12 marca minęły 2 lata, od kiedy gubernator J.B. Pritzker, na podstawie swoich nadzwyczajnych uprawnień z tytułu pandemii COVID-19, wydał swoje pierwsze rozporządzenie wykonawcze - zauważa portal illinoispolicy.org. Od tego czasu wydał ich 112 oraz 27 razy wydłużał swoje 30-dniowe uprawnienia nadzwyczajne.
W związku z nadzwyczajnymi uprawnieniami Pritzker mógł bez udziału ustawodawców wprowadzać takie zarządzenia jak ograniczenia liczebności zgromadzeń, zamykanie szkół i określonych biznesów. Zawieszał także egzekwowania niektórych praw i działań agencji, a także wprowadzał obowiązek noszenia masek czy też narzucił wymóg szczepień dla większości pracowników szkół, służby zdrowia i opieki dziennej. Mógł także wprowadzić nakaz pozostania w domach, jak miało to miejsce na początku pandemii.
Władze ustawodawcze w niewielkim stopniu lub wcale nie nadzorowały uprawnień nadzwyczajnych Pritzkera. Dlaczego? Ponieważ w przeciwieństwie do innych stanów, prawo w Illinois nie przyznaje im takich możliwości. Aby ograniczyć nadzwyczajne zarządzenia Pritzkera, prawodawcy musieliby współpracować z gubernatorem lub uzyskać odporną na ewentualne weto większość głosów.
Kiedy to się zmieni?
Pritzker nie powinien mieć możliwości przedłużania swoich 30-dniowych proklamacji stanu klęski żywiołowej bez zgody Zgromadzenia Ogólnego Illinois - zauważa Illinoispolicy.org. Zgromadzenie powinno mieć prawo do odebrania Pritzkerowi uprawnień nadzwyczajnych w drodze wspólnej uchwały podjętej przez obie izby, co jest normą w większości stanów.
Uprawnienia nadzwyczajne w innych stanach
Na początku pandemii podobna sytuacja miała miejsce w całym kraju. Jak wynika z danych Pew Charitable Trusts, po wybuchu pandemii Covid-19 gubernatorzy ogłosili stan wyjątkowy we wszystkich 50 stanach. Jednak z czasem ustawodawcy zaczęli wycofywać nadzwyczajne uprawnienia, jakie uzyskali gubernatorzy, ze względu na ich nadużywanie. W przeciwieństwie do Illinois, większość stanów jeszcze przed pandemią wprowadziła kontrolę nad władzą wykonawczą sprawowaną w sytuacjach nadzwyczajnych.
Według danych National Conference of State Legislatures, 21 stanów upoważnia ustawodawców do zakończenia stanu nadzwyczajnego wspólnie ustaloną uchwałą. Z kolei w Luizjanie stan wyjątkowy może zostać wprowadzony wyłącznie przez stanową Izbę lub Senat. Dwanaście stanów poszło jeszcze dalej: Alaska, Georgia, Kansas, Michigan, Montana, New Hampshire, Oklahoma, Pensylwania, Karolina Południowa, Utah, Waszyngton i Wisconsin wymagają, by to ustawodawcy zatwierdzali każde przedłużenie stanu wyjątkowego. Michigan niedawno uchyliło ustawę upoważniającą do nadawania uprawnień wykonawczych w sytuacjach nadzwyczajnych, która wejdzie w życie 30 marca.
Jak to wygląda w Illinois?
Mimo że ustawa Illinois Emergency Management Agency Act ogranicza gubernatorowi możliwość ogłaszania stanu klęski żywiołowej na okres do 30 dni, może on go odnawiać za każdym razem, gdy poprzedni traci ważność. Do tej pory Pritzker wydał 27 takich proklamacji, wydłużając do tej pory swe uprawnienia z 2020 roku i zachowując swoje dodatkowe uprawnienia w sytuacjach kryzysowych bez udziału Zgromadzenia Ogólnego. W tym samym czasie ogłosił 112 rozporządzeń wykonawczych omijających prawodawców.
Decyzje Pritzkera nie pozostały bez echa. Od początku pandemii musiał stawić czoła licznym pozwom sądowym. Mimo że w większości przypadków nie były one skuteczne, zdołały powstrzymać obowiązek noszenia masek w szkołach, a ostatecznie doprowadziły do jego całkowitego zniesienia na terenie stanu.
W początkowym okresie pandemii wykorzystanie przez Pritzkera dodatkowych uprawnień do walki z wirusem było zrozumiałe, gdyż władza wykonawcza otrzymuje je, aby działać szybciej i bardziej zdecydowanie niż władza ustawodawcza.
To niezbędny aspekt do rządzenia w czasach kryzysu. Illinoispolicy.org zauważa jednak, że nie można pozwolić, aby uprawnienia przeznaczone do radzenia sobie z klęskami żywiołowymi lub kryzysem zdrowotnym trwały w nieskończoność i były uzależnione od decyzji jednego człowieka. To, co na początku było konieczną reakcją na sytuację kryzysową, stało się rządami na mocy rozporządzenia wykonawczego.
Może Illinois powinno pójść w ślady 34 innych stanów i dać ustawodawcom prawo do ograniczenia czasu trwania specjalnych uprawnień w sytuacjach kryzysowych?
al
