Inwestujac w akcje na gieldzie, korzystamy przewaznie z posrednictwa firmy maklerskiej, ktora kupuje i sprzedaje w naszym imieniu papiery wartosciowe zgodnie z naszymi instrukcjami i pobiera za swoje uslugi komisowe. Maklerzy dyskontowi (discount brokers) maja obowiazek tylko egzekwowac nasze instrukcje. Natomiast maklerzy swiadczacy pelne uslugi (full commission brokers) maja za zadanie sluzyc nam porada, dzwonic do nas z inwestycyjnymi sugestiami, a nawet, jezeli wyrazimy na to pisemna zgode, samodzielnie kupowac i sprzedawac akcje w naszym imieniu.
Makler, jak kazdy czlowiek, ma lepsze i gorsze dni, zdarzaja mu sie bledy, co wiecej, zdarzaja sie maklerzy, ktorzy lamia przepisy prawa i zasady etyki, by zarobic wiecej pieniedzy, niestety, naszym kosztem. Co robic, gdy stwierdzisz jakies nieprawidlowosci w dzialaniach swego maklera?
Kiedy warto sie skarzyc?
- Bledne przedstawienie faktow (misreprezentation). Powiedzmy, makler obiecal Ci 15-procentowy roczny zarobek (nie wytlumaczyl ryzyka), a wartosc wykupionego instrumentu spadla 30%. Bledne przedstawienie faktow ma rowniez miejsce wtedy, gdy makler sprzedal Ci walor z duzym komisowym, ale powiedzial, ze nie zaplacisz zadnego komisowego i ze mozesz wyjac wszystkie pieniadze w kazdej chwili.
- Nieodpowiednie inwestycje. Powiedzmy, emeryt zglasza sie do maklera z prosba o wykupienie instrumentow, ktore zapewnia mu zachowanie kapitalu (capital preservation) i regularny dochod. Makler tymczasem za wszystkie pieniadze wykupuje udzialy jednej spolki komandytowej (limited partnership), ktorej odsetki wkrotce spadly, a sprzedaz udzialow okazala sie niemozliwa.
- Nadmierny obrot akcjami (churning) - to jedna z najczestszych przyczyn skarg klientow. Polega to na nadmiernym kupowaniu i sprzedazy akcji, ktore nie przynosza zysku klientowi, lecz dodatkowe prowizje maklerowi.
- Niewykonanie polecenia klienta. Jezeli zleciles maklerowi zakup lub sprzedaz jakiegos waloru, a on polecenia nie wykonal, mozesz probowac odzyskac poniesione straty.
Oczywiscie, nie mozesz sie skarzyc tylko dlatego, ze Twoje akcje znizkowaly.
Jak sie skarzyc?
Najpierw skontaktuj sie z maklerem, sprobuj wyjasnic zaistnialy problem. Gdy nie da to rezultatu, spotkaj sie z menedzerem, przekaz skarge na pismie. Jezeli problem nadal istnieje, napisz do dzialu nadzoru (compliance department) firmy maklerskiej i popros o odpowiedz w ciagu 30 dni. Gdy odpowiedz ta nie usatysfakcjonuje Cie, mozesz wystapic o wszczecie postepowania arbitrazowego. Jesli podejrzewasz, ze w gre wchodzi oszustwo i zagrozone sa interesy takze innych inwestorow, mozesz takze przeslac swa skarge do: Office of Investor Education and Assistance, U.S. Securities and Exchange Commission, 450 Fifth Street, N.W., Washington, D.C. 20549; tel.: 202-942-7040, czy tez do stanowej komisji papierow wartosciowych (state securities commision). Pod tym numerem mozna sie tez dowiedziec, gdzie sie zwrocic ze swoja skarga.
Arbitraz
jest metoda rozwiazywania sporow miedzy dwiema czy wiecej stronami przez bezstronne osoby, zwane arbitrami, a dysponujace odpowiednia znajomoscia dziedziny, jakiej spor dotyczy. Procedura arbitrazowa jest od dawna stosowana w sporach inwestorow z maklerami jako alternatywa dla postepowania sadowego, gdyz jest to szybka i tania metoda rozwiazywania zlozonych problemow. Poza tym, jesli otwierajac konto u maklera, podpisales zobowiazanie, ze wszelkie spory z nim bedziesz rozwiazywac na drodze arbitrazu, nie mozesz pozwac swego maklera do sadu.
W zasadzie arbitraz moze dotyczyc tylko sporow zwiazanych z zawodowa dzialalnoscia maklera, przy czym od daty zaistnienia sporu nie moze uplynac wiecej niz 6 lat. Przepisy federalne i stanowe zawieraja rowniez pewne ograniczenia mozliwosci korzystania z arbitrazu.
Kogo prosic o arbitraz?
Nalezy zwrocic sie do "organizacji sponsorujacej", ktora nadzoruje rynek, gdzie doszlo do spornej transakcji lub gdzie wchodzace w gre papiery wartosciowe sa rejestrowane. Role "organizacji sponsorujacych" pelnia gieldy, jak np. New York Stock Exchange (212-656-3000), American Stock Exchange (212-306-1000), zawodowe zrzeszenia maklerow jak National Association of Securities Dealers (202-728-8000) itp. NASD prowadzi Public Disclosure Program pod numerem 800-289-9999 i tam powinnismy zadzwonic w pierwszej kolejnosci. Mozna tam dowiedziec sie o reputacji wybranej przez siebie firmy maklerskiej albo maklera i ewentualnie dowiedziec sie, co robic w razie zaistnialych problemow. NASD poda nam numer Compliance Office w naszym rejonie, gdzie bedziemy mogli zlozyc skarge.
W miare jak rozwija sie sektor uslug finansowych, coraz wiecej prawnikow i prywatnych firm specjalizuje sie w pomocy rozczarowanym inwestorom, oczywiscie za czesc odzyskanych pieniedzy. W Nowym Jorku intensywnie oglasza sie Metropolitan Arbitration Group, tel. 800-417-4218, ext. 78.
Niezaleznie od tego, czy dzialamy sami, czy jestesmy przez kogos reprezentowani, postepowanie arbitrazowe rozpoczyna sie zlozeniem na rece Dyrektora Arbitrazu przy danej "organizacji sponsorujacej" dokumentu, zwanego
Statement of Claim
w ktorym opisujemy szczegolowo spor, podajemy, czego sie domagamy od strony przeciwnej i do ktorego zalaczamy kopie zwiazanych ze sporem dokumentow i innych materialow. Dyrektor Arbitrazu dostarcza Statement of Claim pozostalym stronom sporu, a dalsze dokumenty i korespondencje w trakcie postepowania arbitrazowego nalezy dostarczac bezposrednio wszystkim jego uczestnikom.
Kazda strona ma prawo byc reprezentowana w postepowaniu przez prawnika. Trzeba pamietac, ze maklera reprezentuje z reguly prawnik wyspecjalizowany w sprawach dotyczacych papierow wartosciowych.
Kazda "organizacja sponsorujaca" posiada liczbe osob, ktore ze wzgledu na swe zawodowe kwalifikacje i doswiadczenie moga pelnic role arbitrow. Osoby te nie sa pracownikami "organizacji sponsorujacej", mimo ze pobieraja od niej honoraria. Dyrektor Arbitrazu powoluje sposrod nich panel arbitrow dla danej sprawy, ktory tworzy przewaznie jeden lub trzech arbitrow. Dyrektor ma obowiazek podac stronom sporu nazwiska arbitrow, ich powiazania biznesowe, historie ich pracy w ostatnich 10 latach i inne informacje zgodnie z Uniform Code. Kazda strona ma prawo domagac sie zastapienia danego arbitra innym bez uzasadniania takiego zadania. Stronom nie wolno komunikowac sie bezposrednio z arbitrami, a tylko za posrednictwem Dyrektora Arbitrazu.
Jesli przedmiotem sporu jest suma do $10,000, mozliwe jest uproszczone postepowanie arbitrazowe (Simplified Arbitration Procedures), gdy jeden arbiter rozstrzyga spor, wydajac wiazaca decyzje na podstawie dokumentow przedstawionych przez strony. Zarowno strony, jak i arbiter moga jednak wystapic o zorganizowanie przesluchania takze w tych drobniejszych sprawach.
Nastepnym krokiem w postepowaniu arbitrazowym, po zlozeniu Statement of Claim, jest podpisanie
Submission Agreement
przez co wnioskodawca zgadza sie na poddanie sporu arbitrazowi i zaakceptowanie decyzji arbitrow. Po zlozeniu tego podpisu w zasadzie nie mozna wycofac wniosku bez zgody pozostalych stron i arbitrow. Submission Agreement wraz z odpowiednimi oplatami sklada sie rowniez na rece Dyrektora Arbitrazu. Dyrektor przesyla nasz Statement of Claim stronie przeciwnej, ktora moze byc np. firma maklerska, jej pracownik lub jej reprezentant.
Strona przeciwna ma 20 dni kalendarzowych, gdy przedmiot sporu ma wartosc ponizej $10,000 lub 20 dni biznesowych w sprawach powazniejszych, by przedstawic
odpowiedz na wniosek
Czescia takiej odpowiedzi moze byc tzw. counterclaim (wniosek kontrujacy). Strona przeciwna moze tez wystapic z wnioskiem przeciw trzeciej stronie, obciazajac ja odpowiedzialnoscia za wynikle szkody.
Jesli otrzymasz od strony przeciwnej counterclaim, masz 10 dni (kalendarzowych w drobniejszych sprawach, biznesowych - w sprawach pozostalych) na wyslanie do wszystkich uczestnikow sporu swej odpowiedzi.
Dyrektor Arbitrazu wyznaczy nastepnie date i miejsce przesluchania, o czym strony zostana powiadomione co najmniej na 8 dni biznesowych wczesniej. Co najmniej na 10 dni kalendarzowych przed przesluchaniem strony musza wymienic miedzy soba kopie dokumentow i dane dotyczace swiadkow, ktorych wykorzystanie przewidziane jest na przesluchaniu.
Niekiedy, na pisemne zadanie strony, arbitra lub decyzja Dyrektora Arbitrazu wyznacza sie tzw. pre-hearing conference (konferencje przed przesluchaniem), ktora moze miec forme rozmowy telefonicznej, wymiany pism lub osobistego spotkania, a ktorej celem jest zebranie informacji potrzebnych dla przeprowadzenia arbitrazu.
Przesluchanie
rozpoczyna sie zaprzysiezeniem arbitrow i swiadkow (arbitrzy moga przeprowadzic przesluchanie nawet jesli ktoras ze stron nie stawi sie lub nie odpowiada na pytania). Nastepnie kazda strona ma prawo do krotkiego wstepnego oswiadczenia, w ktorym przedstawia istote sporu i fakty, jakie zamierza udowodnic.
Z kolei wnioskodawca przedstawia arbitrom fakty, dokumenty i swiadkow na poparcie swego wniosku. Strona przeciwna prezentuje w podobny sposob swe stanowisko oraz wspierajace je dokumenty i swiadkow. Obie strony i swiadkowie sa zaprzysiezeni, odpowiadaja na pytania arbitrow i strony przeciwnej. Zeznanie swiadka, za zgoda arbitrow, moze byc przedstawione na pismie.
Na zakonczenie przesluchania obie strony moga zlozyc oswiadczenia zawierajace koncowe argumenty i podsumowanie dowodow oraz wystapien swiadkow. Nalezy pamietac, ze arbitrzy sa doswiadczonymi znawcami przedmiotu, ktorzy cenia sobie jasne i zwiezle wystapienia bez powtorzen i niezwiazanych ze sprawa wtretow. Po zakonczeniu przesluchania strony musza jednoczesnie opuscic sale.
Decyzja
powinna byc podjeta przez arbitrow w ciagu 30 dni biznesowych. Jej kopie podpisane przez wiekszosc arbitrow wysyla sie wszystkim stronom. Suma, ktorej zaplate nakazuje decyzja, powinna byc zaplacona w ciagu 30 dni od otrzymania decyzji. Jesli sprawa nie zostala przekazana do sadu.
Nalezy pamietac, ze w zasadzie decyzja arbitrow jest ostateczna i wiazaca. Mozliwosci jej podwazenia na drodze sadowej sa bardzo ograniczone.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363
Tel. (718) 224-3492
