Po raz pierwszy od prawie polwiecza najbardziej znienawidzona przez Amerykanow instytucja rzadowa bedzie zmuszona do podjecia reform, ktore uczynia ja bardziej "przyjazna" dla obywateli. Kongres niemal jednoglosnie (w Izbie Reprezentantow stosunkiem glosow 402 do 8, w Senacie 96 do 2 na korzysc nowego prawa) uchwalil ostateczna, uzgodniona przez obie izby, wersje ustawy o reorganizacji amerykanskiego Urzedu Skarbowego - Internal Revenue Service (IRS). Prezydent Bill Clinton obiecal, ze ja podpisze. Rzadko ktora zmiana spotyka sie z tak duzym poparciem spolecznym.
IRSod kilkudziesieciu lat posiadal szczegolne uprawnienia, wieksze niz jakiekolwiek inne organa scigania - zarowno stanowe, jak i federalne. Przyslugiwalo mu, miedzy innymi, prawo do konfiskaty mienia bez orzeczenia sadowego. Urzad Skarbowy funkcjonowal tez przez dlugie lata wbrew podstawowej w panstwie prawa zasadzie domniemanej niewinnosci. W sprawach podatkowych to na podatniku ciazyl obowiazek udowodnienia, ze jest niewinny. Przekonali sie o tym i nasi rodacy, ktorzy dzieki roznym podatkowym "magikom" musieli tlumaczyc sie z wpisanych do corocznego zeznania "lewych" ulg podatkowych albo fikcyjnych dzieci i innych czlonkow rodziny. Do dzis, co roku przed 15 kwietnia pojawiaja sie roznego rodzaju hochsztaplerzy, obiecujacy kazdemu wysokie zwroty z federalnej kasy. Skutki, nawet po uchwaleniu nowej ustawy, okazuja sie oplakane. Po "specjalistach" znika najczesciej slad, a podatnik zostaje sam na sam z IRS i podpisanym przez siebie stekiem bzdur na rozliczeniu podatkowym.
Drugie oblicze IRS
Seria przesluchan, ktora poprzedzila debate odslonila drugie oblicze IRS. Potwierdzila tez w pelni legendy, jakie krazyly o funkcjonowaniu sluzb podatkowych. Zeznawaly zarowno ofiary bledow i naduzyc Urzedu Skarbowego, jak i pracownicy tej instytucji. Ci ostatni czesto anonimowo, z obawy przed represjami w pracy. Zebrany material swiadczyl niezbicie, ze IRS potrafil bezpodstawnie, ale za to skutecznie zniszczyc zycie wielu ludzi i naduzywal swoich kompetencji. O skali popelnianych bledow swiadcza ujawnione w dzien po glosowaniu w Senacie wyniki wewnetrznych kontroli w IRS, dotyczace przymusowego zajecia wlasnosci tytulem nie splaconych podatkow. Okazalo sie, ze w roku fiskalnym 1997 w co czwartej tego rodzaju operacji znaleziono powazne uchybienia. Na 467 wybranych losowo (z ogolnej liczby 10,000) zajec wlasnosci zakwestionowano az 130! Bezduszni agenci potrafili odbierac domy wdowom i swiezo osieroconym dzieciom, gdyz zmarly po dlugiej chorobie ojciec rodziny nie mogl placic ani rachunkow medycznych, ani podatkow.
Co zawiera nowe prawo?
Ustawa kosztowac bedzie podatnikow w ciagu najblizszych 10 lat 12,9 miliarda dolarow. Za ta cene podatnik zyskuje szereg nowych przywilejow, a na dzialalnosc IRS zostana nalozone powazne ograniczenia.
Nad dzialalnoscia instytucji czuwac bedzie specjalna rada nadzorcza zlozona z szesciu zwyklych obywateli, sekretarza skarbu, komisarza IRS i reprezentanta 102 tys. pracownikow tej instytucji. Bedzie ona czuwac nad respektowaniem praw podatnika i uczynienia z IRS instytucji bardziej przyjaznej ludziom. Nie bedzie natomiast miala prawa do ustalania polityki podatkowej.
W Departamencie Skarbu zostanie utworzone nowe stanowisko inspektora odpowiedzialnego za ksztalcenie kadr w dziedzinie prawa podatkowego. Maja powstac takze jasne reguly, ktore pozwola na usuwanie nieodpowiedzialnych kontrolerow, naduzywajacych swoich kompetencji. Urzednicy zlapani na niszczeniu dokumentow w celu ukrycia swoich bledow beda wyrzucani z pracy. Przedstawiciele innych urzedow nalezacych do pionu wladzy wykonawczej nie beda mogli zadac przeprowadzenia lub zamkniecia kontroli podatkowej jakiegokolwiek podatnika.
W obronie podatnika
Nowe prawo wprowadzi szereg przepisow przyznajacych wieksze uprawnienia podatnikom, w tym m.in.:
• Karne odsetki i czesc innych karnych oplat ulegna umorzeniu, jesli IRS nie zawiadomi podatnika o swoich zastrzezeniach w ciagu 18 miesiecy od daty wypelnienia zeznania. Po 2004 roku okres ten zostanie skrocony nawet do roku. Zmieni to zasadniczo sytuacje podatnika w przewlekajacych sie sporach. Nakladajace sie miesiacami odsetki i wizja rosnacych lawinowo kar, sklanialy nawet niewinnych podatnikow do przyznania sie do niepopelnionych bledow i przewinien. Inne oplaty ulegna takze zmniejszeniu, na przyklad, gdy podatnik zgodzi sie na splacanie zaleglosci w uzgodnionych ratach. IRS bedzie placil takze wieksze odsetki za nie zwrocone zalegle kwoty.
• Ustawa przenosi odpowiedzialnosc za udowodnienie oszustwa na sam IRS. Krotko mowiac, odstepuje od stalinowskiej zasady: "udowodnij, ze jestes niewinny". To sluzby podatkowe musza zebrac i przedstawic wszystkie dowody. Pod pewnymi warunkami: podatnik powinien posiadac wymagane przez prawo dodatkowe dokumenty potwierdzajace ulgi oraz posiadac majatek o wartosci mniejszej niz $7 mln.
• Nowe prawo zwalnia rozwiedzionego od odpowiedzialnosci za bledy w zeznaniu bylego wspolmalzonka, jesli ten pierwszy nie zdawal sobie sprawy z popelnionych omylek.
• Osoby, ktore staly sie fizycznie lub psychicznie niezdolne do zarzadzania swoimi finansami, nie moga byc zwolnione od zlozenia zeznan podatkowych w terminach obowiazujacych wszystkich.
• Przywilej ochrony tajemnicy miedzy adwokatem i klientem zostal takze rozszerzony w sprawach cywilnych na licencjonowanych ksiegowych (certified public accountants) i inne osoby, ktorym przysluguje prawo wystepowania przed IRS.
• Ustawa ulatwi podatnikom uzyskiwanie odszkodowan od fiskusa za popelnione bledy (do tej pory zwracano tylko nadplacone podatki i to czesto bez odsetek). IRS bedzie mozna zaskarzyc o odszkodowanie do $100,000.
• IRS nie ma prawa konfiskaty domu bez uprzedniego orzeczenia sadu. Nie moze tez dojsc do zajecia nieruchomosci jesli podatnik jest winien IRS mniej niz $5,000.
• Jesli podatnik wystapi o mozliwosc pozniejszego zlozenia zeznania (filling extension), a mieszka w strefie kleski zywiolowej (disaster area) ogloszonej przez prezydenta, bedzie zwolniony od placenia karnych odsetek.
Ulgi dla inwestorow
Ustawa wprowadza takze kilka nowych ulg podatkowych, doczepionych przez republikanow do pierwotnego projektu ustawy. Miedzy innymi skraca z 18 do 12 miesiecy obowiazkowy okres dlugoterminowej inwestycji, aby moc zakwalifikowac sie do 20% stopy podatku od zyskow kapitalowych (capital gains tax). Co wiecej, nowe prawo bedzie dzialac wstecz - dotyczy wszystkich operacji sprzedazy dokonanych po dniu 1 stycznia 1998 roku.
Druga wazna zmiana jest przyznanie osobom, ktore ukonczyly 70 i 1/2 roku i ktorych dochody przekraczaja $100,000 rocznie prawa do zmiany swoich zwyklych kont emerytalnych (IRA) na konta Roth IRA. Wymagac to bedzie jednorazowego zaplacenia podatku dochodowego, ale przyszle zyski beda zwolnione od opodatkowania.
Mimo, ze ustawa dotyczy wszystkich Amerykanow, w praktyce z jej dobrodziejstwami zapozna sie rocznie zaledwie 2% podatnikow. Taki jest bowiem odsetek zeznan podatkowych poddawanych szczegolowej kontroli (audit). Nikomu nie zyczymy, aby znalazl sie w tej grupie, tym bardziej, ze - wedlug kongresowych szacunkow do pelnego wejscia w zycie wszystkich postanowien ustawy minie az szesc lat.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363; Tel. (718) 224-3492
