Jeżeli masz dwie emerytury (albo renty disability): Social Security i ZUS albo KRUS z Polski, to grozi ci redukcja amerykańskich świadczeń. Polonia od dawna sprzeciwia się drakońskiemu przepisowi Windfall Elimination Provision, który powoduje obniżenie świadczeń Social Security odbiorcom polskich emerytur. Warto wiedzieć, że w tej walce wcale mamy po swojej stronie ani Administracji Social Security, a za Atlantykiem - ani ZUS-u, ani Ministerstwa Rodziny, Pracy i Pomocy Społecznej, ani polskich sądów.
Co nam dała Umowa emerytalna
Zacznijmy od początku. Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Polską a USA od 1 marca 2009 roku daje możliwość uzyskania emerytur i rent osobom, które w Polsce lub USA nie posiadają okresu ubezpieczenia wystarczającego do nabycia prawa do świadczenia, a warunki stażowe wymagane do nabycia tego prawa spełniają po uwzględnieniu zagranicznych okresów ubezpieczenia przebytych w drugim państwie - stronie umowy. W takich przypadkach dla celów przyznania emerytury lub renty czy w Polsce, czy w USA, zsumowane są okresy ubezpieczenia w obu państwach, a odpowiednio naliczone emerytury zwane są proporcjonalnymi („łączonymi” - totalized benefits).
Jest to kwestia dla Polaków bardzo ważna, bo daje im prawo do emerytury czy renty, którego przed 2009 rokiem nie mieli, a również dlatego, że emerytury proporcjonalne nie podlegają pod Windfall Elimination Provision.
Przypomnienie o WEP
Windfall Elimination Provision (WEP, klauzula eliminująca nadmierne zyski) powoduje odmienny sposób naliczania emerytur i rent disability dla osób, które również pracowały poza amerykańskim systemem Social Security, na przykład dla stanowej czy lokalnej administracji, albo za granicą, np. w Polsce. Zmodyfikowany sposób obliczeń powoduje, że kwota świadczeń wypłacanych przez Social Security staje się niższa o około połowę tej drugiej emerytury (polskiej), albo o połowę emerytury Social Security albo o 498 dol. dla osób kończących 62 lata w roku 2021, w zależności od tego, która kwota jest mniejsza.
Gdy staż pracy ze znaczącymi zarobkami (substantial earnings) przekracza 20 lat, górny pułap redukcji WEP stopniowo maleje, a znika po osiągnięciu trzydziestu lat. Kalkulacje są dosyć skomplikowane. Również Windfall Elimination Provision nie dotyczy rent rodzinnych, prywatnych pensji, a także polskich i amerykańskich emerytur proporcjonalnych.
Podkreślmy - emerytura proporcjonalna jest wolna od redukcji WEP.
Przykłady emerytury proporcjonalnej
Jeżeli nie masz w Stanach 40 kwartałów pracy, to Administracja Social Security (SSA) może uwzględnić okresy pracy w Polsce i naliczyć amerykańską emeryturę proporcjonalną. Podlegasz pod stary system emerytalny w Polsce (urodziłeś się przez 1 stycznia 1949 roku), a nie masz 20/25 lat stażu w Polsce, to ZUS doda lata pracy w Stanach i naliczy proporcjonalną polską emeryturę. Emerytura proporcjonalna, popularnie nazywana łączoną, jest niższa, ale wyjęta spod Windfall Elimination Provision.
Polski Zakład Ubezpieczeń Społecznych interpretuje Umowę emerytalną w ten sposób, że dla osób pracujących w Stanach i w Polsce nalicza emerytury na dwa sposoby: na podstawie okresów pracy w Polsce oraz emeryturę proporcjonalną na podstawie okresów pracy w Polsce i w Stanach, po czym ma wypłacać świadczenie "korzystniejsze", czyli pełną emeryturę wyższą kwotowo.
Ale pełna polska emerytura powoduje redukcję emerytury Social Security z powodu WEP, więc dla zainteresowanej osoby jest mniej korzystna od proporcjonalnej. Emeryt wolałby dostać emeryturę proporcjonalną, niższą, ale wolną od WEP.
Które świadczenie jest korzystniejsze?
I tu zaczyna się problem z definicją słowa „korzystniejsze”. Powiedzmy, że twoja emerytura pełna wynosi tysiąc złotych (ok. 300 dol.), a proporcjonalna 800 zł (ok. 240 dol.), więc ZUS uzna za korzystniejszą i przyzna ci emeryturę pełną. Wtedy z powodu WEP Administracja Social Security obetnie ci twoją amerykańską emeryturę czy rentę disability o co najmniej połowę wartości emerytury ZUS, czyli ok. 150 dol., a nawet więcej dla osób przechodzących na emeryturę Social Security późno. Dla ciebie korzystniejsza jest emerytura proporcjonalna, bo chociaż niższa, powoduje uniknięcie Windfall Elimination Provision.
I tak, pełna, ale zredukowana przez WEP emerytura jest dla ciebie warta tylko 150 dolarów, a proporcjonalna 240 dol., dlatego wolisz wybrać emeryturę proporcjonalną. Problem polega na tym, że ZUS ci jej nie przyzna, bo upiera się przy definicji słowa „korzystna” jako wyższej kwotowo. ZUS wypłaca emeryturę większą (pełną), powołując się na przepisy i umowę emerytalną ze Stanami, a niezadowolonych klientów odsyła do sądu, od którego decyzji się odwołuje. Przez lata toczyło się wiele spraw dotyczących prawa wyboru świadczeń z różnymi rezultatami.
Polonia za prawem wyboru
O prawie wyboru emerytury ZUS albo KRUS decyduje strona polska. Działacze polonijni od wielu lat, poprzez Sejmową Komisję Łączności z Polakami za Granicą, Marszałka Senatu, Ambasadora RP w USA i Premiera próbują zwrócić uwagę Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na bezzasadne odmowy przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) i ZUS prawa do wyboru emerytury proporcjonalnej, które przysługuje polskim emerytom posiadającym amerykańskie okresy ubezpieczenia.
Szczególnie aktywny jest w tej sprawie Oddział KPA w Missouri, a także Coalition of Polish Americans, które połączyły siły stwarzając zespół ekspertów w sprawie WEP. Zespół nawiązał kontakt z mecenasem Jerzym Kwaśniewskim z Instytutu Ordo Iuris w Polsce, który wyraził chęć pomocy wszczynając postępowanie prawno-administracyjne w celu zmian przepisów po stronie polskiej.
Polonia przeciwko WEP
Windfall Elimination Provision od dawna wzbudza emocje. WEP jest prawem amerykańskim, uchwalonym przez amerykański Kongres w ramach Social Security Ammendments of 1983 (Public Law 98-21) i tylko Kongres może go zmienić. A zmieni wyłącznie wtedy, gdy wyborcy będą się tego głośno, stanowczo i masowo domagać.
W Kongresie oczekują dwie propozycje ustaw znoszących WEP: H.R.82 oraz podobna S.1302. Obydwie nazywają się Social Security Fairness Act of 2021 (Ustawa o Sprawiedliwym Social Security) i mają wyeliminować Windfall Elimination Provision (WEP) a także Government Pension Offset (GPO, który redukuje renty rodzinne Social Security pracowników rządowych). Propozycja ustawy Social Security Fairness Act jest wnoszona od dawna co dwa lata, jednak nie wzbudza zainteresowania, a pod koniec sesji Kongresu zamiatana jest pod dywan. Potrzebna jest zdecydowana akcja, by Ustawa o Sprawiedliwym Social Security została w końcu zatwierdzona.
Od lat w sprawie WEP-u działają różne organizacje polonijne: między innymi wymieniona wyżej Coalition of Polish Americans (CPA) pod przywództwem Dr. Stanisława Śliwowskiego oraz niektóre oddziały stanowe Kongresu Polonii Amerykańskiej, a szczególnie oddział w Missouri.
W ostatnim czasie dołączyła do nich organizacja PASI (Polish-American Strategic Initiative) pod przywództwem Edwarda Jeśmana. Te wymienione powyżej organizacje starają się zaktywizować wszystkie pozostałe polonijne instytucje w Stanach Zjednoczonych, zbudować wspólny front i stanąć do walki z Windfall Elimination Provision. Oddział KPA Missouri udostępnia w sieci Deklarację Poparcia (Support Declaration), którą organizacje proszone są wypełnić, aby mogły być wyszczególnione pod petycją do dwóch izb Kongresu USA. (https://pacmissouri.org).
PASI zaprasza
Celem wyżej wymienionych organizacji oraz PASI jest skupienie Polonii wokół wspólnych inicjatyw, by tworzyła realną siłę wpływającą na politykę i życie w Stanach Zjednoczonych. Członkowie PASI rozsiani są po różnych Stanach, ale już mają za sobą kilka skutecznych akcji, o których można przeczytać na ich stronie internetowej (www.joinpasi.org). Jeśli interesuje cię działalność na rzecz Polonii, przyłącz się do PASI.
Teraz Polsko Amerykańska Inicjatywa Strategiczna włączyła się do walki z WEP-em. Członkowie PASI zapraszają przedstawicieli wszystkich polonijnych organizacji na wirtualny “Town Hall Meeting” na Zoomie, w niedzielę 22 sierpnia o godzinie 8:30pm EST. Osoby indywidualne mogą również uczestniczyć w tym spotkaniu. Celem spotkania jest wyjaśnienie Polonii, dlaczego WEP jest niesprawiedliwy, dlaczego powinien być uchylony i co Polonia może zrobić, by tak się stało. Na początek, organizacje proszone są, by wypełniły deklarację poparcia dla Social Security Fairness Act, a wtedy nazwa ich organizacji zostanie umieszczona pod petycją do Kongresu. Deklarację Poparcia można znaleźć tutaj: https://pacmissouri.org/contact-us/actions-support-declaration.
Zaproszenie na Zoom-owe zebranie można znaleźć na pierwszej stronie witryny https://joinpasi.org.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dla Polaków”, „Emerytura polska i amerykańska, ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym” i „Emerytura reemigranta w Polsce". Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com.
