Z racji pelnenia przez mego dziadka funkcji notariusza, dziadkowie byli tytulowani "notariuszostwem". Brzmialo to bardzo nobliwie i odzwierciedlalo wysoka range spoleczna tego zawodu. Notariusz w Polsce jest osoba wyszkolona w prawie, i potrafi sporzadzac rozmaite instrumenty prawne, ktore chociaz brzmia czesto nieco niezrozumiale, odpowiadaja wymogom przepisow i zawieraja wszystko co konieczne do zawarcia transakcji takiej jak kupno-sprzedaz, sporzadzenie testamentu, czy tez akt darowizny. Udanie sie do biura notarialnego wiaze sie w Polsce z dosc duzym wydatkiem, a zalatwienie w nim spraw wymaga sporo czasu na zbadanie okolicznosci towarzyszacych i zapoznanie sie z dokumentami w hipotece, archiwach oraz w innych urzedach.
Takie pojecie notariusza przywiezlismy ze soba z Polski, lecz czyms zupelnie innym jest tutejszy "Notary Public" 1). Nie pelni on zadnych tych funkcji prawniczych co polski "notariusz" czy meksykanski "notario público". Poza podobna nazwa nie maja oni nic ze soba wspolnego. Notary public nie jest upowazniony do sporzadzania zadnych dokumentow ani do udzielania zadnych porad prawnych 2). Funkcja jego sprowadza sie wylacznie do potwierdzania wlasnorecznosci podpisow . Notary public jest po prostu zarejestrowanym swiadkiem, przy ktorym kazdy moze zlozyc podpis, potwierdzic swoje oswiadczenie lub zlozyc wymagana prawnie przysiege. Podpisy ludzie skladaja na rozmaitych dokumentach. Dokumenty te sa uzywane do celow takich jak potwierdzenie pozyczki, zagwarantowanie splaty dlugu, czy tez na przyklad do stwierdzenia pod przysiega, ze nigdy nie popelnilo sie przestepstwa. Aby bylo wiadomym, ze podpis na dokumencie jest autentyczny, aby podpisujacy nie mogl sie wycofac i powiedziec, ze on "nic takiego nie podpisywal", aby stwierdzic, ze podpis byl zlozony przez rzeczywista, a nie "wyssana z palca" osobe (co ma na przyklad znaczenie przy zeznaniach swiadkow, albo przy tlumaczeniu dokumentow) i wreszcie aby skladajacy oswiadczenie pod przysiega nie wycofal sie z niego pozniej - wymyslono instytucje Notary Public. Jest ona bardzo uzyteczna spolecznie, gdyz odciaza sady i urzedy od spraw drugorzednych, jakie stanowi skladanie oswiadczen czy podpisow.
Wszelkie sprawy dotyczace dzialalnosci osob pelniacych funkcje Notary Public opisane sa szczegolowo (na moj gust za szczegolowo) w Ustawie "Illinois Notary Public Act" (Ustawa o Notary Public Stanu Illinois), wedlug stanu na 10 stycznia 1991 roku. Mozna ja otrzymac nieodplatnie w jednym z okolo stu biur County Clerk, na przyklad w biurze Cook County Clerk, mieszczacym sie przy 118 N. Clark Street; Chicago (budynek City Hall), mozna rowniez poprosic telefonicznie, rowniez za darmo, o przyslanie jej poczta na adres domowy, tel. 312-443-5648.
Gdy przybylem do Stanow Zjednoczonych, jedna z pierwszych czynnosci jaka podjalem bylo uzyskanie uprawnien Notary Public. Nie zrobilem tego dla pieniedzy, bo dopuszczalna oplata pobrana przez Notary Public nie moze w mysl prawa przekroczyc jednego dolara, lecz raczej dla slawy. "A widzisz dziadku, twoj wnuk tez jest notariuszem!" - dziadek zmarl juz dawno temu i nie ma szans sprawdzic, ze Notary Public ma tyle wspolnego z notariuszem co nic.
Odbylo sie to w sposob nastepujacy (przytaczam pelny tekst Ustawy o Notary Public w Stanie Illinois troche dla zabawy, troche zeby pokazac jak sa formulowane akty prawne w USA, i jaki to bylby piekny kraj, gdybysmy wszyscy wypelniali co do joty przysiegi, ktore zlozylismy):
Bedac mieszkancem Stanu Illinois, a wiec spelniajac konieczny wymog prawny w tej sprawie, otrzymalem oficjalny druk podania do Secretary of State, ktory wypelnilem podajac nastepujace dane:
a. choc moglem podac tylko nazwisko i pierwsza litere imienia, podalem nazwisko, imie i pierwsza litere drugiego imienia;
b. podalem Hrabstwo (County), w ktorym mieszkam 3), w moim przypadku Cook;
c. podalem adres domowy, adresu sluzbowego nie podalem, bo nie mialem; powinno sie podac adres pod ktorym pobiera sie normalnie oplate notarialna (jak pamietamy jest to $1.00 od sztuki, ani centa wiecej), a wiec dotyczy to biura, a ja biura nie posiadam;
d. oswiadczylem na pismie, ze mieszkalem w Stanie Illinois od co najmniej 30 dni;
e. oswiadczylem na pismie, ze bylem legalnym stalym rezydentem Stanow Zjednoczonych, posiadaczem "zielonej karty";
f. oswiadczylem, ze mialem ukonczonych 18 lat zycia;
g. oswiadczylem, ze umiem czytac i pisac po angielsku (ciekawe, ze nie zadali oswiadczenia, ze umiem mowic i rozumiem co sie do mnie mowi - pewnie to prawo zostalo stworzone z mysla o analfabetach amerykanskich, z zalozeniem, ze kazdy mowic umie, tylko z czytaniem i pisaniem moga byc klopoty);
(h) oswiadczylem, ze podczas ostatnich 10 lat nie zostaly mi dyscyplinarnie odebrane uprawnienia Notary Public, ani w tym stanie ani gdzie indziej.;
(i) oswiadczylem, ze nie bylem nigdy skazany za popelnienie zadnego grubszego przestepstwa 4).
Nastepnie podpisalem podanie i zlozylem przysiege w obecnosci Notary Public, o nastepujacej tresci: "Ja nizej podpisany, swiadom kary za krzywoprzysiestwo, oswiadczam, ze odpowiedzi na wszystkie pytania w tym podaniu sa prawdziwe, kompletne i poprawne; ze uwaznie przestudiowalem prawo notarialne tego stanu; i ze, jezeli przyznane mi beda uprawnienia Notary Public, bede uczciwie, starannie, i wedlug moich najlepszych zdolnosci, dokonywal wszelkich czynnosci notarialnych zgodnie z prawem".
Oplacilem $10.00, wykupilem bond 5) na sume $5,000.00 na okres 4 lat (za okolo $50.00), i zlozylem podanie w specjalnym biurze zajmujacym sie rejestracja notariuszy oraz malzenstw w City Hall w Chicago.
Po dwoch tygodniach otrzymalem piekny dyplom, podpisany przez pana George H. Ryan, Sekretarza Stanu, wyrazajacy zadowolenie, ze jeszcze jeden tak uczciwy i czcigodny obywatel pragnie sluzyc dobru publicznemu, potwierdzajac ludziom skladane przez nich podpisy. Wystarczylo zamowic urzedowa pieczatke, bez ktorej nie mozna pelnic funkcji notariuszowskich, i rozpoczalem dzialalnosc jako Notary Public Stanu Ilinois.
Na Notary Public nie sklada sie zadnego egzaminu. Nikt nie przepytuje ze znajomosci prawa notarialnego. Nie wymaga sie udokumentowania zadnego wyksztalcenia, poza oswiadczeniem, ze umiem pisac i czytac po angielsku. Nikt nie sprawdza czy jest sie obywatelem USA lub posiada "zielona karte". Nie jest potrzebne zadne "zaswiadczenia o niekaralnosci". Wystarczy przysiac, ze napisalo sie prawde. System prawny obowiazujacy w Stanach Zjednoczonych zaklada, ze czlowiek mowi prawde. Jest to godne zalozenie, ale niestedy daje mozliwosc dzialania wszelkiego rodzaju kombinatorom. Nie zdziwmy sie wobec tego, spotykajac pana albo pania przebywajacych tu na przedluzonych (kilka lub kilkanascie lat) wakacjach, ktorzy nie tylko nie umieja czytac i pisac po angielsku, lecz budza powazne watpliwosci czy potrafia to robic po polsku, a na dokladke zmienili nazwisko i przeniesli sie z Cook do Lake County nie zawiadajac o tym pana George H. Ryan i przy tym wszystkim pieczetuja dokumenty pieczecia oficjalna Notary Public. Niestety ich podpis i pieczatka nie maja wartosci prawnej.
A teraz, o ile panstwa nie zanudzilem jeszcze na smierc, postaram sie opisac co moze robic, a czego nie powinien Notary Public.
Zaczne od tego czego nie wolno . A wiec nie jest on powolany ani upowazniony do sporzadzania dokumentow prawnych takich jak kontrakty, weksle, testamenty itp. Moga je przygotowywac prawnicy lub osoby zainteresowane lecz nie Notary Public. Nie wolno mu wypelniac za kogos formularzy (na przyklad do Urzedu Imigracyjnego) ani udzielac zadnych porad 2) prawnych. Nie jest upowazniony do tlumaczenia dokumentow (nagminnie podpisywanie tlumaczen pod pieczatka Notary Public, chociaz dodaje "waznosci" w oczach niezorientowanych klientow, jest czystym nonsensem). Nie jest uprawniony do potwierdzania zgodnosci kopii lub odpisu dokumentu z orginalem.
Moze natomiast stwierdzic ze tlumaczenie jest poprawne i podpisac je jako tlumacz, albo podpisac klauzule, ze ta wlasnie kopia zostala wykonana przez niego wlasnorecznie, z oryginalu, na ktorym nie widac zadnych poprawek. Tyle tylko, ze nie moze podpisac tych stwierdzen jako Notary Public i musi poprosic kogos innego o poswiadczenie swojego podpisu. Ja na przyklad jestem notariuszem i tlumaczem jednoczesnie, a wiec podpisuje poprawnosc tlumaczen. W tym wypadku moja zona 6), majaca uprawnienia Notary Public poswiadcza moj podpis.
Co "Notary Public" moze i powinien robic? Niestety nie jestem w stanie przytoczyc Illinois Notary Public Act, tak jak to zrobilem opisujac skladanie podania, poniewaz po pierwsze Artykul VI Ustawy Notarialnej Stanu Illinois, ktory tych spraw dotyczy zawiera dwie i pol strony maczkiem pisane, co zajelo by wiecej niz strone w tej gazecie, a po drugie sformulowany jest tak jak tylko Amerykanie potrafia, metnie, zawile, za szczegolowo, niejasno, jezykiem, ktory tylko wyksztalceni prawnicy rozumieja dokladnie (nie zdziwi to nikogo kto usilowal przestudiowac na przyklad tutejsza instrukcje obslugi maszynki do golenia lub warunki przyznawania kredytu na zakup samochodu).
Notary Public, wedlug prawa, zajmuje sie wylacznie poswiadczaniem podpisow. Ustawa rozroznia rozne formy tego poswiadczania, ale w sumie sprowadzaja sie one do jednego: musimy widziec osobe skladajaca oswiadczenie lub podpis i musimy znac jej imie i nazwisko. Zidentyfikowac mozna kogos na podstawie osobistej znajomosci, na podstawie oswiadczenia znanego nam swiadka, ze ten ktos nosi takie a takie imie i nazwisko lub na podstawie dokumentu ze zdjeciem.
Przy kazdym podpisie Notary Public umieszcza klauzule stwierdzajaca co podpisuje. Postawienie pieczatki i podpisanie bez tej klauzuli jest znowu czystym nonsensem w mysl prawa. Na wielu dokumentach klauzule te sa wydrukowane lub napisane, ale jezeli ich nie ma to musimy je napisac. Ponizej podaje za Illinois Notary Public Act (Article VI, Notarial Acts and Forms - 6-105 Short Forms) uproszczone, krotkie klauzule (certificate) jakie nalezy umieszczac przy roznego rodzaju aktach notarialnych.
Notaryzujac dokument w Hrabstwie Cook, gdy dana osoba podpisuje jakies swoje oswiadczenie, umieszczamy nastepujaca klauzule:
State of Illinois County of Cook
This instrument was acknowledged before me
on May 1, 1997 by
(Mr.) Jan Kowalski and (Mrs.) Kunegunda Kowalska.
co oznacza, ze dokument zostal w mojej obecnosci potwierdzony w dniu 1 maja 1997 roku przez (panstwo) Jana i Kunegunde Kowalskich.
Notaryzujac dokument, gdy osoba podpisuje oswiadczenie w imieniu jakiejs instytucji, umieszczamy nastepujaca klauzule:
State of Illinois County of Cook
This instrument was acknowledged before me on May 1, 1997 by
(Mr.) Jan Kowalski as an officer
of the Association of Polish Bear Lovers.
co oznacza, ze dokument zostal w mojej obecnosci potwierdzony w dniu 5 maja 1997 roku, przez (pana) Jana Kowalskiego jako urzednika Towarzystwa Wielbicieli Polskiego Piwa.
Przy zaprzysiezeniu osoby podpisujacej, stwierdzamy:
State of Illinois County of Cook
"Signed and sworn (albo affirmed) before me
on May 1, 1997
by (Mr. ) Jan Kowalski.
co oznacza, ze dokument zostal zaprzysiezony w mojej obecnosciw dniu 5 maja 1997roku przez (pana) Jana Kowalskiego.
Przy zwyklym poswiadzeniu podpisu (moze nie byc zadnego dokumentu):
State of Illinois County of Cook
Signed (albo attested) before me
on May 1, 1997 by Mr. Jan Kowalski and Mrs. Kunegunda Kowalska.
co oznacza, ze dokument zostal w mojej obecnosci podpisany w dniu 1 maja 1997 roku przez (pana) Jana Kowalskiego i (pania) Kunegunde Kowalska.
Oczywiscie nie powinnismy podpisywac dokumentu "in blanco" - przed jego napisaniem albo majacego nie skreslone puste miejsca. W tym wypadku prosimy aby osoby zainteresowane skreslily miejsca w dokumencie w taki sposob aby nic nie mozna bylo pozniej dopisac. Nie mozemy takze podpisac dokumentu, ktory mamy prawo podejrzewac, ze napisany jest w celach przestepczych.
I to jest wszystko. Zadnej innej klauzuli nie wolno nam umieszczac. Klauzule moga byc rozbudowane lub moga miec inna forme, ale pod wzgledem tresci musza zawierac to co podano w powyzszych przykladach.
Dodam jeszcze, ze warto prowadzic tak zwany log, to znaczy notowac co podpisujemy z data i numerem kolejnym. Pomimo, ze nie jest to wymagane prawem, eliminujemy w ten sposob mozliwosc podrobienia podpisu pod nasza pieczatka (znam przypadek, gdy ktos sobie zrobil pieczatke z nazwiskiem istniejacego "Notary Public" i stemplowal nia na lewo i prawo).
Poniewaz dzialalnosc Notary Public narazona jest na niebezpieczenstwa zwiazane z niedbalstwem, bledami lub opuszczeniami dokonanymi lub zarzucanymi, uwazam, ze warto sie ubezpieczyc na te okolicznosc.
Na zakonczenie powtorze, ze poniewaz wedlug prawa za czynnosc notarialna mozna pobierac oplate nie wieksza niz 1 dolara ($1.00) (kazda wieksza oplata jest przestepstwem), przy pewnej dozie szczescia na pewno uda sie nam nazbierac taka ilosc dolarowek, zeby pokryla nasze wydatki, t.j.:$10.00 - Secretary of State, $50.00 - bond, $30.00 - pieczatka, 4x$13.00 - ubezpieczenie, 2.00 - dlugopisy i zeszyt, co wynosi razem prawie 150 dolarow na 4 lata (okres na jaki sa wydawane uprawnienia). Wystarczy zlozyc 1 podpis na 10 dni.
Przypisy:
1) Wymawiamy to [notary pablik]. "Notary Public" jest nazwa nieprzetlumaczalna na jezyk polski. "Publiczny" uzywa sie w Polsce w znaczeniu "nie prywatny", "nie zastrzezony", "powszechny", itp. w takich wyrazeniach jak "biblioteka publiczna, "droga publiczna" albo "roboty publiczne". Zadne z tych okreslen nie pasuje do notariusza. Dlatego, dla unikniecia nieporozumien uzywam oryginalej nazwy "Notary Public". Powszechnie uzywane w srodowisku polonijnym okreslenie "Notariusz Publiczny" po pierwsze nic po polsku nie znaczy, a po drugie jest niezgodne z tutejszym prawem. (Prawo Notarialne Stanu Illinois jednoznacznie zabrania uzywania "doslownego tlumaczenia" nazwy "Notary Public" na inne jezyki (Illinois Notary Public Act, Ammended by P.A. 86-1475, Article III, 3-103).
2) Kazdy "Notary Public" jezeli obsluguje roznojezycznych klientow musi wywiesic w widocznym miejscu note w jezyku klientow o nastepujacej tresci: "NIE JESTEM ADWOKATEM POSIADAJACYM LICENCJEEDO PRACY JAKO PRAWNIK W STANIE ILLINOIS I NIE JESTEM UPOWAZNIONY DO UDZIELANIA PORAD PRAWNYCH, ANI DO POBIERANIE OPLAT ZA DORADZTWO PRAWNE".
3) Licencje "Notary Public" wydawane sa z waznoscia na caly Stan Illinois. lecz rejestrowane sa w poszczegolnych County, wobec tego zmiana miejsca zamieszkania do innego County powoduje utrate uprawnien.
4) W Stanach Zjednoczonyczh rozroznia sie dwa rodzaje przestepstw: "misdemeanor" - przestepstwo lekkie, czyli wystepek, wykroczenie itp. oraz "felony" przestepstwo "ciezkie".
5) "Bond" - rodzaj zabezpieczenia dla Sekretarza Stanu na wypadek wytoczonej nam sprawy sadowej. Sekretarz Stanu, ktory wydal uprawnienia "notary public" jest za niego odpowiedzialny. Bond zabezpiecza go od odpowiedzialnosci finansowej.
6) Prawo nie zabrania poswiadczania podpisow rodzinie, za wyjatkiem sytuacji dotyczacych interesow osob zainteresowanych. Na przyklad nie moge poswiadczyc notarialnie podpisu zony na dokumencie, ze nie tylko bedzie mnie dozgonnie kochala, ale darowuje mi cala drogocenna bizuterie z czasow panienskich.
