Wędrówka Jakuba w poszukiwaniu piątego wymiaru

„I mamy w naszych głowach myśli. Myśli, które rodzą się w mózgu – materialnym organie, ale nie muszą być całkowicie poddane materii i mogą tylko z niej pochodzić. Przecież nasze ludzkie myślenie próbuje na wszystkie sposoby się wyswobodzić. Porusza się wstecz, kiedy wspominamy. I próbuje wybiegać do przodu, kiedy myślimy o tym, co będzie. Nieustannie zmusza nas do stawiania oporu. Często marzymy o rzeczach, które są niemożliwe z punktu widzenia praw fizyki. I wymyśliliśmy sobie Boga, który im nie podlega: jest poza czasem i przestrzenią”. (s. 204)

***

Główny bohater fascynującej powieści Martina Vopenki „Piaty wymiar”, mimo że w izolacji, nieomalże zamknięciu i separacji od innych, nie ustaje w poszukiwaniu siebie. Może właśnie dzięki osamotnieniu to mu się udaje. Bycie skazanym na „eksperyment” rocznego przebywania z samym sobą, wcale nie musi być uwieńczone odnalezieniem siebie i nie jest tożsame z doświadczeniem piątego wymiaru. Jakubowi to się udaje, w dużej mierze dzięki wykształceniu, jakie posiada, a jest fizykiem, oraz dzięki książce, jednej jedynej, jaką pozwolono mu wziąć na czas trwania eksperymentu. Nie jest to jakiś fikcyjny tytuł, ale rzeczywiście istniejący tekst zatytułowany „Czarne dziury i krzywizny czasu” Kipa Stephena Thorne’a. Książka została zresztą wydana też po polsku.

Co ciekawe, nie mamy najmniejszego pojęcia, na czym ma polegać i czemu służyć ów „eksperyment”, za który Jakub ma dostać dwieście tysięcy dolarów, co jest sumą wystarczającą, by wydobyć się z zapaści bankructwa i motywującą, by zgodzić się na roczne przebywanie w bunkrze, gdzieś w górach Argentyny. O doświadczeniu wiemy jedynie tyle, że Jakub musi poddawać się regularnym testom lekarskim, które wykonuje sam w owym bunkrze, idealnie przystosowanym do życia w nim przez rok (ogrzewanie, zapasy żywności, chłodzenie, wentylacja, bieżąca woda, prysznic, etc.)

***

Nie bez powodu główny bohater nosi imię głęboko usymbolicznione. Wędrówka aniołów po drabinie jakubowej w górę i w dół jest przecież jednym z najczęstszych motywów powracających w sztukach przedstawiających. Od zawsze też jest przedmiotem nieskończonej ilości interpretacyjnych konceptów, które próbują odnaleźć sens tego biblijnego snu:

„Kiedy Jakub wyszedłszy z Beer-Szeby wędrował do Charanu, trafił na jakieś miejsce i tam się zatrzymał na nocleg, gdy słońce już zaszło. Wziął więc z tego miejsca kamień i podłożył go sobie pod głowę, układając się do snu na tym właśnie miejscu. We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. A oto Pan stał na jej szczycie i mówił: «Ja jestem Pan, Bóg Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której leżysz, oddaję tobie i twemu potomstwu. A potomstwo twe będzie tak liczne jak proch ziemi, ty zaś rozprzestrzenisz się na zachód i na wschód, na północ i na południe; wszystkie plemiona ziemi otrzymają błogosławieństwo przez ciebie i przez twych potomków. Ja jestem z tobą i będę cię strzegł, gdziekolwiek się udasz; a potem sprowadzę cię do tego kraju. Bo nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co ci obiecuję». A gdy Jakub zbudził się ze snu, pomyślał: «Prawdziwie Pan jest na tym miejscu, a ja nie wiedziałem». I zdjęty trwogą rzekł: «O, jakże miejsce to przejmuje grozą! Prawdziwie jest to dom Boga i brama nieba!» Wstawszy więc rano, wziął ów kamień, który podłożył sobie pod głowę, postawił go jako stelę i rozlał na jego wierzchu oliwę. I dał temu miejscu nazwę Betel. – Natomiast pierwotna nazwa tego miejsca była Luz. – Po czym złożył taki ślub: «Jeżeli Pan Bóg będzie ze mną, strzegąc mnie w drodze, w którą wyruszyłem, jeżeli da mi chleb do jedzenia i ubranie do okrycia się i jeżeli wrócę szczęśliwie do domu ojca mojego, Pan będzie moim Bogiem. Ten zaś kamień, który postawiłem jako stelę, będzie domem Boga. Z wszystkiego, co mi dasz, będę Ci składał w ofierze dziesięcinę» (Rdz 28, 10-22)

Pomijając starotestamentowe handlowanie z Bogiem: - „Jeżeli Pan Bóg będzie ze mną, strzegąc mnie w drodze, w którą wyruszyłem, jeżeli da mi chleb do jedzenia i ubranie do okrycia się i jeżeli wrócę szczęśliwie do domu ojca mojego, Pan będzie moim Bogiem” - bo jeśli nie będzie dla mnie łaskawy, to nic z tego! Trudno zaprzeczyć, że idea drabiny jakubowej jest głęboko zakorzenionym w chrześcijańskim imaginarium obrazem nieustannego przemieszczania się myśli ludzkiej ku temu, co w górze i do tego, co na dole. Ten proces wiecznego ruchu w okrywaniu sensu owej wędrówki do góry i ku dołowi jest wielorako interpretowany przez myślicieli żydowskich i chrześcijańskich:

/Motyw drabiny do nieba był często używany przez Ojców Kościoła: W II w n.e. Święty Ireneusz opisał Kościół powszechny, jako drabinę wzniesienia się do Boga.

W III w n.e. Orygenes wyjaśnił, iż w życiu chrześcijanina są dwie drabiny: drabina ascetyczna, po której dusza wspina się, umacniając swoją cnotę i drabina pojmowana, jako podróż, którą po śmierci pokonuje dusza, wspinając się w stronę niebios tak wysoko, aż ujrzy światło Boga.