W przypadku gdy masa spadkowa znajduje sie w Polsce, a spadkobierca lub spadkobiercy mieszkaja w Stanach Zjednoczonych, pierwsza kwestia, jaka nalezy rozstrzygnac, to odpowiedz na pytanie: Prawo ktorego kraju bedzie stosowane?
Prawo USA czy polskie
Zgodnie z art. 34 Prawa Prywatnego Miedzynarodowego w sprawach spadkowych "wlasciwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego smierci".
Jezeli wiec spadkodawca nie zrzekl sie skutecznie polskiego obywatelstwa lub nie zostal go pozbawiony, a masa spadkowa znajduje sie w Polsce, stosowane bedzie prawo polskie.
Zgodnie z prawem polskim (art. 941 k.p.c.) "rozrzadzic majatkiem na wypadek smierci mozna jedynie przez testament". Oznacza to, ze jezeli spadkodawca nie sporzadzil testamentu w formie pisemnej lub notarialnej lub innej szczegolnej formie przewidzianej przez prawo, w gre wchodzic beda przepisy o dziedziczeniu ustawowym.
Art. 35 Prawa Prywatnego Miedzynarodowego przewiduje, ze "o waznosci testamentu i innych czynnosci prawnych na wypadek smierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynnosci. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo panstwa, w ktorym czynnosc zostanie dokonana".
Procedura
wedlug prawa polskiego przedstawia sie nastapujaco: pierwszym etapem jest uzyskanie stwierdzenia nabycia prawa do spadku przez spadkobierce. W tym celu spadkobierca musi zlozyc wniosek do sadu. Sadem wlasciwym do rozpoznania wniosku jest wylacznie sad ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jezeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da sie ustalic, sad miejsca, w ktorym znajduje sie majatek spadkowy lub jego czesc. Gdy i tego ustalic nie mozna, sadem wlasciwym jest Sad Rejonowy dla miasta stolecznego Warszawy.
Pelnomocnik
Spadkobierca w postepowaniu spadkowym moze dzialac osobiscie lub przez pelnomocnika. Pelnomocnikiem moze byc adwokat. Moze nim byc rowniez inna osoba, ktora wystepuje w procesie jako strona, np. drugi uprawniony spadkobierca. Pelnomocnikiem moze byc rowniez osoba zarzadzajaca majatkiem lub interesami strony oraz osoba pozostajaca ze strona w stalym stosunku zlecenia, jezeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, jak rowniez: rodzice, wspolmalzonek, rodzenstwo lub dzieci strony oraz osoby przez strone przysposobione (art. 87 par. 1 kodeksu postepowania cywilnego).
W przypadku, gdy spadkobierca mieszka poza granicami Polski, wydaje sie, ze wskazane bedzie korzystanie z zastepstwa procesowego swiadczonego zawodowo. W takich przypadkach praktyczne jest rowniez udzielenie tzw. pelnomocnictwa dla doreczen, co przyspiesza znacznie tok postepowania. Jest oczywiste, ze pelnomocnikiem takim moze byc adwokat reprezentujacy spadkobiorce. Moze byc pelnomocnikiem dla doreczen inna osoba mieszkajaca w Polsce.
Pelnomocnictwo dla adwokata udzielane jest na pismie. Pelnomocnictwo dla innych osob musi miec notarialnie poswiadczony podpis i poswiadczenie konsulatu polskiego wlasciwego dla miejsca zamieszkania udzielajacego pelnomocnictwa.
Rozprawa sadowa
Po zlozeniu i oplaceniu wniosku sad wyznacza rozprawe. Celem rozprawy jest zbadanie czy fakty podane we wniosku sa prawdziwe (dotyczace glownie kregu spadkobiercow i ich prawa do spadkobrania, faktu pozostawienia lub nie testamentu itp.).
Najczestsza forma dowodowa jest odebranie przez sad "zapewnienia spadkowego" od wnioskodawcy. Jest to oswiadczenie zlozone po uprzedzeniu o odpowiedzialnosci karnej za zlozenie falszywego oswiadczenia, ze okreslone we wniosku osoby sa jedynymi spadkobiercami zmarlego, ze w sklad spadku wchodzi lub nie gospodarstwo rolne itp.
Poszukiwanie spadkobiercow
Jezeli zapewnienie nie moze byc zlozone lub np. wnioskodawca nie zna nazwisk, adresow potencjalnych spadkobiercow albo sad uzna, ze przedstawione mu dowody nie sa wystarczajace, wowczas sad poszukuje spadkobiercow przez ogloszenie, umieszczone w pismie poczytnym na calym obszarze Polski i podanie do publicznej wiadomosci w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Polsce (art. 674 k.p.c.).
Po uplywie 6 miesiecy od daty ogloszenia sad wyznacza rozprawe, na ktora wzywa takze osoby, ktore w wyniku ogloszenia zglosza swoje pretensje do spadku. Na rozprawie tej beda badane prawa poszczegolnych osob do spadku.
Postanowienie sadu
Po przeprowadzeniu postepowania dowodowego sad wydaje postanowienie, w ktorym wymienia spadkodawce oraz wszystkich spadkobiercow, ktorym spadek przyznal, okreslajac rownoczesnie ulamkowa wartosc przypadajacego na kazdego spadkobierce udzialu w calej masie spadkowej (np. 1/4, 1/16 itp.).
W postepowaniu o stwierdzenie prawa do spadku sad nie dokonuje podzialu skladnikow masy spadkowej. Podzial moze zostac dokonany polubownie przez samych spadkobiercow. W razie sporu, jaki skladnik masy spadkowej ma przypasc konkretnemu spadkobiercy, konieczne staje sie wniesienie do sadu odrebnej sprawy o dokonanie podzialu spadku.
Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, spadkobierca moze przyjac spadek bez ograniczenia odpowiedzialnosci za dlugi (przyjecie proste) badz z ograniczeniem odpowiedzialnosci za dlugi (przyjecie z dobrodziejstwem inwentarza). Spadkobierca moze rowniez spadek odrzucic.
Oswiadczenie o przyjeciu lub odrzuceniu spadku
musi byc zlozone w ciagu 6 miesiecy od dnia, w ktorym spadkobierca dowiedzial sie o tytule swego powolania. Brak zlozenia oswiadczenia w tym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjeciem spadku. Oswiadczenie najczesciej skladane jest przed sadem w czasie rozprawy o stwierdzenie prawa do spadku.
W razie przyjecia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialnosc za dlugi spadkowe tylko do wysokosci ustalonego w spisie inwentarza spadku stanu czynnego spadku. Do chwili podzialu spadku spadkobiercy ponosza solidarna odpowiedzialnosc za dlugi spadkowe (art. 1034 k.p.c.).
W praktyce oznacza to, ze wierzyciel moze wybrac dowolnie jednego ze spadkobiercow i z jego majatku dochodzic zaspokojenia swojej wierzytelnosci.
Spadkobierca, ktory odrzucil spadek, jest traktowany tak, jakby nie dozyl chwili otwarcia spadku, tj. chwili smierci spadkodawcy. W miejsce tego spadkodawcy wchodza jego dzieci lub inne osoby uprawnione z ustawy do dziedziczenia po nim.
Warto dodac, ze spadkobierca ustawowy moze zrzec sie dziedziczenia. Dokonuje sie tego przez zawarcie umowy z przyszlym spadkodawca. Umowa musi byc sporzadzona w formie aktu notarialnego. W takim przypadku zrzekajacy sie spadkobierca i jego zstepni sa traktowani, jakby nie dozyli otwarcia spadku.
Po oplaceniu podatkow spadkowych, srodki uzyskane z podzialu masy spadkowej lub ze sprzedazy spadku mozna legalnie wywozic z Polski.
Polska zawarla ze Stanami Zjednoczonymi umowe o unikaniu podwojnego opodatkowania, tak wiec podatki oplacone w Polsce sa uznane w rozliczeniach przez wladze podatkowe USA.
Ewentualne dalsze pytania moga Panstwo kierowac pod nr tel./faksu 0-11/48-32/256-2437 lub 0-11/48-32/255-4469.
Artykul przedrukowano za zgoda Polskiego Poradnika "Sukces" 255 Park Lane; Douglaston, NY 11363
Tel. (718) 224-3492
