewski?
Urodzony w 1992 roku w Gdańsku, Sławosz Uznański‑Wiśniewski szybko wyróżnił się jako utalentowany inżynier biomedyczny i pasjonat astronomii. Po uzyskaniu doktoratu z inżynierii kosmicznej na Politechnice Warszawskiej, Uznański‑Wiśniewski dołączył do ESA’s Astronaut Reserve Class of 2022, wyrastając z ponad 22 500 kandydatów na pozycję rezerwowego astronauty. We współpracy z ESA przeszedł intensywne szkolenia w ośrodkach ESA w Kolonii, NASA Johnson Space Center w Houston, a także sesje w symulatorze Dragon w SpaceX’s Starbase na Florydzie.
Jaki był cel misji „Ignis”?
Misja Ignis była zaplanowana w celu przeprowadzenia ponad 60 eksperymentów naukowych w warunkach mikrograwitacji, w tym 13 opracowanych przez polskie ośrodki badawcze i firmy technologiczne. Badania dotyczyły m.in.:
- AI w kosmosie: testy algorytmów sztucznej inteligencji do autonomicznego monitorowania funkcji życiowych astronautów
- Biotechnologii: hodowla mikroalgae i cyanobakterii do produkcji tlenu i biomasy w długotrwałych misjach.
- Materiałów radiacyjnych: optymalizacja osłon przeciwpromiennych dla przyszłych załóg Księżyca i Marsa.
- Eksperymentów edukacyjnych: projekt Limiting Space Institute, m.in. badania kolizji dwóch kul o różnej masie (Brazylia) oraz właściwości wahadła w mikrograwitacji.
Jednak głównym motywem przedsięwzięcia była demonstracja zdolności do prowadzenia autonomicznych, komercyjnych badań na ISS, co jest kluczowym krokiem w komercjalizacji badań kosmicznych i budowie prywatnych stacji orbitalnych na przyszłość.
Początkowo start planowano na 29 maja, jednak silne wiatry w górnych warstwach atmosfery i drobne anomalie w systemie napędowym Dragon wymusiły odroczenia – kolejno na 8, 10, 12, 18 i 22 czerwca 2025. Dopiero przy sprzyjających warunkach pogodowych oraz po pełnym przeglądzie technicznym lot odbył się 25 czerwca o 6:31 UTC z kompleksu LC‑39A Kennedy Space Center.
28 godzin po starcie kapsuła „Grace” przycumowała do modułu Harmony ISS o 10:31 UTC, a o 12:14 UTC Sławosz Uznański‑Wiśniewski jako członek Ekspedycji 73 przekroczył próg stacji, witany przez dowódcę Peggy Whitson, pilota Shubhanshu Shuklę i specjalistę misji Tibora Kapu.
Już pierwszego dnia polski astronauta objął kwaterę w module Columbus, gdzie rozpoczął cykl badań nad komunikacją mózg–komputer oraz mikrobiologicznymi systemami produkcji żywności. W harmonogramie znalazły się także: pokazy edukacyjne - 30 relacji na żywo dla polskich szkół, m.in. pokaz wzrostu szczepów kultur w stanie nieważkości. Badania psychofizyczne - analiza wpływu hałasu stacji na zdolności poznawcze. Warsztaty kulinarne - eksperyment z tradycyjnymi polskimi przekąskami (pierogi freeze-dried) oraz analiza ich struktury po rehydratacji.
Ciekawostki z orbity
Jak każdy astronauta, także Sławosz zyskał dodatkowe 2–3 cm wzrostu w wyniku odciążenia krążków międzykręgowych, a na tablicy przy kokpicie znalazła się replika flagi z misji Hermaszewskiego z 1978 r., przekazana przez samego Mirosława Hermaszewskiego przed odlotem. Eksperyment „BrainBeats” pozwolił Uznańskiemu‑Wiśniewskiemu kontrolować prostą grę komputerową za pomocą fal mózgowych, co było pionierskim zastosowaniem BCI w przestrzeni kosmicznej. Pierwsze pierogi ruskie przygotowane przez astronautę przy użyciu rehydratowanych składników wzbudziły entuzjazm całej załogi, a smak porównywano do tych z domowej kuchni.
Powrót na Ziemię
Po 18 pełnych dniach badań i popularyzacji nauki, 14 lipca o 7:15 EDT (11:15 GMT) Dragon odcumował od ISS, rozpoczynając 22‑godzinny powrót. Splashdown nastąpił 15 lipca o 5:32 EDT (09:32 GMT) u wybrzeży Kalifornii, nieopodal San Diego. Załoga, w tym Sławosz Uznański‑Wiśniewski, została bezpiecznie przetransportowana na pokład promu ratunkowego, kończąc misję trwającą nieco ponad 20 dni od startu.
Po powrocie rozpoczął się standardowy, siedmiodniowy program rehabilitacyjny w Centrum Astronautów NASA, mający na celu złagodzenie skutków długotrwałej ekspozycji na mikrograwitację, m.in. pracy mięśni i kości oraz adaptacji układu krążenia
Po sukcesie misji Ignis Sławosz Uznański‑Wiśniewski planuje dalsze szkolenia w NASA i ESA oraz udział w projektach Artemis, mających na celu powrót człowieka na Księżyc. Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) ogłosiła plany zaangażowania go w rozwój narodowego programu kosmicznego, w tym w budowę modułu badawczego „Polaris” przewidzianego dla przyszłej stacji LEO.
Adrian Pluta
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
