Choroby mieszków włosowych i powiązanych z nimi gruczołów łojowych (pilosebaceous units) spotyka się bardzo często w praktyce lekarskiej. Do tej grupy chorób zalicza się trądzik (acne), trądzik różowaty (rosacea), okołoustne zapalenie skóry (perioral dermatitis).
Trądzik jest zapaleniem skóry cechującym się występowaniem zapalnych grudek, krost, powierzchownych i głębokich torbieli często z ropną zawartością. Trądzik najczęściej zaczyna się w okresie, kiedy dzieci przestają wierzyć w świętego Mikołaja, a więc na początku dojrzewania. Występuje u dziewcząt i u chłopców, a jego nasilenie zmniejsza się z zakończeniem okresu dojrzewania. Trądzik częściej występuje u chłopców, ale u dziewcząt trwa z reguły dłużej. Trądzik jest chorobą wieloczynnikową, dziedziczną, a jego nasilenie jest trudne do przewidzenia nawet na podstawie dokładnego wywiadu rodzinnego. Współdziałanie czynników hormonalnych, rogowacenia naskórka, wydzielania łoju oraz działanie bakterii Propionibacterium acnes doprowadza do powstawania zapalnych i niezapalnych wykwitów trądzika. Na początku dochodzi do nadmiernego odkładania keratyny wewnątrz mieszków włosowych i gruczołów łojowych, co w konsekwencji doprowadza do powiększenia przestrzeni wewnątrzmieszkowej wypełnionej mieszaniną keratyny, łoju, bakterii i produktów przemian bakteryjnych w szczególności wolnych kwasów tłuszczowych. Jeżeli ta gęsta mieszanina nie jest swobodnie usuwana na zewnątrz mieszka włosowego, dochodzi do jej nadmiernego nagromadzenia wewnątrz gruczołów z tworzeniem cyst. Wolne kwasy tłuszczowe doprowadzają do chemicznego odczynu zapalnego z nagromadzeniem białych ciałek krwi, a cała zawartość powstałego w ten sposób komedonu często ulega wtórnym zakażeniom bakteryjnym. W wyniku nadmiernego nagromadzenia keratyny, łoju, bakterii i ich produktów rozpadu, może dojść do pęknięcia mieszka włosowego i uwolnienia zawartości mieszka nie tylko na powierzchnię, ale również i pod skórę z powstaniem ropni i głębokiego zapalenia doprowadzającego do powstawania blizn potrądzikowych. Tak jak trudno jest przewidzieć początek i nasilenie trądzika, tak samo niemożliwe jest przewidzenie jego końca. W niektórych przypadkach trądzik utrzymuje się nawet powyżej czterdziestego roku życia.
Przyjmuje sie, że promienie słoneczne zmniejszają aktywność trądzika. Dieta nie ma dużego znaczenia dla przebiegu choroby, ale zaleca się obserwowanie, czy niektóre pokarmy nie doprowadzają do jej zaostrzenia. U niektórych kobiet dochodzi do zmian nasilenia trądzika w zależności od cyklu miesiączkowego, a podczas ciąży może dojść do jego złagodzenia lub nasilenia. Kosmetyki nie mają wpływu na przebieg choroby, ale zaleca się powstrzymanie od używania kremów natłuszczających. Nadmierne napięcie nerwowe może przyczyniać się do pierwotnego powstawania trądzika u kobiet powyżej dwudziestego piątego roku życia, u kobiet, które nigdy wcześniej trądzika nie miały.
Powierzchowny trądzik najczęściej mija bez pozostawienia śladów. Trądzik głęboki, powikłany zapaleniami bakteryjnymi i urazowym wyciskaniem komedonów doprowadza do powstawania blizn na twarzy, szyi, barkach, klatce piersiowej i plecach.
Trądzik jako choroba jest często lekceważony przez pacjentów i lekarzy. Podejście to często doprowadza do zbyt późnego rozpoczęcia leczenia, a powstałe w jego wyniku blizny często mają wpływ na psychiczne samopoczucie młodych ludzi w przyszłości. Wszystko zależy od odporności psychicznej pacjentów dotkniętych trądzikiem. Często nawet liczne i głębokie zmiany na skórze nie powodują zaniepokojenia u młodych pacjentów, czasami nawet pojedyncza krostka jest powodem lęków i poczucia niższości i unikania rowieśników przez innych.
Leczenie trądzika i jego powikłań wymaga cierpliwości. Pacjent nie może oczekiwać natychmiastowej poprawy swojego wyglądu. Poprawa występuję zazwyczaj po kilku tygodniech leczenia, często charakteryzuje się tylko mniejszą ilością nowych wykwitów trądzikowych, a leczenie podtrzymujące może trwać wiele lat.
Leczenie trądzika to przede wszystkim leki obniżające rogowacenie skóry i zmniejszające warstwę keratyny, jak również miejscowe leki przeciwzapalne i przeciwbakteryjne stosowane samodzielnie lub w kombinacji z antybiotykami stosowanymi miejscowo lub doustnie. W przypadkach opornych na leczenie zaleca się miejscowe nastrzykiwanie komedonów sterydami, leczenie hormonalne u kobiet lub operacyjne otwieranie zainfekowanych cyst.
Accutane, lek który zrewolucjonizował leczenie trądzika poprzez bezpośrednie zmniejszanie rogowacenia naskórka i aktywności gruczołów łojowych, jest często unikany nawet przez dermatologów ze względu na niebezpieczne objawy uboczne, konieczność przeprowadzania regularnych testów krwi, jak też i konieczność brania tabletek antykoncepcyjnych przez kobiety leczone Accutanem.
Blizny potrądzikowe z powodzeniem leczy się chemicznym i mechanicznym złuszczaniem naskórka lub też nastrzykiwaniem kolagenu. Kolagen jest białkowym produktem pochodzenia zwierzęcego; wstrzyknięty pod bliznę unosi jej dno doprowadzając do wyrównania brzegów blizny. Pacjenci często muszą przechodzić dodatkowe nastrzyknięcia, gdyż kolagen jest usuwany przez nasze własne komórki żerne po mniej więcej sześciu miesiącach.
Rozróżnia się kilka podziałów trądzika. W zależności od wykwitu skórnego rozróżnia się:
- trądzik krostkowy (pustular acne),
- gorzkowo-torbielowaty (cystonodular acne, pyoderma faciale, acne fulminans, acne conglobata).
W zależności od bodźca powodującego trądzik rozróżnia się trądzik posteroidowy (steroid acne),w którym nadmierne używanie hormonów sterydowych doprowadza do powstania trądzika, trądzik zawodowy (occupational acne), w którym rozpuszczalniki chemiczne, smoła lub oleje doprowadzają do zmian skórnych, trądzik mechaniczny (acne mechanica) związany z nadmiernym uciskiem na skórę, trądzik kosmetyczny (acne cosmetica) związany z nakładaniem wielowarstwowych makijaży na bazie kremu.
Trądzik różowaty (Acne rosacea, Rosacea) jest przewlekłą chorobą zapalną rozpoczynająca się u ludzi w sile wieku lub nawet później, charakteryzującą się pajęczynowkowatym rozszerzeniem naczyń krwionośnych, zaczerwienieniem, krostkowatymi wykwitami dotyczącymi najczęściej środkowej części twarzy, nosa, policzków, czoła. W skrajnych przypadkach dochodzi do przerostu skóry nosa doprowadzając do jego powiększenia i zniekształcenia (rhinophyma). Jest to choroba o tyle nieprzyjemna, że pacjenci dotknięci nią często są podejrzewani o nadużywanie alkoholu, a często sami poczuwają się do obowiązku tłumaczenia się obcym osobom, że ta zaczarwieniona twarz to tylko trądzik różowaty. Do dzisiaj nieznana jest przyczyna powstawania trądzika różowatego. Spożycie alkoholu, gorących napojów, wystawienie twarzy na słońce, stany emocjonalne, nagłe zmiany temperatury otoczenia mogą doprowadzić do zaostrzenia objawów, ale nie są przyczyną trądzika różowatego.
Leczenie trądzika różowatego jest podobnie skomplikowane jak trądzika młodzieńczego. Często używa się tych samych środków miejscowych i antybiotyków, a leczenie jest długoterminowe i dochodzi do częstych nawrotów. Leczenie często wymaga leczenia przeciw roztoczom typu Demodex folliculorum i grzybom skórnym, które stosunkowo często występują w skórze pacjentów z trądzikiem różowatym. Niektórzy pacjenci wymagają operacji plastycznych i kosmetycznych w celu usunięcia przerostów skórnych i blizn. Ostatnio z powodzeniem stosuje się leczenie Intensywnym Pulsującym Światłem (Intense Pulsed Light-IPL), niszczącym drobne naczynka skórne.
Jak sama nazwa wskazuje, zapalenie okołoustne, występuje dookoła ust. I tylko tyle jest wiadomo na pewno. Patogeneza tego schorzenia jest do dzisiaj nieznana, występuje u dzieci, częściej u chłopców i u młodych kobiet. Wykwity często przypominają wykwity trądzika, ale ich występowanie jest ograniczone do brody, fałdów nosowo-wargowych i okolicy ust. Czasami zapalenie okołoustne jest związane z użyciem na twarzy silnych sterydowych kremów, środków wysuszającychm, jak też nadmiernym używaniem kremów nawilżających. Leczenie zapalenia okołoustnego to przede wszystkim odstawienie środków wywołujących zmiany skórne i miejscowe leczenie antybiotykami lub słabymi kremami sterydowymi. Poprawy należy spodziewać się dopiero po kilku tygodniach leczenia, a samo leczenie może trwać kilka miesięcy.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia Wszystkim czytelnikom "Monitora" życzę miłych, wesołych i spokojnych Świąt i abyśmy wszyscy w szczęściu i zdrowiu znowu za rok się spotkali.
