Po raz kolejny Chicago zostalo dotkniete fala upalow i wielu mieszkancow naszej metropolii ucierpialo z tego powodu. Do najczestszych ostrych powiklan zbyt dlugiego przebywania na sloncu naleza oparzenia sloneczne - sunburn, wyczerpania cieplne - przegrzanie, heat exhaustion, udar cieplny (sloneczny) - heat stroke, sunstroke. Najgrozniejszym dlugoterminowym powiklaniem nadmiernego naswietlania sie promieniowaniem slonecznym jest czerniak zlosliwy (Melanoma malignum).
Oparzenie sloneczne jest definiowane jako zapalenie skory po nadmiernej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe, ktorego zrodlem moze byc slonce, lampy opalajace w salonach opalajacych badz niektore przemyslowe zrodla swiatla.
Ciekawostka jest fakt, ze cienkie warstwy chmur nie moga powstrzymac tego promieniowania, natomiast dym i wyziewy przemyslowe (smog) moga czesciowo ograniczyc ilosc promieniowania ultrafioletowego. Promieniowanie to w duzym stopniu jest odbijane przez snieg, wode, piasek, chodniki spacerowe. Ryzyko oparzenia zalezy od czynnikow genetycznych; na dzialanie tego promieniowania narazone sa szczegolnie osoby o jasnej karnacji skory, niebieskich oczach, i rudych lub blond wlosach. Spawacze moga ulec poparzeniu slonecznemu w wyniku ekspozycji na promieniowanie pochodzace z luku spawalniczego. Niektore leki takie jak srodki zawierajace chemiczne grupy siarkowe (sulfa drugs) - Septra, Bactrim czy popularny polski Biseptol, tetracycliny, amoksacyklina, czy tez doustne srodki antykoncepcyjne zwiekszaja ryzyko poparzen slonecznych. Do najczesciej wystepujacych objawow nalezy zaczerwienienie skory czesto polaczone z obrzekiem i bolem. Czasami dochodzi do tworzenia pecherzy na skorze. Ludzie dotknieci oparzeniem slonecznym moga narzekac na nudnosci, wymioty i podniesiona cieplote ciala. W przypadkach powaznych oparzen moze dochodzic do zaburzen swiadomosci z nadmiernym pobudzeniem (delirium). Cecha wspolna oparzen slonecznych jest opalenizna lub zluszczanie sie skory zalezne od stopnia oparzenia. W zaleznosci od stopnia uszkodzenia skory, samoistna jej regeneracja moze trwac od 3 dni do 3 tygodni. Powaznymi komplikacjami oparzen skory sa nowotwory zlosliwe skory, takie jak rak podstawnokomorkowy (Basal Cell Carcinoma, BCC), rak kolczystokomorkowy (Squemous Cell Carcinoma, SCC), czy tez zagrazajacy zyciu czerniak zlosliwy (Melanoma malignant, melanoma). Nadmierne napromieniowanie skory moze tez doprowadzic do powstawania zmian przednowotworowych na podlozu ktorych z czasem moga sie wytworzyc raki. Tworza sie przedwczesne zmarszczki, zatraca sie elastycznosc skory. Aby uchronic sie przed dzialaniem promieni ultrafioletowych nalezy ograniczyc przebywanie na sloncu pomiedzy dwunasta w poludnie a trzecia po poludniu. Nalezy uzywac kosmetykow ograniczajacych dzialanie promieniowania podczerwonego na skore (sun-blocks). Kremy o wspolczynniku 15 i powyzej prawie calkowicie zabezpieczaja nas przed dzialaniem promieniowania. Kremy o nizszym wspolczynniku zapewniaja czesciowa ochrone i pozwalaja na opalanie sie. Niektore firmy reklamuja swoje produkty jako wodoodporne, ale od niedawna nie mozna juz podawac informacji o wodoodpornosci jak tez uzywac numerow powyzej 30 w reklamach, gdyz wszystkie kremy i olejki sa zmywalne woda, a skoro krem o wspolczynniku 15 zatrzymuje cale promieniowanie, to po co wyzsze numery? Trzeba tu wspomniec, ze olejki dzieciece, olej mineralny i maslo kakaowe nie zapewniaja zadnej ochrony przed promieniowaniem. Najsilniejsza oslone daje warstwa masci cynkowej i ja tez mozna uzywac na miejsca najbardziej naslonecznione takie jak nos, uszy, plecy, kark. Ubierac sie nalezy w kolory tonowane gdyz kolor bialy jak tez i jaskrawe kolory odbijaja promieniowanie ultrafioletowe zwiekszajac ryzyko napromieniowania twarzy. Jezeli koniecznie chcesz ladnie sie opalic, musisz to robic wolno. Pierwszego dnia mozna sie opalac jedynie od 5 do 10 minut po kazdej stronie i dodajac piec minut na strone kazdego nastepnego dnia. Leczenie oparzen slonecznych polega na redukcji temperatury skory i kontroli bolu. Czasami wystarczy namoczyc recznik w chlodnej wodzie i przykryc nim poparzone miejsca. Jezeli wytworzyly sie pecherze mozna je przykryc warstwa wazeliny zapobiegajac ich przedwczesnemu pekaniu, wysychaniu, przyleganiu do ubrania czy tez opatrunku. Jezeli porobily sie otwarte rany nalezy szukac pomocy medycznej, gdyz gojenie sie tych glebokich ran moze doprowadzic do zakazen, a co za tym idzie gojenia sie poprzez bliznowacenie. Jezeli w czasie poparzenia slonecznego dochodzi do goraczki lub nadmiernego bolu, mozna uzywac aspiryny lub tez Tylenolu do zmniejszenia cierpien. Miejscowo mozna uzywac kremow sterydowych (Hydrocortisone) zmniejszajacych swedzenie. Na okres trwania goraczki aktywnosc fizyczna powinna byc ograniczona tylko do czynnosci niezbednych.
Udar sloneczny (cieplny) jest choroba powodowana poprzez przedluzone przebywanie w wysokiej temperaturze, ograniczony dostep do plynow lub tez poprzez niesprawny system regulacji temperatury ciala znajdujacy sie w mozgu. Wyczerpanie sloneczne jest powodowane poprzez niedostateczny pobor wody i soli oraz nieprawidlowa produkcje potu odpowiedzialnego za powolne ochladzanie ciala. Charakteryzuje sie ono zawrotami glowy, zmeczeniem, omdlewaniem, bolami glowy. Skora jest blada i czesto wilgotna. Dochodzi do przyspieszenia i oslabienia pulsu, oddychanie jest szybkie i plytkie. Zaczynaja sie bolesne przykurcze miesniowe i towarzyszy im intensywne odczucie pragnienia. Podczas udaru cieplnego dolaczaja sie objawy zwiazane z nieprawidlowo dzialajacym osrodkowym ukladem regulujacym wydalanie ciepla. Skora staje sie sucha, goraca, ustaje pocenie sie. Temperatura ciala podnosi sie, nawet do 107°F, dochodzi do dezorientacji, a czesto do utraty przytomnosci. Ryzyko zwiekszaja czynniki zwiazane z procesami starzenia sie, a szczegolnie zaburzeniami osrodka pragnienia u ludzi starych. Czesto nie odczuwaja oni potrzeby picia plynow w momencie odwodnienia. W grupie narazonej na przegrzanie i udar sloneczny znajduja sie alkoholicy i osoby uzywajace narkotyki, osoby chore na choroby przewlekle, jak tez i osoby chorujace na ostre choroby doprowadzajace do odwodnienia (na przyklad wirusowe zapalenie zoladka i jelit polaczone z czestymi wymiotami i biegunkami) lub tez chorujace na choroby goraczkowe. Zbyt intensywne cwiczenia lub tez zawody sportowe w czasie goracej pogody podnosza ryzyko przegrzania. Aby zapobiec powyzszym powiklaniom powstajacym w czasie goracej pogody nalezy ubierac sie w luzne, przewiewne ubrania, spozywac plyny jeszcze przed wystapieniem odczucia pragnienia. U osob starszych zaleca sie monitorowanie ilosci wydalanego moczu. Jezeli mocz staje sie ciemny, a jego ilosc spada, nalezy pic wiecej plynow. Przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach znacznie redukuje ryzyko przegrzania i komplikacji z nim zwiazanych. Komplikacje te moga dotyczyc kazdego organu wewnetrznego, a najczesciej dochodzi do niewydolnosci serca, nerek, i pluc. Czesto dochodzi do uszkodzenia mozgu. Najpowazniejszym dlugoterminowym powiklaniem nadmiernej ekspozycji naszego ciala na promieniowanie sloneczne sa nowotwory skory, a w szczegolnosci czerniak zlosliwy. Wiekszosc czerniakow wywodzi sie z istniejacych juz znamion skornych. Trzeba dokladnie obserwowac znamiona znajdujace sie w miejscach o najwiekszym naslonecznieniu, szczegolnie na plecach i karku. Czerniak moze wystapic w kazdym miejscu naszej skory, a najtrudniej go wykryc pod wlosami, pomiedzy palcami, pod paznokciami. Wystepuje tez na blonie sluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego, w miejscach, ktore nigdy nie widzialy slonca. Znamiona skorne, ktore powiekszaja sie (szczegolnie po opalaniu), nabieraja zmian przebarwieniowych na jasniejszy lub ciemniejszy odcien (czarny, brazowy, niebieski, czerwony, bialy), maja kilka odcieni lub kolorow, staja sie bolesne, krwawia lub wrzodzieja, przybieraja nieregularny zarys sa potencjalnymi zmianami nowotworowymi. Znamiona te powinny byc usuniete i poddane badaniu mikroskopowemu. Wczesne wykrycie i usuniecie nowotworow skory jest najwazniejsze w procesie leczenia. Zmiany zaniedbane moga doprowadzic do rozszerzenia sie choroby droga naczyn krwionosnych i chlonnych i powstawania przerzutow praktycznie w kazdym miejscu naszego ciala. Ryzyko zachorowania na czerniaka zwieksza sie wraz z iloscia znamion barwnikowych na skorze. Osoby czesto przebywajace na sloncu (rolnicy, kontraktorzy, sportowcy, milosnicy opalania sie) sa w grupie ludzi o podwyzszonym ryzyku zachorowania na czerniaka. Ciaza i obciazenie genetyczne (jezeli mama, tato lub ktorekolwiek z rodzenstwa chorowalo na czerniaka) rowniez podnosza to ryzyko. Zapobieganie - to ochrona przed nadmiernym promieniowaniem slonecznym: noszenie ubrania ochronnego na sloncu, nakrywanie glowy kapeluszami z szerokim rondem, uzywanie kremow oslaniajacych (sun-blockers). Kremy oslaniajace sa niezastapione w przypadku dzieci czesto przebywajacych na sloncu. Sa jednak i takie badania, ktore wykazuja, ze stosowanie kremow oslaniajacych przedluza okres przebywania na sloncu, a co za tym idzie, przedluza okres napromieniowania. Procesy powstawania czerniaka sa nie do konca jasne i ciagle jeszcze wczesne wykrycie nowotworu jest najwazniejsze w procesie leczenia. Nalezy dokladnie poznac powierzchnie swego ciala wlaczajac w to stopy, powierzchnie miedzy palcami, powierzchnie pokryte wlosami. Do zbadania plecow mozemy poprosic kogos z rodziny, a do lekarza przyjsc w momencie zaobserwowania jakichkolwiek zmian sugerujacych, ze znamie zyje wlasnym zyciem.
