Dobrze jest wiedzieć, że jeżeli spotka nas nieszczęście w obcym kraju, to możemy zwrócić się po pomoc do polskiego konsulatu. Jednak nie w każdej sytuacji.
Na czym polega opieka konsularna
Opieka konsularna to, najogólniej biorąc, zakres działań podejmowanych przez urząd konsularny danego państwa w celu ochrony swojej obywatela, który znalazł się w trudnej sytuacji - czy to prawnej, czy losowej w państwie trzecim. Zasięg opieki konsularnej określają - w przypadku polskich konsulatów w USA - przepisy ogólne ustalone przez polski MSZ, a takżę polsko-amerykańską konwencję konsularną.
Komu przysługuje pomoc konsularna
Prawo do opieki konsularnej przysługuje - na mocy dwustronnej konwencji - tylko osobom przebywającym czasowo w Stanach Zjednoczonych: na wizach turystycznych, studenckich, stażach zawodowych, czasowych wizach pracowniczych itp. Dotyczy to także osób przebywających w USA bez ważnej wizy, choć w sprawach deportacji konsulaty są najczęściej jedynie w stanie dopilnować prawidłowości procedury wydalania obywatela polskiego z USA. Natomiast konsulat nie ma obowiązku reprezentowania interesów osób o podwójnym obywatelstwie.
Podwójni obywatele są traktowani w USA jako Amerykanie, posiadając jednocześnie wszystkie prawa obywateli polskich z chwilą, gdy znajdą się na terytorim RP. Posiadacze zielonej karty mogą prosić w USA o poską opiekę konsularną, ale inicjatywa musi wyjść z ich strony.
Kiedy konsulat może pomóc
O opiekę konsularną osoba przebywająca czasowo w USA możę zwrócić się w dwóch przypadkach:
- wypadku losowego czy choroby oraz
- znalezienia się w konflikcie z miejscowym prawem.
W pierwszym, urząd konsularny zobowiązany jest do udzielenia obywatelowi pomocy w granicach własnych możliwości kadrowych i finansowych, w drugim - konsul ograniczony jest, przyjętym w stosunkach międzynarodowych, zwyczajem nieingerencji w wewnętrzne sprawy kraju, w którym działa polski konsulat. Trudno więc oczekiwać, że Konsulat RP będzie wpływał na przebieg toczącego się przeciwko polskiemu obywatelowi śledztwa czy procesu; trudno też wymagać, aby wywierał naciski celem zaniechania postępowania karnego czy darowania kary. Byłoby to po prostu naruszaniem reguł prawa międzynarodowego.
Przypadki losowe,
kiedy konsulat udziela pomocy
Przy wystawieniu zastępczego dokumentu, na podstawie którego obywatel polski będzie mógł wrócić do kraju.
W szczególnie drastycznych przypadkach (okradzenie, obłożna choroba) konsulat może udzielić trzydziestodniowej pożyczki pieniężnej. Liczba takich pożyczek jest jednak - z uwagi na więcej niż skromny budżet pracówek konsularnych - raczej znikoma. Tego rodzaju pomocy polski MSZ udziela w ostateczności. Najczęściej ministerstwo wymaga, aby rodzina obywatela dokonała wpłaty na konto MSZ.
Przy transporcie osób chorych do Polski. W przypadku osób ze schorzeniani umysłowymi istnieje obowiązek zapewnienia osobie transportowanej opieki medycznej. Najczęściej szuka się w takim przypadku lekarzy lub pielęgniarek wśród współpasażerów samolotu. W ostateczności, gdy rodzina chorego nie jest w stanie zapewnić i opłacić opieki dla chorego, konsulat zwraca się do warszawskiego Ministerstwa Zdrowia o zapewnienie opieki na czas podróży.
Przy uzyskaniiu zezwolenia na transport zwłok do Polski, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi transportu lotniczego, konsulat jest w stanie udzielić zezwolenia na transport ciała lub prochów zmarłego wyłącznie domom pogrzebowym.
W wypadkach ciężkiej choroby lub śmierci obywatela polskiego, konsulat RP w USA może zwrócić się do konsulatu amerykańskiego w Polsce z poparciem wniosku wizowego dla członków najbłiższej rodziny.Uwaga! Jest to jedyny przypadek, w którym polska placówka konsularna może występować z poparciem wizowym. Polsko-amerykańska konwencja konsularna wręcz zabrania zwracania się z wnioskiem o przyznanie wizy w innych, niż wyżej wymienione przypadki.
W razie konfliktu z prawem
W razie wejścia w konflikt z prawem, amerykańskie władze mają obowiązek zawiadomienia o fakcie aresztowania obywatela polskiego polską placówkę konsularną w ciągu 48 godzin. W przypadku stałych rezydentów obowiązek taki istnieje tylko wówczas, gdy zażąda tego osoba zatrzymana. Wobec osób aresztowanych lub osadzonych w więzienniu prawomocnym wyrokiem sądu, obowiązkiem konsula jest przede wszystkim przeciwstawienie się wszystkim przypadkom dyskryminacji i naruszenia praw człowieka. Obywatel polski może liczyć na:
- Odwiedzenie go w więzieniu lub areszcie przez konsula. Jeśli nie może mieć to miejsca (np. z powodu ograniczeń czasowych szczupłego personelu konsulatów), konsul nawiązuje kontakt telefoniczny lub listowny z aresztowanym.
- Zainteresowanie placówki konsularnej toczącym się procesem i warunkami, w jakich przebywa aresztowany czy skazany. Konsul powinien zapoznać się z przyczynami zatrzymania i powiadomić o nich osobę aresztowaną w przypadku, gdy osoba ta nie została o tym powiadomiona. Konsul powinien również przekazać obywatelowi polskiemu informację o czasie trwania procedury sądowej, systemie więziennym i sposobach odbywania kary, czy też możliwościach zwolnienia za kaucją.
- Obecność przedstawiciela konsulatu na procesie sądowym, jeśli wymagać tego będzie interes obywatela polskiego. Należy tu jednak pamiętać, że możliwości kadrowe polskich placówek są bardzo ograniczone.
- Zakup niezbędnych produktów na koszt uwięzionego (np. żywności dietetycznej, odzieży), jeśli osoba pozbawiona wolności nie może ich w żaden inny sposób otrzymać.
- Ułatwienie kontaktu zatrzymanego z rodziną lub przyjaciółmi. Konsulat nie ma w takim przypadku jednak prawa występowania z wnioskiem o przyznanie wizy amerykańskiej, a rodzina musi ponieść w całości koszty transportu.
Między Polską a USA nie ma umowy o przeniesieniu skazanych do więzień kraju pochodzenia. Konsulat nie możę więc występować w imieniu państwa polskiego w takich sprawach. Również w przypadku Stanów Zjednoczonych konsulat nie ma obowiązku wskazywania konkretnego adwokata, który mógłby się podjąć obrony obywatela polskiego, znajdującego się w konflikcie z prawem. Konsulaty nie mogą opłacać za obywateli polskich nałożonych na tych ostatnich grzywien i mandatów, udzielać porad prawnych czy też występować z żądaniami, które na przykład wiązałyby się z koniecznością zmiany regulaminów więziennych.
W szczególnych przypadkach losowych obywatel polski ma prawo zwrócić się do konsula z prośbą o zwolnienei od opłat konsularnych, związanych z załatwianiem jego sprawy. Decyzję o zwolnieniu podejmie konsul generalny po rozpatrzeniu indywidualnego przypadku.
Jak widać, pojęcie opieki konsularnej nie wiąże się z przyjemnymi sprawami. Mam więc nadzieję, że czytelnicy nigdy nie będą musieli się o nią ubiegać.
Artykuł przedrukowano za zgodą
Polskiego Poradnika "Sukces"
Adres: 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363
