W ostatnich latach rynek finansowy w Stanach Zjednoczonych przechodzi istotne zmiany. Jednym z największych trendów wśród konsumentów jest wzrost popularności usług zwanych „Buy Now, Pay Later” (BNPL), czyli „kup teraz, zapłać później”. Z pozoru przypominają one tradycyjne zakupy na raty lub korzystanie z karty kredytowej, ale mechanizmy działania tych rozwiązań różnią się istotnie. Zarówno BNPL, jak i karty kredytowe oferują możliwość rozłożenia płatności w czasie – ale każde z nich ma inne zalety, wady i konsekwencje finansowe.
W tym artykule porównamy oba narzędzia: wyjaśnimy, jak działają, dla kogo są przeznaczone, jakie mają koszty i zagrożenia oraz która opcja może być lepsza w konkretnej sytuacji.
Czym jest Buy Now, Pay Later?
Usługi BNPL oferują możliwość natychmiastowego zakupu i zapłaty w późniejszym terminie. Najczęściej oznacza to rozłożenie płatności na cztery równe, nieoprocentowane raty, pobierane automatycznie co dwa tygodnie. BNPL można znaleźć przy finalizowaniu zakupów online, a coraz częściej również w sklepach stacjonarnych. Firmy takie jak Affirm, Klarna, Afterpay, Zip czy PayPal Pay Later dominują na tym rynku w USA.
BNPL kusi przede wszystkim łatwością użycia – decyzja kredytowa zapada w kilka sekund, bez twardej weryfikacji zdolności kredytowej. W wielu przypadkach nie trzeba nawet mieć dobrej historii kredytowej, a niektóre firmy nie raportują transakcji do biur kredytowych. To sprawia, że ta forma płatności jest korzystna dla osób, które nie mają dostępu do tradycyjnego kredytu.
Jak działają karty kredytowe?
Karty kredytowe to dobrze znane narzędzie finansowe, które umożliwia dostęp do odnawialnej linii kredytowej. Użytkownik może wydawać środki w ramach przyznanego limitu, a spłata może odbywać się w całości na koniec cyklu rozliczeniowego (wtedy nie są naliczane odsetki) lub stopniowo – wówczas od niespłaconej kwoty naliczane są odsetki, często przekraczające 20 proc. w skali roku.
Karty kredytowe oferują jednak szereg korzyści, takie jak nagrody lojalnościowe (cashback, mile lotnicze), budowanie historii kredytowej, programy ochrony konsumenta i ubezpieczenia zakupów. Z tego względu są preferowanym narzędziem wśród osób, które potrafią zarządzać finansami i korzystać z kart z rozsądkiem.
Koszty – co się bardziej opłaca?
Z pozoru BNPL wydaje się opcją tańszą. W typowym scenariuszu klient nie ponosi żadnych odsetek ani opłat, o ile spłaty są realizowane na czas. Niektóre firmy oferują także dłuższe plany spłat z odsetkami, ale z góry znanymi warunkami – klient dokładnie wie, ile zapłaci. Dodatkowym plusem jest brak opłat rocznych czy ukrytych kosztów.
Z kolei karta kredytowa może być darmowa (brak opłaty rocznej), ale jeśli klient nie spłaci pełnej kwoty w terminie, szybko pojawiają się wysokie odsetki. Według danych Federal Reserve z 2024 roku średnie oprocentowanie kart kredytowych w USA wynosiło około 22 proc. Do tego dochodzą często opłaty za opóźnienia, przekroczenie limitu, wypłaty gotówki itp.
Jednak karta kredytowa, przy rozsądnym użytkowaniu, pozwala korzystać z „darmowego kredytu” na okres do 30 dni i zdobywać zniżki i nagrody, których BNPL nie oferuje.
Historia kredytowa – co ją buduje?
Budowanie pozytywnej historii kredytowej to kluczowy element finansowego życia w USA. Karty kredytowe są tu bardzo przydatne – regularne spłaty i utrzymywanie niskiego salda w stosunku do limitu mają duży wpływ na punktację FICO. Korzystając z karty kredytowej można poprawiać swoją zdolność kredytową i w przyszłości łatwiej uzyskać kredyt hipoteczny, samochodowy czy lepsze warunki w banku.
BNPL długo pozostawał poza zasięgiem biur kredytowych. Większość firm nie raportowała transakcji do Equifax, Experian ani TransUnion. Obecnie sytuacja zaczyna się zmieniać – Affirm raportuje niektóre pożyczki do Experian, a Klarna i inne firmy deklarują współpracę z biurami, ale nadal nie jest to standardem. Co więcej, jeśli klient zalega ze spłatą BNPL, firmy mogą przekazać dług do windykacji, co już wpływa negatywnie na historię kredytową.
Zatem, jeśli twoim celem jest budowa zdolności kredytowej, karta kredytowa wciąż pozostaje skuteczniejszym narzędziem.
Elastyczność i kontrola nad wydatkami
BNPL przyciąga konsumentów przejrzystością i prostotą. Kwota do zapłaty, liczba rat i terminy są znane z góry. Użytkownik wie dokładnie, ile i kiedy zapłaci. Jednak problemem może być pokusa robienia wielu zakupów jednocześnie – badania pokazują, że użytkownicy BNPL często mają 5 lub więcej aktywnych planów spłat. Gdy wszystkie raty nałożą się na siebie, łatwo stracić kontrolę nad budżetem.
Karta kredytowa daje więcej elastyczności – klient może spłacić całość, minimum, lub dowolną kwotę. Jednak z tą elastycznością wiąże się większa odpowiedzialność i ryzyko wpadnięcia w spiralę zadłużenia, zwłaszcza gdy saldo nieustannie rośnie, a odsetki są coraz wyższe.
Ochrona konsumenta i bezpieczeństwo transakcji
Karty kredytowe objęte są federalnymi przepisami ochrony konsumenta. W razie oszustwa, nieautoryzowanych transakcji czy sporu ze sprzedawcą, użytkownik karty może liczyć na chargeback, czyli możliwość cofnięcia płatności. Większość kart oferuje także ubezpieczenie zakupów, gwarancje i zwroty.
BNPL nie zawsze zapewnia ten sam poziom ochrony. Zależnie od firmy i regulaminu, proces reklamacji może być bardziej skomplikowany. Wiele firm nie oferuje pełnej ochrony konsumenckiej i nie wszystkie transakcje można odwołać po zatwierdzeniu. Z tego powodu zakupy wyższej wartości lub u mniej znanych sprzedawców lepiej realizować kartą kredytową.
Kiedy lepiej użyć BNPL, a kiedy karty kredytowej?
BNPL może być świetnym rozwiązaniem w przypadku zakupu drobnych rzeczy – np. odzieży, kosmetyków, biletów – gdy klient nie chce angażować karty kredytowej i zależy mu na krótkim, przejrzystym harmonogramie płatności. Sprawdzi się także u osób, które mają trudności z otrzymaniem karty kredytowej lub nie chcą jej używać.
Karta kredytowa z kolei będzie lepszym wyborem przy większych zakupach, które mogą wymagać spłaty rozłożonej na kilka miesięcy. To również narzędzie niezbędne dla tych, którzy chcą budować swoją historię kredytową, korzystać z nagród lojalnościowych i cieszyć się dodatkowymi przywilejami (np. ubezpieczeniem podróży czy programem cashback).
Podsumowanie – dwie różne filozofie płatności
Buy Now, Pay Later i karta kredytowa to dwa zupełnie różne podejścia do zarządzania zakupami i kredytem. BNPL stawia na prostotę, szybkość i przejrzystość. Karta kredytowa to elastyczne, ale wymagające narzędzie finansowe, które przy mądrze prowadzonej strategii może dawać realne korzyści.
Najważniejsze jest, aby znać swoje możliwości, styl wydawania pieniędzy i potrzeby. Dla osoby odpowiedzialnej, świadomej swoich wydatków, karta kredytowa może być świetnym instrumentem do zarządzania budżetem i budowania zdolności kredytowej. Dla tych, którzy potrzebują krótkoterminowego wsparcia bez angażowania historii kredytowej – BNPL może okazać się bardziej dostępne i wygodne.
W obu przypadkach warto pamiętać, że każde zobowiązanie, nawet pozornie darmowe, wymaga terminowej spłaty. W przeciwnym razie koszt może być wyższy, niż się wydaje.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników dla imigrantów w USA, m.in. “Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „Jak inwestować w fundusze powiernicze”, „Amerykańskie emerytury” i „Emerytura reemigranta w Polsce”. Są one dostępne w wersji elektronicznej w witrynie Poradnika Sukces: www.PoradnikSukces.com, tel. 1-718-224-3492