Problemy z życia
Pani Irena ma następujące pytanie: „Mąż pobiera emeryturę Social Security, a ja dostaję połowę jego świadczeń. Niestety, małżeństwo nie układa się. Mąż uważa, że moja renta pomniejsza jego świadczenia. Chce się ze mną rozwieść, żebym została pozbawiona renty i ubezpieczenia Medicare. Czy to prawda? Jesteśmy małżeństwem od 8 lat, mam 68 lat i już nie dam rady wypracować własnej emerytury. Co mam zrobić?”
Oto problem pani Teresy: „Nigdy w Stanach nie pracowałam, bo wychowywałam trójkę dzieci. Dwadzieścia lat po ślubie mąż znalazł sobie inną kobietę. Domaga się rozwodu, na co nie chcę się zgodzić. On mnie straszy, że jak się nie zgodzę, to on nie pozwoli, żebym ja dostawała po nim rentę Social Security. Czy to prawda, że on może mnie pozbawić tych świadczeń?”
Zgoda męża niepotrzebna
Odpowiedź jest prosta. Mąż ani były mąż nie może odebrać żonie należnych jej świadczeń Social Security: renty małżeńskiej (spousal benefits) i ubezpieczenia zdrowotnego Medicare. Zgoda męża czy byłego męża nie jest wymagana. Co prawda, rozwiedziona żona potrzebuje co najmniej 10 lat małżeństwa, by kwalifikować się do renty po byłym mężu. Jeżeli żona jest już na rencie i rozwiedzie się po mniej niż 10 latach małżeństwa, to renta będzie jej wstrzymana. Pani Teresa nie musi się martwić o rentę małżeńską, ale pani Irena powinna odwlec rozwód o co najmniej dwa lata, żeby mieć pełne dziesięć lat małżeńskiego stażu.
Ile renty dla żony
Nawet osoba, która nigdy nie pracowała w Stanach, może dostać rentę Social Security tytułem małżeństwa z amerykańskim pracownikiem, który wypracował swoją własną emeryturę albo otrzymuje rentę inwalidzką (Social Security disability). Ażeby uniknąć niepotrzebnych uogólnień, załóżmy, że pracownikiem jest mąż, a żona swoich świadczeń nie wypracowała, choć, oczywiście, sytuacja może być odwrotna.
Niepracującej żonie może należeć się renta małżeńska w wysokości do połowy emerytury męża. Jeżeli żona jest uprawniona zarówno do własnej emerytury, jak i renty po mężu, to Administracja Social Security zawsze wypłaca w pierwszej kolejności jej własną emeryturę, a jeżeli jest ona niższa od renty po mężu, to otrzyma ona świadczenia łączne w wysokości renty małżeńskiej. Żona dostanie rentę małżeńską dopiero wtedy, gdy jej mąż złoży wniosek o swoją emeryturę.
Uwaga na redukcję aktuaryjną!
Małżonkowie, którzy biorą swoje renty przed osiągnięciem pełnego wieku emerytalnego (obecnie od 66 do 67 lat w zależności od roku urodzenia), mają te świadczenia na stałe pomniejszone. Stopień redukcji zależy od wieku. Na przykład wystąpiwszy o rentę w wieku 62 lat, żona urodzona w roku 1960 i później dostanie tylko 32.5 proc. emerytury męża. Redukcja wynosi 25/36 jednego procenta za każdy miesiąc przed pełnym wiekiem emerytalnym żony, do 36 miesięcy. Jeżeli liczba miesięcy przekracza 36, to renta małżeńska pomniejszona jest o 5/12 procenta za każdy miesiąc, o który przyspieszyło się przejście na spoczynek.
Więcej informacji SSA podaje na swojej witrynie www.ssa.gov/oact/quickcalc/spouse.html.
Renta po rozwodzie
Rozwódka otrzyma rentę małżeńską, jeżeli spełni wszystkie następujące warunki:
- osiągnie wiek emerytalny - co najmniej 62 lata,
- nie wyszła ponownie za mąż,
- małżeństwo z pracownikiem trwało co najmniej 10 lat,
- były małżonek (pracownik) jest uprawniony do emerytury (ukończył 62 lata) albo renty inwalidzkiej Social Security. Jeżeli ex-małżonek ukończył 62 lat, ale nie jest na emeryturze, wtedy rentę można otrzymać dopiero dwa lata po rozwodzie.
Renta rozwiedzionej żony nie powoduje pomniejszenia emerytury pracownika, ani renty jego drugiej żony.
Renta w Polsce
Rodziny amerykańskich pracowników mogą pobierać amerykańskie renty rodzinne, nawet jeżeli mieszkają w Polsce i nie mają amerykańskiej zielonej kary ani obywatelstwa.
Jak było: Przed 1 marca 2009 członkowie rodzin ubezpieczonych osób, niebędący obywatelami, byli uprawnieni do odbioru rent rodzinnych w Polsce tylko pod warunkiem, że w przeszłości mieszkali w USA przez co najmniej 5 lat będąc w związku, który upoważnił ich do tych świadczeń. Mogli oni pobierać renty rodzinne w Polsce, ale po upływie 6 miesięcy to prawo tracili. Ażeby je odzyskać, musieli wrócić do USA co najmniej na miesiąc. Te przepisy nadal obowiązują obywateli innych krajów, ale nie Polski.
Jak jest: Po wejściu w życie Umowy emerytalnej (Totalization Agreement), te dwa wymogi są dla Polaków zniesione. Oznacza to, że świadczenia rodzinne Social Security mogą w Polsce dostać osoby uprawnione na zasadach takich samych, jak Amerykanie, bez względu na to, że mieszkają w Polsce, że nigdy nie były w Stanach, czy nie mają numeru Social Security. Niestety, nie wszyscy urzędnicy SSA o tym wiedzą i czasami udzielają Polakom niewłaściwych informacji.
Gdy małżonkowie rozliczają podatki oddzielnie
Pani Elwira w pracowała w Stanach tylko kilka lat i liczy na rentę po swoim drugim mężu, z którym jest w związku od siedmiu lat. Jednak nie jest pewna swojej przyszłości, bowiem jej mąż rozlicza ich podatki oddzielnie (married filing separately). Nie wie, czy w takiej sytuacji należeć jej się będą jakieś świadczenia.
Odpowiedź: Sposób sporządzania deklaracji podatkowych nie ma wpływu na rentę Social Security. To nie rozlicznie podatkowe z małżonkiem daje podstawę do renty małżeńskiej, lecz sam fakt istnienia małżeństwa.
Rozwód a konta emerytalne
Jeżeli mąż ma pension plan w pracy, to po rozwodzie część emerytury należeć się będzie żonie. Podzielone też musi zostać zakładowe konto emerytalne męża, stosownie do długości lat małżeństwa. Mąż nie może tego odmówić. Jeżeli grozi ci rozwód, koniecznie zwróć się do prawnika, żeby wyegzekwował on twoje prawa. Prawnik załatwi podział funduszy emerytalnych między małżonkami. Służy temu Qualified Domestic Relations Order – sporządzona przez sąd instrukcja dla administratora planu emerytalnego, by przeniósł część udziału w planie na nazwisko ex-małżonka, zachowując uprzywilejowany status podatkowy (tax deferral).
QDRO jest wydawany przez sąd. Może on dotyczyć każdego rodzaju programu emerytalnego (jak profit-sharing, 401(k), Keogh, SEP etc.) z wyjątkiem IRA. Administrator planu musi zaakceptować QDRO, pod warunkiem, że zarządzenie jest prawomocne. Jeżeli rozporządzenie jest nieprawidłowo przygotowane, to przywileje podatkowe mogą być utracone.
Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji przeczytaj książkę pt. ”Amerykańskie emerytury” oraz skonsultuj się z prawnikiem albo doświadczonym księgowym.
Wniosek
Programy emerytalne stanowią największy przedmiot majątkowy typowego Amerykanina, zaraz po domu. Rozchodzący się małżonkowie mogą przypuszczać, że niewiele mają do podziału, ale po parudziesięciu latach pracy programy emerytalne bywają warte małą fortunkę. Część tych pieniędzy należy się drugiemu małżonkowi: czy w formie gotówki czy części miesięcznej emerytalnej pensji. Mąż nie może odmówić tego prawa swojej żonie. Również nie może pozbawić jej renty Social Security z tytułu małżeństwa.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników m.in. “Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „Powrót do Polski”, Emerytura reemigranta w Polsce. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave., albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com
