Soczewki progresywne, "progressive addition lenses" (PALs) stanowią najbardziej zaawansowaną technologię używaną do produkcji soczewek okularowych. Pierwsze soczewki progresywne powstały w 1907 roku, ale dopiero po 52 latach zaczęto ich przemysłową produkcję. Począwszy od wprowadzenia ich na rynek w 1959 roku poddawane były systematycznym udoskonaleniom.
Soczewki progresywne, określane czasami jako dwuogniskowe soczewki bez linii, umożliwiają korektę wzroku na dległości, których tradycyjne soczewki dwuogniskowe nie obejmują. Ponadto ukrywają niejako konieczność korzystania z oddzielnych okularów do czytania. Są najbliższe naturalnemu obrazowi, który można uzyskać przy użyciu przepisanych przez lekarza okularów. Są czymś więcej niż tylko połączeniem w jednej soczewce krótko- i długodystansowej korekty wzroku. Oferują one bardzo łagodne przejście pomiędzy korektą obrazu w dalszej i bliższej odległości, zapewniając korektę wzroku na wszystkich pośrednich dystansach. To ciągłe stopniowanie ostrości soczewki oznacza możliwość oglądania obrazów w dali, w najbliższym otoczeniu, na przykład komputer, i w odległości wyciągniętej ręki lub czytanej książki.
Wraz z wiekiem nasze oczy słabną i tracą swoje właściwości akomodacyjne, powodując typowe zaburzenia przy czytaniu, czy pracy przy bliskich odległościach. Nawet jeżeli mamy tak zwany "sokoli wzrok", to w wieku 45-50 lat nadchodzi czas, kiedy czytając gazetę czy rozwiązując krzyżówkę oddalamy tekst na odległość wyciągniętej ręki (lub nawet dalej) próbując dostrzec co też tam jest napisane! Jest to typowy objaw tak zwanej starczowzroczności i doskonały czas, by sięgnąć po okulary do czytania, okulary dwuogniskowe lub wielozadaniowe soczewki progresywne.
Soczewki progresywne zapewniają korektę wzroku na każdą odległość. Ich zaawansowana technologicznie budowa umożliwia doskonałe oglądanie obrazów zarówno w dali, na przykład przy jeździe samochodem, oglądanie telewizji, jak i wygodne czytanie czy pracę przy komputerze bez konieczności zmiany okularów.
Są one doskonałym rozwiązaniem dla pacjentów, którzy odczuwają problemy przy czytaniu drobnego druku, a nie chcą korzystać z oddzielnych okularów do czytania ani też z przedzielonych linią poziomą soczewek dwuogniskowych.
Budowa soczewek progresywnych
Na pytanie czy i jakie soczewki są nam wskazane, znajdziemy odpowiedź w każdym punkcie optycznym, który oferuje specjalistyczne badania okulistyczne. Lekarz - optometrysta przepisując receptę ze szkłami korekcyjnymi, oferuje nam jednocześnie podstawowe wiadomości na temat mocy szkieł, a my z pomocą optyka dokonujemy wyboru właściwych soczewek odpowiednich do naszego stylu życia.
By poznać zasady działania szkieł progresywnych musimy zapoznać się z ich budową. Typowa soczewka progresywna składa się z trzech podstawowych zintegrowanych ze sobą obszarów użytkowych. Górną część soczewki tworzy sfera do dali. Używamy jej przy patrzeniu w dal: oglądając na przykład telewizję czy jadąc samochodem. Środkowa część soczewki tworzy sferę do odległości pośrednich, używanej na przykład do pracy przy komputerze. Dolna część soczewki wykorzystywana jest przy czytaniu lub majsterkowaniu. Jak już wspomniałem, wszystkie te części soczewki są ze sobą połączone łagodnym przejściem (sfera progresji), które nie daje nam efektu przeskoku obrazu, jak ma to miejsce w soczewkach dwuogniskowych.
Historia udoskonaleń technologicznych
Soczewki progresywne znane są na rynku od wielu lat, jednakże pierwsze egzemplarze nie były tak doskonałe jak dostępne współcześnie.
Soczewki progresywne w początkach wprowadzania ich na rynek pozostawiały pod względem konstrukcyjnych wiele do życzenia. Głównym mankamentem były mocne zaburzenia ostrości w okolicach brzegowych, co w dużym stopniu wpływało na komfort widzenia. Pierwsze konstrukcje były symetryczne: prawa posiadała identyczną budowę jak lewa. Obecnie zakłady optyczne oferują asymetryczne pary: prawa soczewka różni się zdecydowanie od lewej. Zauważmy, że zamazanie obrazu na brzegu większości soczewek, powstałe wskutek nagromadzenia niewykorzystywanych zmian mocy, jest silniejsze na nosowej stronie soczewki i wdziera się nieco wyżej na odcinku nosa niż na skroniową stronę soczewki.
Piewsze soczewki miały także identyczną konstrukcję dla każdej zmiany mocy. Wraz ze zmianą technologii ich produkcji producenci zauważyli korzyści w zmianie konstrukcji wraz ze zmianą mocy. Charakterystyczną cechą niemal wszystkich soczewek jest to, że pole użytkowe sfery służącej do czytania (dolna część soczewki) stopniowo maleje wraz ze wzrostem mocy. Zmiany technologiczne doprowadziły do zmaksymalizowania efektywności soczewki progresywnej w tym obszarze przy jednoczesnej zmianie mocy.
Wymagania współczesnej mody wpłynęły także na kształt i zmiany konstrukcyjne soczewek. Zmiejszające się rozmiary oprawek utrudniały produkcję lekkich soczewek. W przeszłości większość soczewek progresywnych wymagała minimalnej wysokości soczewek od 22 do 26 milimetrów, niemożliwej do osiągnięcia we współczesnych płytkich, pionowych powierzchniach. Aż do dzisiaj jedną z poważniejszych niedogodności konstrukcji soczewek progresywnych był fakt, że oprawka musiała być stosunkowo duża, aby pomieścić wszystkie obszary ogniskowej. Gdyby oprawka była mała, dolna - służąca do czytania część soczewki musiałaby być pomniejszona, co kwestionowałoby zasadę działania soczewek progresywnych. Współcześni producenci pokonali tę trudność przez produkcję progresów, które mieszczą się w modnych, lekkich i małych oprawkach. W obecnie oferowanych soczewkach progresywnych położenie ogniska waha się w granicach 16 do 18 mm.
Współczesne osiągnięcia konstrukcyjne
Systematyczny proces doskonalenia produkcji soczewek progresywnych koncentrował się na pokonaniu czterech podstawowych problemów konstrukcji. Należą do nich: 1) różnica w powiększeniu obrazu w poszczególnych obszarach soczewki, 2) ograniczenia powierzchni użytkowych soczewki, 3) ograniczenia czysto optyczne występujące przy produkcji soczewek, a także 4) różnica mocy, czyli powstawanie zjawiska astygmatyzmu w określonych miejscach soczewki. Różnica w powiększeniu jest spowodowana przez dwa czynniki: pierwszy - to zmiany w krzywiźnie frontowej części soczewki; druga - jest czynnikiem zmiany mocy występującej w obszarze progresji soczewki. Ograniczenia w powierzchniach użytkowych uzależnione są od położenia soczewki progresywnej w stosunku do naszych oczu. Jest to szczególnie widoczne w sferze dolnej, gdzie po obu stronach obszaru do czytania występują zaburzenia ostrości obrazu. Im soczewka jest bliżej naszego oka, tym pole widzenia będzie większe i szersze. Konwecjonalne progresy posiadają różną krzywiznę frontową, która określa naszą moc korekcyjną. Ideał optyczny osiągnięty byłby wtedy, gdyby frontowa krzywizna była taka sama, jak strona wewnętrzna soczewki przy zachowaniu naszej określonej mocy. W wypadku soczewek progresywnych nie jest to możliwe, dlatego też producenci osiągnęli pewnego rodzaju kompromis pomiędzy mocą korekcyjną, a krzywizną frontową soczewki. Zjawisko astygmatyzmu, ograniczającego właściwości soczewek progresywnych, występuje w obszarze do czytania, gdyż sfera ta jest najbardziej oddalona od środka optycznego, w którym to panują najbardziej sprzyjające warunki optyczne. Wpływ na zaburzenia mocy ma zarówno moc korekcyjna, zjawisko astygmatyzmu powiekszające się wraz z powiększeniem mocy korekcyjnej, jak również stosowany materiał soczewki, tak zwany high index. Relacja krzywizny frontowej soczewki w stosunku do mocy tylnej krzywizny przy high index zwiększa problem nierówności mocy.
By zminimalizowac wyżej opisane efekty, powodowane poprzez frontowe krzywizny soczewek, zaczęto myśleć o zmianie frontu dzialania. I tak powstały soczewki progresywne zwane internal, gdyż progresywna krzywizna mocy jest umieszczona od strony wewnętrznej. Technologa ta spowodowała, że wyżej opisane problemy dotyczące soczewek progresywnych zostały w znacznym stopniu pokonane. Ze względu na optymalne dopasowanie krzywizny wewnętrznej do mocy korekcyjnej, przy jednoczestnym zastosowaniu asferycznej krzywizny frontowej, zostały poprawione właściwości optyczne. Ze względu na bliskość położenia wewnętrznej powierzchni soczewki progresywnej typu internal względem naszego oka, znacznie powiększyła się też powierzchnia użytkowa części środkowej i dolnej soczewki, gdzie występowało najwięcej problemów zakłócających obraz.
Dobór soczewek
Bardzo duży wpływ na komfort widzenia ma poprawne badanie okulistyczne, ale także odpowiedni dobór soczewek przez zakład optyczny. I tu sprawdza się stara zasada: im więcej pytamy, tym lepiej zostaniemy poinformowani. Pytajmy naszego optyka o wszystko, co wydaje się nam niezrozumiałe, gdyż tylko w ten sposób będzie on w stanie sprostać naszym oczekiwaniom. Oferowana obecnie na rynku różnorodność soczewek, ułatwia indywidualny wybór dostosowany do potrzeb i stylu życia pacjenta. Osoby intensywnie pracujące przy komputerze będą potrzebowały soczewek innych niż na przykład miłośnicy książek.
Następnym krokiem jest wybór odpowiedniego materiału soczewek. W grę wchodzi szkło - materiał odporny na zarysowania, jednak bardzo ciężki i tłukący się, tworzywo CR39, które jest materiałem lekkim i bezpiecznym, jednak wymagającym odpowiedniej kosmetyki ze względu na zarysowania, policarb - materiał bardzo lekki i najbardziej odporny na uderzenia, a także high index - materiał, który maksymalnie zaciemnia nasze soczewki.
Kolejnym etapem w procesie dokonywania zakupu jest wybór warstw uszlachetniających soczewki okularowe. W tym wypadku mamy do czynienia z kilkoma rodzajami warstw. Obejmują one między innymi: A/R (antyrefleks), powłokę, która eliminuje szkodliwe odbicia i refleksję światła powodując, że obraz staje się wyraźniejszy, co jest szczególnie ważne w pracy przy komputerach, kolor, który poza zadaniem czysto kosmetycznym stosowany jest w soczewkach słonecznych, VU400 - bezbarwną powłokę chroniącą oczy przed szkodliwym, rakotwórczym promieniowaniem ultrafioletowym, a także SRC powłokę utwardzającą plastikowe soczewki lub mirror coating (lustrzanki), która chroni oczy przed mocnym słońcem.
Oczywiście, nie zapominajmy o tak zwanych fotochromach (mogą być w różnych kolorach), które ze względu na swe specyficzne właściwości zmieniają kolor: przy mocnym świetle słonecznym ciemnieją, a w pomieszczeniach pozostają bezbarwne w zależności od warunków. Oczywiście możemy łączyć powyżej wymienione powłoki by zmaksymalizować własności ochronne naszych soczewek.
Zróżnicowana oferta soczewek progresywnych może przyprawić potencjalnych klientów o zawrót głowy. Dlatego ogromne znaczenie w procesie wyboru soczewek progresywnych odgrywa pomoc optyka, który dysponując dużą wiedzą i doświadczeniem będzie w stanie doradzić i informować klientów o odpowiednich dla nich opcjach wyboru. Oczywiście, nie wszystko da się przewidzieć racjonalnie. W mojej 20-letniej praktyce zdarzyły się wprawdzie przypadki nietolerancji soczewek progresywnych, ale wynikało to raczej z niecierpliwości pacjenta, a nie z błędnego doboru soczewek. Dlatego też zachęcam Państwa do korzystania z soczewek progresywnych, które są najbardziej zaawansowanym technologicznie produktem okulistyki, i gwarantuję, że okres, który przeznaczą Państwo na okres adaptacji, będzie w pełni wynagrodzony poprzez późniejsze przestrzenne, ostre i naturalne widzenie w każdej sytuacji i w każdych warunkach.
Autor artykułu, Sławomir Leśniak jest właścicielem salonu optycznego "Express Optical"
Adres: 6615 W. Irving Park Road
Chicago IL 60634
Tel. 773-427-2596
