BIOS (Basic Input Output System)
Uklad ten jest jest odpowiedzialny za start, kontrole i zarzadzanie poszczegolnymi podzespolami komputera. Zawarty w nim jest zespol instrukcji POST (Power-On Self Test) odpowiedzialny za sprawdzenie poszczegolnych podstawowych komponentow komputera, zanim kontrola nad systemem zostanie przekazana do systemu operacyjnego. Po wykonaniu procedury POST, BIOS poszukuje na dyskietce lub dysku twardym systemu operacyjnego (np. Windows 95) i nastepnie inicjuje go. BIOS jest takze ukladem odpowiedzialnym za przechowywanie informacji o konfiguracji hardware zainstalowanego w komputerze. Informacje te przechowywane sa w ukladzie CMOS RAM (Complementary Metal Oxide Semiconductor). CMOS zasilany jest mala bateria umieszczona na plycie glownej. Bateria ta podtrzymuje zawartosc CMOS-u nawet po wylaczeniu komputera z sieci na okres kilku miesiecy, a jej zywotnosc siega kilku lat. Wszystkie wspolczesne komputery posiadaja tzw "flash BIOS". Oznacza to nic innego, jak mozliwosc rozbudowy funkcji BIOS-u poprzez programowe (oczywiscie przygotowane przez producenta) poprawki i udoskonalenia bez potrzeby wymiany samego ukladu. Uklad BIOS jest dopasowywany do konkretnego chipsetu i modelu plyty glownej. Nie mozemy wziac pierwszego lepszego ukladu BIOS lub jego programowego udoskonalenia (upgrade) i po prostu wcisnac lub zainstalowac w naszej plycie glownej. Szanujacy sie producenci plyt glownych umieszczaja "Flash BIOS software upgrade"s" na swoich stronach www. Uwaga - trzeba byc bardzo ostroznym przy programowej rozbudowie BIOS. Przed przystapieniem do tej operacji nalezy dokladnie sprawdzic czy upgrade jest przygotowany dla dokladnie naszego modelu plyty. Polecam przeczytanie pliku README (instrukcji jak to zrobic, zwykle umieszczanej na stronie producenta plyty) przed przystapieniem do tej operacji.
Kiedy dokonac operacji "flash the BIOS"
Tylko i wylacznie wtedy, kiedy nasz komputer nie dziala poprawnie po zainstalowaniu nowego urzadzenia (nowego rodzaju procesora, dysku, ktorego Bios nie jest w stanie rozpoznac, problemow z kompatybilnoscia urzadzen…) lub nie spelnia wymogow roku 2000 i jednoczesnie producent podaje, ze problem ten zostanie usuniety poprzez upgrade BIOSU. Nie nalezy wykonywac operacji "flash the BIOS" jezeli nasz system dziala poprawnie i nie posiada konfliktow, poprzez te operacje mozemy spowodowac, iz nie bedzie dzialal w ogole. Nie naprawia sie rzeczy, ktore nie sa zepsute!!!
Jak okreslic wersje BIOS-u w komputerze.
Najlepiej poprzez Internet polaczyc sie ze strona producenta plyty i tam zawsze znajdziemy instrukcje jak odczytac wersje BIOS z dlugiego ciagu liczb, ktore pokazuja sie na ekranie podczas wykonywania procedury POST. Po odczytaniu wersji naszego obecnego BIOS-u, wybieramy najnowsze jego uaktualnienie i je instalujemy. Przykladowo: jezeli mamy obecnie wesje 1010, a najnowsza wersja jest 2100, to wystarczy, ze zainstalujemy te najnowsza wersje i automatycznie wszystkie upgrade, ktore ukazaly sie pomiedzy wersja 1010 a 2100 zostana zainstalowane automatycznie.
Ponizej podaje przyklad jak wykonac procedure "flash the BIOS" firmy AWARD uzywanego przez firme ASUS w plytach Pentium II P2L97. Po pierwsze musimy ustalic jakia wersje BIOS mamy obecnie w komputerze. W wypadku plyt ASUS z chipsetem 440LX wersje odczytujemy poprzez nacisniecie klawisza [PAUSE] gdy komputer "przelicza pamiec RAM". Po nacisnieciu [PAUSE] szukamy na ekranie linii #401A0-XXXX, powinna to byc trzecia linia od gory ekranu. Ostatnie cztery cyfry "xxxx" sa oznaczeniem naszej wersji ukladu BIOS. Na przyklad jest tam napisane #401A0-0104, co oznacza, ze mamy wersje 0104. Potrzebujemy jeszcze jedna dyskietke 3.5" z zawartym na niej systemem (system disk). Dyskietke taka mozemy przygotowac w Windows 95 naciskajac przyciski START, nastepnie RUN i wpisujac komende "FORMAT A: /S" (nie nalezy kopiowac na nia plikow autoexec.bat i config.sys, nie sa one potrzebne do upgrade BIOS-u). Nastepnie, poprzez siec Internet laczymy sie ze strona producenta plyty ASUS. Wybieramy opcje Download, nastepnie wybieramy rodzaj plyty do ktorej chcemy sprowadzic uaktualnienia BIOS-u. W naszym przykladzie wybieramy model P2L97 i naciskamy guzik "Go". W tym momencie laczymy sie ze strona zawierajaca poprawki do naszego BIOSu (czyli konkretnie dla modelu Asus P2L97). Wybieramy wersje o najwyzszym numerze (zauwazmy, ze posiadamy obecnie wersje 0104), najnowsze uaktualnienie to lxds1001.zip i sprowadzamy ja na dysk twardy. Dekompresujemy (np. przy uzyciu programu winzip) lxds1001.zip na wczesniej przygotowana dyskietke 3.5" (system disk). Po rozpakowaniu na dyskietke zapisujemy na kartce jego pelna nazwe wraz z rozszerzeniem. Aby wykonac upgrade BIOSu potrzebujemy jeszcze jeden program o nazwie pflash2.zip, ktory rowniez po sprowadzeniu z tej samej strony dekompresujemy na te sama dyskietke (system disk). Po wykonaniu tych operacji i upewnieniu sie, ze posiadamy kopie bezpieczenstwa (backup) wszystkich naszych drogocennych danych z twardego dysku wylaczamy komputer i wkladamy dyskietke do stacji a: Wlaczamy komputer i po pojawieniu sie na ekranie "a:" wpisujemy komende pflash2.exe. Po ukazaniu sie na ekranie menu wybieramy opcje 1 - Save current BIOS to File. Program pyta nas o nazwe pod jaka chcemy nagrac obecna konfiguracje, wiec piszemy np. "naszbios" i naciskamy klawisz [ENTER]. Po wykonaniu kopii bezpieczenstwa naszej obecnej wersji BIOS, wybieramy opcje "3- Update BIOS Including Boot Block and ESCD" naciskamy [ENTER] i podajemy nazwe wraz z rozszerzeniem zbioru, ktory sprowadzilismy i rozkompresowalismy na dyskietke i potwierdzamy poprzez wpisanie "Y". Nastepnie program poda komunikat, ze nasz BIOS zostal uaktualniony, naciskamy klawisz "N" i nastepnie klawisz [ESC] aby wrocic do DOS. Jezeli natomiast nie dostaniemy komunikatu o tym, ze operacja "flash" zakonczyla sie sukcesem naciskamy "Y", aby sprobowac ponownie. Jezeli dalej nie bedziemy mogli przeprowadzic poprawnie "flash" (NIE NALEZY WYLACZAC KOMPUTERA!!!) probujemy wykonac update z naszej kopii bezpieczenstwa "naszbios". Po udanym uaktualnieniu BIOS-u, zostaje nam tylko przestartowac komputer, nacisnac podczas startu klawisz [DEL] aby dostac sie do Bios Setup. Wybieramy opcje "Load Setup Defaults", nastepnie "Save & Exit" i po problemie.
W kazdym rodzaju BIOS-u znajduje sie program konfiguracyjny o nazwie Setup. Pozwala on nam na zmiane poszczegolnych parametrow dotyczacych pracy plyty glownej jak i urzadzen peryferyjnych. Niemniej z programem tym trzeba byc bardzo ostroznym, gdyz niewlasciwe ustawienie niekorych parametrow spowoduje w najlepszym przypadku spowolnienie pracy systemu, a w najgorszym, ze system nam nie wystartuje w ogole. Rozni producenci komputerow uzywaja roznych ukladow BIOS, a na dodatek praktycznie kazdy rodzaj plyty (nawet tego samego producenta) posiada inna wersje BIOS-u, jak i inne menu Setup. Zwykle producenci komputerow o budowie monolitycznej nie daja mozliwosci uzytkownikowi zmian ustawien BIOS. Komputer "markowy" o budowie monolitycznej (czyli karta graficzna, muzyczna, fax/modem… sa zintegrowane z plyta glowna) i tak jest nierozbudowywalny; malo urzadzen mozna do niego dolaczyc, wiec po co uzytkownik ma miec mozliwosc zmiany fabrycznych ustawien BIOS-u? Wszystko sie zgadza jezeli rzeczywiscie nie planujemy rozbudowy komputera, dokladania wyspecjalizowanych kart czy tez urzadzen peryferyjnych. Doswiadczenie jednakze wskazuje, ze jezeli w momencie zakupu komputera nie myslimy o roznych dodatkowych opcjach, tak w momencie kiedy chcemy je zainstalowac w naszym komputerze i okazuje sie, ze ich nie mozemy zainstalowac lub dzialaja zbyt wolno, wtedy przezywamy "czarna rozpacz". Natomiast jezeli producent pozwala nam na zmiane ustawien parametrow BIOS-u, mozemy bardzo czesto "dostroic" nasz komputer do pracy ze wszystkimi urzadzeniami, ktore posiadamy w komputerze, co pozwala na zwiekszenie szybkosci sytemu czasami nawet o kilkadziesiat procent. Jednakze zanim zdecydujemy sie na zmiane ustawien Bios poprzez program Setup (dostajemy sie do niego zwykle poprzez nacisniecie klawisza [Delete] podczas wstepnego etapu startu komputera) powinnismy zapisac na kartce jego ustawienia fabryczne. Pozwoli nam to na powrot do nich w wypadku kiedy system po naszych zmianach nie bedzie dzialal prawidlowo. Nie nalezy tez wprowadzac zbyt wielu zmian jednoczesnie, bo potem bedzie ciezko ustalic, ktora ze zmian spowodowala cale zamieszanie. Jezeli juz nie bedziemy w stanie powrocic do stanu pierwotnego, zawsze mozemy nacisnac opcje "Load Setup Defaults" i powrocimy do ustawien domyslnych. Nalezy jednak pamietac, iz ustawienia domyslne nie zawsze oznaczaja ustawienia optymalne dla pracy systemu.
USB - uniwersalna magistrala
Chyba wszyscy uzytkownicy komputerow posiadajacy duza ilosc urzadzen w swoim komputerze zetkneli sie z problemem braku wolnych przerwan ( IRQ). Konstrukcja komputerow PC przewiduje scisle okreslona ilosc przerwan w kazdym systemie. Jest ona taka sama bez wzgledu na chipset, czy tez procesor - czyli taka sama dla komputera klasy 286 jak i Pentium II. Natomiast my, uzytkownicy chcielibysmy miec w komputerze jednoczesnie nagrywarke, DVD, kamere video, kontroler SCSI… Niestety kazde z tych urzadzen zada dla siebie (i tylko dla siebie) przerwania, a tych zaczyna brakowac. Z tego to powodu wymyslono USB - uniwersalna magistrale danych. Jej specyfkacja przewiduje mozliwosc podlaczenia kilku urzadzen (np. klawiatury, myszy, modemu, kamery video..) w jeden lancuch wykorzystujacy tylko jedno przerwanie, czyli uwalnia nam przerwania normalnie zajmowane przez te urzadzenia. Niestety, obecnie na rynku jest bardzo niewiele urzadzen korzystajacych z USB.
Magistrala danych
Wracajac do naszego porownania miasta z plyta glowna, magistra danych jest odpowiednikiem ulic naszego miasta. Tak jak ulice ma ona swoja szerokosc i ograniczenia szybkosci. Do niedawna maksymalna "szybkosc" przemieszczania sie informacji na plycie glownej wynosila 75MHz. Wraz z wprowadzeniem nowych chipsetow Intel 440BX i VIA Apollo (ETEQ 6638) ograniczenie to podniesiono do 133MHz. Umozliwia to instalowanie procesorow o wewnetrznej szybkosci taktowania teoretycznie az do 800MHz.
Przy wyborze komputera lub plyty glownej powinnismy dokladnie sprawdzic jej specyfikacje i producenta aby uniknac pozniejszych przykrych rozczarowan.
