Juz tylko niecale 60 dni dzieli nas od 1 stycznia 2000 roku - daty uznanej za poczatek nowego tysiaclecia. Data ta, jak prawdopodobnie wszyscy wiedza, jest szczegolnie wazna w informatyce, a w konsekwencji w kierujacym naszym codziennym zyciem swiecie komputerow. Przez ostatnie kilkanascie lat te elektroniczne urzadzenia w roznej postaci bardzo mocno wtopily sie w sterujace nami systemy przechowywania i przekazu danych, a my sami swiadomie i nieswiadomie polegamy na ich niezawodnosci.
Problem roku 2000 opisywany byl wielokrotnie, jednakze wciaz powstaje wokol niego wiele nieporozumien. Bardzo czesto powodem tych nieporozumien jest brak zrozumienia natury problemu lub jego bledna interpretacja przez wszelkiego rodzaju media szukajace sensacji. W zwiazku z powyzszym jeszcze raz na lamach "Monitora" przyjrzymy sie dokladniej "problemowi roku 2000"
Problem roku 2000
(potocznie nazywany Y2K) uogolniajac polega tym, ze starsze komputery lub programy nie potrafia odroznic daty roku 2000 od roku 1900. W gruncie rzeczy problem wyglada na banalny i bardzo prosty do skorygowania. Niestety, pod pojeciem komputera nie kryje sie tylko i wylacznie dobrze nam znana zabawka czy tez narzedzie pracy, ktore widzimy codziennie na biurku w domu czy tez w firmie. Komputery znajduja sie niemal wszedzie i pelnia najprzerozniejsze funkcje w bardzo wielu miejscach na przyklad: w kasach sklepowych, w halach fabrycznych obslugujac maszyny i cale linie produkcyjne, w transporcie sterujac i kontrolujac ruch powietrzny, w mechanice i elektronice.
Bardzo czesto pod pojeciem komputera kryje sie jeden wyspecjalizowany uklad scalony, ktorego zadaniem jest obsluga jednej funkcji. Przykladem moze tu byc sterowanie praca windy. Niestety taki uklad moze byc obarczony bledem roku 2000 (jednakze szanse, ze bedzie funkcjonowal blednie sa praktycznie zerowe)i winda w styczniu nie bedzie chciala jechac. Generalnie rzecz biorac to cofniecie daty moze spowodowac rozne reakcje w roznych komputerach i programach. Czesc z nich po prostu przestanie dzialac i w tym momencie znalezienie i wyeliminowanie usterki bedzie stosunkowo proste. Nie zawsze bedzie to moglo byc mozliwe, niektoe programy komputerowe beda bowiem zle obliczac i nielatwo bedzie nam to zauwazyc od razu. Na szczescie na te dwa miesiace przed nadejsciem millenium mozemy smialo stwierdzic, ze w Stanach Zjednoczonych jestesmy dobrze przygotowani do nadejscia roku 2000 i problem wystapi w skali marginalnej. Wszystkie powazne instytucje finansowe, firmy telekomunikacyjne, instytucje rzadowe jak i duze korporacje sa juz obecnie przygotowane na zmiane daty i tam problem nie istnieje. W bardzo wielu miejscach prace nad usunieciem tego bledu zaczeto juz kilka lat temu i dawno juz je zakonczono. Mozemy byc pewni, ze nie zabraknie nam swiatla czy ogrzewnia, a nasze pieniadze wciaz beda w banku (Cash Station wyplaci je nam bez problemu 1 stycznia), a samoloty nie beda nam spadac na glowe.
Ponizej zamieszczam najnowszy raport rzadowy z poszczegolnych agencji rzadowych obrazujacy ich stopien przygotowania do roku 2000.
Jak doszlo do powstania bledu?
Kilka lat wstecz pamiec wykorzystywana w komputerach byla bardzo droga i programisci musieli sie liczyc z kazda linia programu. Dlatego tez zamiast zapisywac date w postaci czterech cyfr na przyklad 1996 zapisywano ja w postaci dwoch czyli rok tysiac dziewiecset dziewiecdziesiaty szosty jako "96". Przez lata wszyscy przyzwyczaili sie do tego uproszczenia i tak zostalo. Dla czlowieka jest jasne, ze 00 w dacie oznacza rok 2000; dla komputera niestety nie jest to takie oczywiste. Komputery sa bezmyslnymi maszynami dla ktorych 99 zawsze bedzie wieksze od 00, czyli w momencie przeskoczenia daty wszystkie operacje nalezy przeliczyc wstecz o 99 lat. Juz kilka lat temu ceny pamieci spadly drastycznie i przestano sie kierowac wzgledami oszczednosciowymi zapisujac daty. Przewidujac potencjalne problemy wynikajace z poslugiwania sie jedynie dwoma cyframi roku powrocono do czterech cyfr.
Czego nalezy sie spodziewac?
Ponizej korzystajac z raportu rzadowego przytocze kilka przewidywanych sytuacji z roznych dziedzin naszego zycia:
1. Elektrycznosc - wszystkie firmy zaopatrujace nas w energie elektryczna wlaczajac w to elektrownie atomowe i wodne sa w 100% przygotowane na zmiane daty. W wypadku powstania nieprzewidzianych problemow uruchomiono dodatkowo duza ilosc stacji awaryjnych, ktore w razie problemow w jakimkolwiek rejonie USA beda w stanie przeslac dodatkowa moc (elektrycznosc) do tych rejonow.
2. Serwis telekomunikacyjny - generalnie rzecz biorac wszystkie duze firmy wykonaly ostatnie zmiany sprzetu i oprogramowania we wrzesniu tego roku. Przewidywanych jest bardzo wiele testow na 1 stycznia 2000. Dokladajac do tego wszystkich, ktorzy beda sobie skladac zyczenia przez telefon mozemy oczekiwac w tym dniu sygnalu zajetych linii. Jak informuje raport rzadowy problemy powinny juz zniknac 2 stycznia 2000.
3. Woda biezaca - 100% zgodnosci; w razie problemow przygotowano specjalne reczne procedury w celu ominiecia systemow komputerowych sterujacych dostawa wody.
4. Bankowosc - Jak wiemy wszystkie powazne instytucje finansowe sa ubezpieczone (lub jak kto woli nasze pieniadze w tych instytucjach) przez rzadowa agencje FDIC. Agencja ta od kilku lat wymagala przygotowania bankowosci do zmiany daty i obecnie 100% instytucji finansowych ubezpieczonych przez FDIC jest przygotowanych na nadejscie Y2K. W momencie wystapienia problemow w jakimkolwiek banku FDIC musi wyplacic nam nasze pieniadze (do $100, 000 na kazdym koncie - jezeli ktos ma wiecej na jednym koncie nalezy otworzyc drugie, tak aby wklady nie przekraczaly tej sumy). Banki obawiaja sie bardziej masowego wycofywania pieniedzy i problemow z tym zwiazanych niz samego Y2K. Pod koniec roku przygotowano dosc znaczne zapasy gotowki aby kazdy dobrze sie czul majac te pareset dolarow w kieszeni. Moim zdaniem pieniadze beda mimo wszystko bezpieczniejsze w sejfach bankowych niz w przyslowiowej "skarpecie" (ktora na pewna beda sie interesowali drobni zlodziejaszkowie). Wedlug zalecen z raportu rzadowego nalezy wycofac z banku taka sume pieniedzy, ktora wystarczy nam na tydzien zycia dla calej naszej rodziny. Nalezy przy tym pamietac iz kazdy z nas operuje nie tylko gotowka, ale takze kartami kredytowymi, ksiazeczkami czekowymi. Wszystkie banki wykonuja dodatkowe archiwizacje danych w dniu 31grudnia, czyli w momencie jakichkolwiek problemow latwo bedzie odtworzyc rzeczywisty stan naszego konta. FDIC przewiduje bardzo duza ilosc testow na rzeczywistych systemach 1 stycznia 2000 w celu ewentualnego szybkiego usuniecia przeoczen. Jednakze mysle, ze o pieniadze mozemy sie nie martwic.
5. Gaz ziemny- 100% przygotowania - nie bedzie potrzeby rozpalania ognisk aby sie ogrzac. Systemy zostaly przetestowane, a w razie wystapienia jakichkolwiek problemow przygotowano nieautomatyczne procedury omijajace systemy sterujace dostawami gazu ziemnego.
6. Radio i telewizja - tu sytuacja wyglada troche gorzej. Jak przewiduje FCC mozemy spodziewac sie przerw w nadawaniu niektorych programow (jak zniknie z eteru ulubiona stacja, nie nalezy od razu regulowac odbiornika). Jednakze, jak wiemy tych stacji, jest bardzo wiele, tak wiec na pewno znajdziemy pracujace poprawnie.
7. Zywnosc - okres swiat i Nowego Roku zawsze charakteryzuje sie zwiekszonymi obrotami w supermarketach jak i w calej branzy spozywczej. Jak informuja duze sieci sklepowe normalna praktyka jest utrzymanie pieciotygodniowego zapasu na wypadek jakiejkolwiek kleski zywiolowej. Dlatego tez braku zywnosci nie nalezy obawiac sie takze w wypadku millenium.
8. Benzyna - 100% zgodnosci. Nie przewidywane sa zadne problemy. Przygotowano zapasy na wypadek zwiekszonego popytu tuz przed Nowym Rokiem. Jak zaleca raport rzadowy tak czy inaczej w zimie nalezy miec zawsze wskazowke paliwa powyzej polowy pojemnosci baku. Praktyka ta jest zalecana przez caly okres zimy.
9. Szpitale i opieka medyczna - brak jednolitych danych. Niemniej we wszystkich wiekszych szpitalach sytuacja wyglada dobrze. Wszystkie tego typu instytucje posiadaja dodatkowe plany i srodki na wypadek klesk roznego rodzaju. Zalecane jest przechowywanie kopii wszystkich dokumentow zwiazanych z opieka medyczna (ze szczegolnym uwzglednieniem recept na uzupelnianie lekow). Jezeli natomiast mamy zaplanowane jakies powazniejsze zabiegi czy tez operacje, wskazane jest aby przeczekac te pierwsze kilka dni stycznia (oczywiscie o ile jest to mozliwe). Spodziewane sa problemy w mniejszych klinikach zwiazane szczegolnie ze starszymi urzadzeniami monitorujacymi i systemami obliczajacymi nasze rachunki. Raport rzadowy zaleca wszystkim tym, ktorzy musza stale pobierac leki uzupelnienie ich zapasu, tak aby wystarczylo nam na co najmniej dwa pierwsze tygodnie nowego roku. Nalezy tez z rezerwa podchodzic do wynikow podawanych przez trzymane w domu starsze urzadzenia monitorujace stan naszego zdrowia. Na szczescie wiekszosc z nich powinna dzialac poprawnie, natomiast czestym przypadkiem moze byc podanie blednej daty. Zwykle dzialanie tych urzadzen nie jest zalezne od daty systemowej. Nigdy nie zaszkodzi zadzwonic do producenta takiego urzadzenia i zapytac o zgodnosc posiadanego modelu z Y2K.
10. Ruch powietrzny - Wszystkie linie lotnicze i lotniska operujace na terenie USA przetestowaly juz swoje samoloty. Jednakze wiekszosc linii zdecydowala o zawieszeniu lotow w dniu 1 stycznia w razie przeoczenia jakis problemow przez kontrole naziemna na calym swiecie. 1 stycznia maja sie odbyc rzeczywiste testy wszystkich samolotow i systemow kontroli lotu. Jezeli ktos planowal lot w tym dniu zalecane jest sprawdzenie czy linia lotnicza nie odwolala lotu.
11. Elektronika w domu - urzadzenia takie jak: lodowki, kuchenki gazowe i mikrofalowe, telewizory, radioodbiorniki, czujniki przeciwpozarowe, pralki i suszarki sa absolutnie niezalezne od daty - czyli beda dzialaly poprawnie bez potrzeby wymieniania na nowe. Problematyczne moze byc dzialanie starszych modeli VCR (nie beda akceptowaly programow), automatycznych regulatorow ogrzewania, systemow security, faksow.
12. Komputery PC - wszystkie komputery domowe i biurowe (nazywane potocznie PC) juz od co najmniej dwoch lat nie posiadaja bledu roku 2000, wiec mozemy byc pewni, ze po 31 grudnia beda dzialaly bez zarzutu. Nalezy natomiast sprawdzic czy oprogramowanie, ktorego uzywamy jest zgodne z rokiem 2000. Dotyczy to szczegolnie programow ksiegowych i innych programow bazujacych na dacie systemowej. We wszystkich firmach zalecane jest wykonanie dodatkowej kopii danych (back-up) w dniu 31 grudnia 1999. Przy okazji: nieporozumieniem jest czekanie do nowego roku z zakupem komputera w obawie, ze kupiony obecnie bedzie zawieral blad Y2K. Kazde urzadzenie komputerowe wyprodukowane w ostatnich dwoch latach nie posiada bledu roku 2000 i bedzie dzialac poprawnie po 1 stycznia 2000.
13. GPS urzadzenia pozycjonujace - moga wystapic bledy; nalezy koniecznie sprawdzic z producentem
Intencja powyzszego tekstu bylo pokazanie w jakim stadium znajduja sie przygotowania do roku 2000 i na co osoby prywatne musza zwrocic uwage.
Ponizej zamieszczam liste czynnosci, ktore agencje rzadowe zalecaja wykonac jeszcze przed koncem roku 1999.
- zywnosc, woda i inne artykuly
- zapasy zywnosci i wody na 7 dni
- zapasy rzeczy uzywanych w danej rodzinie (pieluchy, specjalne artykuly pierwszej potrzeby)
- cieple ubrania, latarki, kit pierwszej pomocy, baterie, radio na baterie (artykuly te powinny sie znajdowac w kazdym domu, nie tylko w wypadku Y2K, jest to zalecenie FEMA i Czerwonego Krzyza)
- nalezy zwrocic szczegolna uwage na przechowywanie materialow latwopalnych takich jak benzyna czy tez gaz w butlach
- kopie rachunkow - nalezy trzymac kopie wszystkich wazniejszych rachunkowi dokumentow takich jak:
- wyciagi z kont bankowych i finansowych
- rachunki i dokumenty medyczne
- kopie recept na leki
- numery telefonow do lekarzy, szpitala, znajomych
- gotowka - nalezy trzymac tygodniowy zapas. Wieksza ilosc gotowki w domu moze byc bardzo atrakcyjnym kaskiem dla zlodziei. Jak pisalem wczesniej, wszystkie finansowe instytucje i banki sa bardzo dobrze przygotowane do potencjalnych problemow Y2K
- lekarstwa - zalecane jest posiadanie zapasu na co najmniej dwa tygodnie
- benzyna - pelny bak w samochodzie powinnien wystarczyc
- elektronika domowa - waznym urzadzeniem jest programowalny termostat i system alarmowy. Nalezy zadzwonic do producenta i upewnic sie czy bedzie on dzialal poprawnie w noc sylwestrowa.
- komputer - wykonac dodakowa kopie waznych danych 30 lub 31 grudnia.
Ostatnia rzecza jest wzmozona ostroznosc przy podawaniu komukolwiek waznych danych personalnych i finansowych. Oczekiwana jest wzmozona aktywnosc wszelkiego rodzaju "naciagaczy" oferujacych produkty i uslugi zwiazane z problemem Y2K (na przyklad ubezpieczenie od Y2K lub bezpieczniejsze konta bankowe). Nigdy nie nalezy podawac numerow Social Security, kont bankowych, kart kredytowych do momentu kiedy nie jestesmy pewni z kim rozmawiamy.
Mam nadzieje, ze powyzsze informacje pozwola lepiej przygotowac sie do nowego millenium i rozwieja przynajmniej czesc watpliwosci dotyczacych Y2K.
