Kupujac system komputerowy do biura czy tez do domu zwykle nie zastanawiamy sie nad zabezpieczeniem naszych danych. Wybieramy najszybszy, najnowoczesniejszy sprzet na jaki pozwala nam nasz budzet, odsuwajac kwestie zabezpieczenia przed utrata danych w nieokreslona przyszlosc. Niestety, jest to bardzo czesto spotykany scenariusz i naprawde moze on kosztowac bardzo duzo, bowiem to enigmatyczne "kiedys" moze okazac sie spoznione.
Jak podaja statystyki srednio co 15 sekund na swiecie mamy do czynienia z utrata danych. W 32% przypadkow utrata danych spowodowana jest bledem uzytkownika, 44% stanowia wady fabryczne twardych dyskow, 14% utraty danych jest skutkiem blednie dzialajacych programow, 7% - wirusow komputerowych i wreszcie 3% jest rezultatem przyczyn naturalnych (pozary, powodzie). Przyjrzyjmy sie wyzej wymienionym czynnikom.
Wada fabryczna dysku
Objawia sie tym, ze dysk twardy po pewnym czasie uzytkowania przestaje dzialac. Powstaje pytanie - dlaczego? Przyczyn moze byc wiele. Najczesciej sa nimi wady materialu z ktorych wykonane zostaly czesci mechaniczne wewnatrz dysku, ale moga byc nimi rowniez uszkodzenia podzespolow elektronicznych kontrolujacych prace dysku. Nalezy pamietac o tym, ze wewnatrz kazdego dysku twardego znajduja sie talerze obracane z predkoscia 5400, 7200 obrotow na minute. Jak wiemy, talerze te pokryte sa nosnikiem magnetycznym nad ktorym przesuwaja sie glowice odczytujace i zapisujace dane na dysku. Dlatego tez bardzo czesto na skutek wady materialu lub silnego wstrzasu jedna z glowic moze zarysowac magnetyczny nosnik i w ten spsob automatyczne dane znajdujace sie w tym obszrze sa nie do odtworzenia. Innym czesto spotykanym defektem sa tak zwane "bed sectors". Sa to obszary dysku, ktore na skutek fizycznego uszkodzenia badz tez wady materialu magnetycznego pokrywajacego talerz nie nadaja sie do zapisu lub odczytu informacji. Jezeli na naszym dysku pojawi sie jeden "bed sector" powinnismy od razu wymienic dysk. Szansa na to, ze bedziemy ich mieli kilka w ciagu kilku dni jest bardzo wysoka, a wtedy nasz system przestanie dzialac. Generalnie, dyski twarde sa jednym z niewielu urzadzen w naszym komputerze, w ktorym ich wewnetrzne elementy mechanicznie obracaja sie, co wiaze sie automatycznie z ich zuzyciem w miare uplywu czasu i wiekszym prawdopodobienstwem wystapienia wad - analogicznie jak w wypadku zuzywania sie samochodow.
Blad uzytkownika
Najczestszym przypadkiem utraty danych na skutek bledu uzytkownika jest instalacja w komputerach programow (zwykle gier), ktore zmieniaja konfiguracje systemu i powoduja bledy systemowe. Nastepujaca pozniej nieprofesjonalna reinstalacja systemu powoduje calkowita utrate danych. Czestym przypadkiem jest takze pomylkowe opisanie aktualnych danych poprzez starsza ich wersje lub ich pomylkowe zlikwidowanie. Zdarzaja sie rowniez przypadki, kiedy pracownik zwalniany przez pracodawce celowo niszczy dane. Po zauwazeniu pierwszych oznak utraty danych nie nalezy pochopnie podejmowac prob ich odzyskania.
Blednie dzialajace programy
Jedna z najwiekszych wad systemu Windows jest brak spojnosci. Oznacza to, ze w ciagu ostatnich kilku lat system byl unowoczesniany poprzez tworzenie kolejnych jego wersji z zachowaniem zgodnosci wstecz. Czyli zalozenie Microsoft bylo proste - polegalo na dodawaniu nowych funkcji, ktore powinny byly funkcjonowac w ramach starych programow. Ponadto programisci piszacy programy pracujace w srodowisku Windows nie zawsze starannie testuja swoje produkty przed wypuszczeniem ich na rynek. Tak czy inaczej efekt jest ten sam - na rynku znajduje sie mnostwo programow, ktore po zainstalowaniu potrafia w efekcie koncowym doprowadzic do utraty danych.
Wirusy
Uzytkownicy komputerow bardzo czesto zapominaja o uzywaniu programow antywirusowych. Zasada powinno byc zainstalowanie na stale w kazdym komputerze programu antywirusowego, ktory systematycznie musi byc uaktualniany. Pamietajmy o tym, ze Windows samo w sobie nie posiada zadnego zabezpieczenia antywirusowego.
Przyczyny naturalne
Utrata danych moze nastapic na skutek przyczyn naturalnych: pozaru, powodzi, kradziezy … i wreszcie spiecia w sieci elektrycznej. Zabezpieczeniem przed wypadkami tego typu sa tzw "surge protectors" lub jeszcze bardziej zaawansowane "uninterrupted power supplies". Jezeli na to pozwala nasz budzet polecam wykorzystanie tych drugich popularnie nazywanych tez UPS.
Sposoby zabezpieczania danych
Mysle, ze nikt juz nie watpliwosci, ze dane na twadym dysku nie sa bezpieczne. Pozostaje wiec nam tylko pytanie jak sie zabezpieczac przed ich utrata. Jeszcze kilka lat temu objetosc danych w naszych komputerach nie byla duza i wystarczala zwykla dyskietka 3,5" aby stworzyc kopie bezpieczenstwa. Obecnie nie tylko programy zwiekszyly swoja objetosc, ale takze i dane zajmuja znacznie wiecej miejsca.
Najstarszym rozwiazaniem zabezpieczania danych sa tape backup. Urzadzenie to zapisuje dane z twardego dysku na tasme magnetyczna. Osobiscie uwazam, ze jest to dzis najskuteczniejsza metoda zabezpieczania danych i chcialbym jej poswiecic troche wiecej miejsca. Na pierwszy "rzut oka" wydawaloby sie, ze tasma jest juz absolutnym przezytkiem. Mamy przeciez do dyspozycji nagrywarki CD, popularne Zip Drive, Jazz Drive i inne magnetooptyczne nosniki, ktorych czas dostepu do informacji mierzony jest w milisekundach, a nie, tak jak w wypadku tasmy, w dziesiatkach sekund. Jednakze zawsze wybor wlasciwego urzadzenia jest uzalezniony od funkcji jaka ma spelniac i od jego kosztow. Szybkosc dostepu do informacji nie jest istotna, jako ze procedure odzyskiwania danych wykonywujemy stosunkowo rzadko. Natomiast koszt eksploatacji jest niepodwazalnym atutem tasmy. Opisujemy go mierzac ilosc MegaBajtow informacji mozliwych do zapisania na danym nosniku za $1. Tabela 1 przedstawia te wyniki. Oczywiscie napedy DAT sa znacznie drozsze przy zakupie i raczej nie stosuje sie ich w wolnostojacych systemach, jednak koszty eksploatacyjne sa nieprawdopodobnie niskie. Tasma w odroznieniu od innych nosnikow magnetooptycznych zapisuje dane w sposob liniowy, dlatego tez czas dostepu do danych jest znacznie dluzszy. W wypadku Tape backup pojemnosc podaje sie przy zalozeniu, ze dane beda skompresowane w stosunku 2:1. Czyli jezeli producent podaje pojemnosc na przyklad 8GB, oznacza to, ze na tasmie fizycznie bez kompresji zmiescimy 4GB informacji.
Obecnie na rynku mozemy rozroznic trzy podstawowe typy (standardy) napedow tasmowych:
1. Quarter-Inch Tape (QIC) - format Travan, najtanszy. Standard ustanowiony w 1987 roku. Obecnie na rynku mozemy spotkac nastepujace typy tasm i ich pojemnosci
TR1 - 400MB
TR2 - 800MB
TR3 - 1,6GB
TR4 - 4GB - koszt tape backup ~$200
2. Digital Analog Tape (DAT) - Dokladnie te same tasmy i sposob zapisu danych jak w audio magnetofonach DAT. Pojemnosc od 8GB-24GB. Rozrozniamy dwa rodzaje ze wzgledu na szerokosc uzywanej tasmy 4mm i 8mm. Pojemnosc uzalezniona od dlugosci tasmy i typu urzadzenia. Koszt urzadzenia - od $500.
3. Digital Linear Tape (DLT) - Najbardziej pojemny, najszybszy i najdrozszy standard. Koszt urzadzenia okolo $4,000, pojemnosc do 35GB na tasme.
Nikt nie lubi placic wiecej niz musi. Dlatego tez przed zaopatrzeniem sie w backup musimy szczegolowo przeanalizowac piec paramaterow, ktore decyduja o rodzaju urzadzenia:
pojemnosc (o 30% wieksza niz maksymalna ilosc danych przewidzianych w przyszlosci)
szybkosc backupu (istotne w systemach uzywanych 24H na dobe)
kompatybilnosc sprzetu ( SCSI, Parallel, Floppy Controller)
oprogramowanie (czy program dostarczany przez producenta jest wystarczajacy do naszych potrzeb?)
cena (nasza kieszen musi to wytrzymac)
Jak juz wyzej wspomnialem oprocz tape backups mamy na rynku inne popularne urzadzenia do zabezpieczania danych.
1. Iomega Zip Drive i LC-120 - Charakteryzuje je stosunkowo mala pojemnosc 100-200MB. Sa to urzadzenia zaprojektowane glownie z mysla o przenoszeniu danych miedzy komputerami. Moga one byc uzywane do zabezpieczania malych dokumentow.
2. Jazz Drive i inne MO Dyski - Pojemnosci okolo 2GB pozwalaja na wykonanie kopii bezpieczenstwa w malych systemach. Bardzo wysoki koszt dyskow. Mniejsza trwalosc niz w wypadku tasmy.
3. CD-R i CD-RW - Bardzo przydatne urzadzenia jezeli tworzymy katalogi w celach archiwizacyjnych. Na przyklad kilka wydan gazety, grupa projektow graficznych. Po skonczeniu jakiegos projektu i nagraniu plyty kompaktowej odstawiamy ja na polke i jezeli kiedykolwiek bedziemy musieli siegnac do tych danych mamy je w zasiegu reki. Nagrywarki CD nie sprawdzaja sie w wypadku calosciowej archiwizacji systemu - zbyt mala pojemnosc - tylko 650MB na pojedynczej plycie.
4. Drugi twardy dysk (Mirror) - system stosowany w serwerach sieciowych. Jest to dobra metoda, jednakze nie chroni naszych danych w wypadku kradziezy, spiecia w sieci elektrycznej czy tez pozaru. Stosowana jest raczej jako dodatkowe zapezpieczenie do tape backup.
5. Ostatnio coraz bardziej popularne sa serwisy rozproszonego zabezpieczania danych. Uslugi tych firm polegaja na archiwizacji naszych danych na odlegly serwer poprzez linie telefoniczna, ISDN, T1. Sa to jednak rozwiazania bardzo drogie, a przepustowosc linii telefonicznych ogranicza ilosc danych jakie moga byc zabezpieczone w czasie kiedy biuro nie pracuje. Niemniej sposob ten jest skuteczny nawet w wypadku pozaru i innych tragedii. Po prostu nasze dane sa na przyklad w zupelnie innym miescie.
Wyglada wiec, ze najlepsza ekonomiczna metoda zabezpieczen jest tradycyjna tasma.
dokonczenie w nastepnym numerze
