Ostatnie lata byly wspaniale dla inwestorow. Gielda mierzona wskaznikiem Standard and Poor"s 500 zyskala przez 10 lat srednio ponad 15% rocznie. Wiele funduszy powierniczych zarobilo jeszcze wiecej, na przyklad fundusz Select Electronics firmy Fidelity zarabial w ostatniej dekadzie srednio 29.7% rocznie, a jego siostrzany Select Computers - srednio 28% rocznie. Przy takiej rentownosci kwota 10,000 dolarow uroslaby w tym czasie do okolo 130,000 dolarow!!
O potrzebie inwestowania pisze w "Monitorze" od jego powstania, a w " Poradniku Sukces" od 10 lat. Ci z Panstwa, ktorzy wzieli sobie moje sugestie do serca powiekszyli w tym roku swoj majatek wielokrotnie. Otrzymuje od Panstwa wiele listow i telefonow, z ktorych wnioskuje, ze wiekszosc Czytelnikow nie wychylilo jeszcze nosa poza bank i nie jest zupelnie obeznana ze swiatem inwestycji. Szkoda, bo Polonia moglaby byc znacznie bardziej zamozna, a przez to silniejsza.
Czym jest inwestowanie?
Zastanowmy sie, jakie sa sposoby zarabiania pieniedzy w gospodarce kapitalistycznej.
• Mozna sprzedac prace swoich rak (lub glowy) pracodawcy.
• Mozna zalozyc swoj wlasny biznes, co polega, krotko rzecz biorac, na sprzedazy towaru czy uslugi klientom.
• Majac pieniadze (kapital), mozna je zainwestowac w papiery wartosciowe (lub w cudzy biznes). I wlasnie ten punkt omowimy troche szerzej.
Inwestowanie polega na takim uzyciu pieniedzy, by zarobic wiecej pieniedzy. Pieniadze i inne zasoby nazywaja sie kapitalem. Jezeli mamy kapital i chcemy miec z niego zyski, jestesmy inwestorami. Azeby powiekszac nasza pule pieniedzy, lokujemy je w instrumenty finansowe. W Stanach Zjednoczonych istnieje wiele roznych instrumentow finansowych: przerozne obligacje, akcje, fundusze powiernicze, annuities, nieruchomosci, szlachetne metale, itp. Instrumenty finansowe zwa sie rowniez walorami ( securities).
W tym kraju inwestowanie nie jest przywilejem zarezerwowanym tylko dla bogatych. Amerykanski system finansowy pozwala na zostanie inwestorem kazdemu, kto ma nawet tylko 100 dol. Chociaz swiat finansow jest bardzo zlozony, mozemy poruszac sie w nim calkiem dobrze, jezeli poznamy jego podstawy, odrzucimy udziwnione instrumenty dla nas niestosowne, a skoncentrujemy sie tylko na prostych, odpowiednich dla nas walorach.
Rodzaje instrumentow finansowych
Tysiace dostepnych instrumentow finansowych mozna sklasyfikowac w trzech prostych kategoriach.
Sa to:
• bezposrednia wlasnosc ( direct ownership),
• instrumenty dluznicze (debetowe - debt instruments),
• instrumenty wlasnosciowe ( equity).
Wyjasnie Pantwu te klasyfikacje w prostych slowach.
• Za nasze pieniadze mozemy kupic jakies srodki trwale (np. zloto czy dom), ktorych stajemy sie bezposrednimi wlascicielami. Zyskujemy dzieki dochodowi przynoszonemu przez nasza wlasnosc (np. czynsz z domu) i przez fakt, ze zyskuje ona na wartosci. Na tym wlasnie polega bezposrednia wlasnosc ( direct ownership). Zakup przedmiotow, ktore sie zuzywaja i ktore traca swoja wartosc (jak samochod, pralka) jest konsumpcja, a nie inwestycja.
• Mozemy pozyczyc komus swoje pieniadze na uzgodniony procent. Pozyczamy przedsiebiorstwu, ktore chce zwiekszyc produkcje, albo rzadowi (federalnemu czy lokalnemu), ktory np. zbuduje drogi. Udzielamy kredytu wykupujac obligacje ( bonds) i to sa wlasnie instrumenty dluznicze ( debt securities). Emitent obligacji (pozyczkobiorca) placi nam (wierzycielowi) regularne odsetki, a po uzgodnionym terminie zwraca w calosci pozyczony kapital.
• Mozemy stac sie wspolwlascicielem przedsiebiorstwa przez wykupienie akcji ( stocks). Firma moze dzielic sie z nami wypracowanymi zyskami i wyplacac je w formie dywidendy. Nasze akcje beda zyskiwac na wartosci, jezeli firma bedzie sie rozwijac pomyslnie. Mozemy miec nawet prawo glosu w sprawach firmy ( voting power).
Obligacje i akcje (a jest ich wiele rodzajow) sa podstawowymi instrumentami finansowymi. Wszystkie inne instrumenty sa ich pochodnymi. Akcjami i obligacjami obraca sie na gieldzie papierow wartosciowych i kupuje je za posrednictwem maklerow.
Dlaczego
pieniadze robia pieniadze?
Jak widac, azeby pomnozyc pieniadze, musimy pozyczyc pieniadze komus, kto bedzie placil odsetki, kupic cos, co zwiekszy swoja wartosci (szlachetne metale, nieruchomosci) albo powierzyc pieniadze komus, kto je pomnozy. Ta ostatnia ewentualnosc moze nie byc w pelni klarowna dla kazdego. Wyjasnijmy wiec, dlaczego puszczony w ruch kapital rosnie.
Kazdemu poczatkujacemu kapitaliscie radze wybrac sie na wycieczke do najblizszego sklepu Home Depot. Jest to siec olbrzymich sklepow z materialami remontowo-budowlanymi. Home Depot jest beniaminkiem gieldy, bo zarobil fortuny dla swoich wlascicieli i wielu inwestorow, ale zeby sie dalej rozwijac, musi budowac nowe sklepy.
Widzac giganty Home Depot (a takze inne, jak Walmart, Office Depot, Office Max, CompUSA), staje sie jasne, ze do stworzenia kazdego sklepu sa potrzebne duze pieniadze. Skad firma moze wziac pare milionow dolarow na wybudowanie, wyposazenie i rozkrecenie kolejnej placowki? Mniejsze pozyczki moze uzyskac od banku, ale o duzy kapital musi zabiegac inaczej. Moze pozyczyc pieniadze przez wypuszczenie obligacji albo przez wyemitowanie i sprzedaz na gieldzie dodatkowej ilosci wlasnych akcji. Ludzie u steru Home Depot wiedza, ze warto placic parenascie procent za pozyczenie pieniedzy od inwestorow (przez emisje obligacji), by zarobic znacznie wiecej.
Wiedza, ze oplacalna jest tez sprzedaz akcji, choc jest rownoznaczna z odstapieniem inwestorowi czastki przedsiebiorstwa.
Inwestorzy zarabiaja na akcjach w sposob proporcjonalny do podejmowanego ryzyka i zyskow firmy. To oznacza, ze moga tez stracic. Jezeli Home Depot zacznie kulec, spadnie wartosc jego akcji, a jezeli splajtuje, inwestorzy moga stracic wszystko. Ale na razie Home Depot ma sie dobrze.
Banki tez inwestuja
Ktos moze powiedziec, ze nie chce sobie zaprzatac glowy akcjami przedsiebiorstw. Woli zlozyc pieniadze w banku, zarobic mniej i spac spokojnie. Jest to jego prawo. Prawde mowiac, kazdy z nas powinien miec rezerwe pieniedzy zlozona bezpiecznie w banku. Ale czy zatwardziali zwolennicy bankow wiedza, dlaczego bank jest w stanie placic odsetki, mimo ze swiadczy liczne uslugi, ktore go sporo kosztuja?
Bank nam placi za prawo uzywania naszych pieniedzy, bo sam zarabia na nich wiecej. Jak to robi? Pozycza nasze pieniadze komu innemu na wyzszy procent, np. panu Kowalskiemu na zakup domu, albo rzadowi Stanow Zjednoczonych przez wykupienie rzadowych obligacji. Innymi slowy, bank tez inwestuje. Bank pomnaza nasze pieniadze, z dochodow placi odsetki, pokrywa swoje koszty i jeszcze zostaja mu niebagatelne zyski.
Prawde mowiac, resort finansowy w tym roku byl bardzo dochodowy.
Jezeli bank inwestuje nasze pieniadze, to dlaczego wyplaca nam tak malo? Otoz dlatego, ze przepisy nakazuja mu inwestowac bardzo, bardzo konserwatywnie, by zapewnic klientom maksimum bezpieczenstwa. A w inwestowaniu potencjalne zyski sa proporcjonalne do ryzyka. Trzeba troche zaryzykowac, by zyskac powyzej stopy inflacji.
Inwestowania
trzeba sie uczyc
W kolejnych artykulach napisze Panstwu konkretnie o tym, jak przecietny, drobny inwestor moze zaczac stawiac pierwsze kroki w swiecie finansow.
W Stanach Zjednoczonych ambitny inwestor ma do swojej dyspozycji wiele zrodel informacji.
• Magazyny. Do najpopularniejszych naleza miesieczniki Money, Kiplingers i Mutual Funds. Mozna je nabyc w kazdym kiosku z prasa, a w subskrypcji sa jeszcze tansze.
• Internet jest kopalnia informacji. Tysiace witryn specjalizuje sie w finansach. Spacer po sieci moznaby zaczac od Investoramy (www.investorama.com), ktora zawiera ponad 8,000 linkow do stron spolek i serwisow inwestycyjnych. Rowniez Quicken (www.quicken.com) ma wiele informacji poswieconych podstawom inwestowania, produktom finansowym, oferuje znakomite kalkulatory i komentarze. Nowicjusz moze zatrzymac sie w obszernej tej witrynie na dlugo.
• Ksiazki. Amerykanskie ksiegarnie uginaja sie od finansowych ksiazek. Warta wzmianki jest seria For Dummies (np. Personal Finance for Dummies) oraz przewodnikow "Dla Idiotow" (np. The Complete Idiot"s Guide to Mutual Funds). Serie te robia furore, gdyz ich ksiazki pisane sa przejrzyscie i latwym jezykiem.
• Po polsku. Tym z Panstwa, ktorzy woleliby czytac po polsku sugeruje ksiazke pt. "Jak inwestowac w fundusze powiernicze".
• Poradnik "Sukces" - to poswiecony domowym finansom biuletyn, ktory kolportowany jest tylko w prenumeracie.
Rozpoczecie inwestowania pieniedzy w papiery wartosciowe wymaga najpierw zdobycia podstawowej wiedzy, bowiem bledy moga byc bardzo kosztowne. Ale zainwestowany czas i wysilek bedzie procentowal przez lata.
