Chicagowska Polonia po raz pierwszy uczciła Święto Konstytucji Majowej w 1891 roku, w setną rocznicę jej uchwalenia. Od tamtej pory sobota najbliższa dacie 3 maja była okazją do manifestowania polskości w jednym z największych amerykańskich miast. Odbywały się zgromadzenia i marsze liczące po kilkadziesiąt, a nawet paręset tysięcy uczestników. Następnego dnia uroczysta celebracja przenosiła się do polonijnej świątyni, gdzie sprawowane były nabożeństwa w intencji narodu polskiego i walczącej o wolność ojczyzny. Po 129 latach panująca pandemia wirusa Covid-19 zatrzymała tę piękną tradycję. W tym roku uroczystości trzeciomajowe mają jedynie charakter wspomnieniowy, chociaż przygotowania do największego święta polskości poza granicami kraju zostały zapięte na przysłowiowy ostatni guzik.
Historia parady w Chicago liczy 129 lat
„W roku 1891 Polacy w Wietrznym Mieście zorganizowali pierwsze obchody Dnia Konstytucji 3 Maja, które Adam Kożuchowski nazwał testamentem konającej republiki. Od 129 lat organizowane są obchody Dnia Konstytucji 3 Maja. Przez 100 lat ich organizatorem był Związek Narodowy Polski. 29 lat temu organizacją zajął się Związek Klubów Polskich, a następnie powołany przy ZKP Komitet Organizacyjny składający się z przedstawicieli najważniejszych organizacji polonijnych. Do wybuchu I wojny światowej obchody miały charakter wyłącznie kościelny. Parady organizowane w formie przemarszu i pikników kończących się przy pomniku Tadeusza Kościuszki na terenie Parku Humbolta znajdującym się w ówczesnym sercu polonijnej dzielnicy zostały po drugiej wojnie światowej przeniesione do centrum miasta na ulicę Dearborn Ave., a następnie na Columbus Drive w położonym nad brzegiem jeziora Michigan Parku Granta, gdzie z małymi zmianami odbywały się do tej pory” – powiedziała przypominając historię parad rzecznik prasowy Komitetu Organizacyjnego, dr Łucja Mirowska-Kopeć.
Setna rocznica chicagowskich parad była ostatnią organizowaną przez Związek Narodowy Polski. W 1991 roku organizację obchodów przejął kierowany przez Adama Ocytkę Związek Klubów Polskich. Stworzony został Komitet Organizacyjny, w którego skład z czasem zaczęli wchodzić przedstawiciele największych organizacji polonijnych. Na czele Komitetu zawsze stoi prezes ZKP. W historii ostatnich trzech dekad obok wspomnianego już Adama Ocytki funkcję tę piastowali Edward Mika, Tadeusz Czajkowski i Jan Kopeć.
Wydarzenia towarzyszące
Rokrocznie wybierany był Wielki Marszałek Parady oraz dwóch wicemarszałków. Tym zaszczytnym tytułem były obdarzane osoby, które w sposób szczególny zasłużyły się w pracy na rzecz promocji Polski i Polonii w amerykańskim środowisku. Do 2014 roku wybór marszałka odbywał się na otwartym zebraniu z trzech kandydatur zaproponowanych przez Komitet. Jednak pewnego rodzaju zawirowania wynikłe z faktu uczestniczenia w głosowaniu osób spoza polonijnego środowiska spowodowały, że od tego czasu wyboru w tajnym głosowaniu dokonują członkowie Komitetu. Kandydatury mogą jedynie zgłaszać organizacje polonijne, a nie osoby prywatne. Od ponad 20 lat prowadzony jest wybór Królowej Parady. W tym konkursie uczestniczy każdego roku po kilkanaście uroczych młodych Polek, które rywalizują o tytuły oraz stypendia. Królowa otrzymuje czek na 2 tys. dolarów. Pierwsza Dama Dworu nagradzana jest czekiem na 1,500 dolarów, a Druga Dama tysiącem dolarów. Stypendia po 500 dolarów otrzymują ulubienice publiczności i fotoreporterów. W tym roku zaplanowany na 14 marca wybór został w ostatniej chwili odwołany. O koronę i stypendia miało się ubiegać 9 uroczych dziewcząt w wieku od 17 do 22 lat stanu wolnego. W tym gronie były obecne: Katarzyna Giba, Agnieszka Daniłowska, Kaja Romanowska, Gabrielle Piechota, Monica Lebensztejn, Oliwia Nawrot, Paulina Kosińska, Nicole Pudło i Barbara Makowski. Podczas wyborów uczestniczki prezentują się w sukienkach ślubnych, koktajlowych i wieczorowych. Odpowiadają na pytanie dotyczące spraw polonijnych. O wyborze decyduje kilkuosobowe jury. Od trzech lat przyznawany jest tytuł „Przyjaciel Polonii”. Pierwszym laureatem tego wyróżnienia został radny Ariel Reboyras. W roku ubiegłym uhonorowana została skarbnik powiatu Cook Maria Pappas, a w tym roku szarfę przyznano skarbnikowi stanu Illinois Michaelowi Frerichs.
Zmiany lokalizacji
W 2002 roku z powodu przebudowy ulicy Dearborn obchody majowego święta zostały przeniesione na ulicę Milwaukee na odcinku od stacji metra w Jefferson Park w stronę ulicy Devon. Jednak problemy logistyczne, ograniczenia parkingowe oraz niezadowolenie właścicieli okolicznych biznesów działających wzdłuż trasy przemarszu spowodowały, że był to jednorazowy przypadek. Parada ponownie wróciła do serca chicagowskiej metropolii, aby po kilku latach przenieść się do parku Granta. W minionych sześciu latach dwukrotnie trasa przemarszu ponownie wróciła do centrum miasta. Ostatnie trzy odbyły się już jednak „starą” trasą po ulicy Columbus na odcinku od ulicy Balbo do Monroe z trybuną honorową ustawioną przy fontannie Buckingham.
W 1978 roku z Parku Humbolta do centrum miasta przeniesiony został pomnik Tadeusza Kościuszki. Stoi on obecnie przy ulicy Solidarity Drive na skwerze pomiędzy Akwarium Shedda i Planetarium Adlera. To właśnie przy pomniku w sobotnie poranki w ciągu ostatnich kilku dekad rozpoczynała się celebracja majowego święta. Uroczystość organizowaną przez Związek Narodowy Polski z udziałem gości honorowych obchodów, duchowieństwa, przedstawicieli środowisk weterańskich, harcerzy, organizacji polonijnych kończyła ceremonia złożenia wieńców i kwiatów pod pomnikiem bohatera dwóch narodów. W ostatnich sześciu latach kolejnym akcentem obchodów była uroczystość wciągnięcia na maszt polskiej flagi przy budynku sądu na Daley Plaza.
Śniadanie, przemarsz i transmisje
Przed rozpoczęciem trzeciomajowego pochodu grupa gości w jednym z luksusowych hoteli była podejmowana przez działaczy Chicago Society śniadaniem. Przed południem rozpoczynał się dwugodzinny przemarsz, który przez wiele lat transmitowały chicagowskie stacje telewizyjne. Bardzo często na żywo relacjonował je Alan Krashesky, popularny prezenter telewizyjny polskiego pochodzenia ze stacji ABC News. Niestety, sześć lat temu właściciele stacji zażądali kilkudziesięciu tysięcy dolarów opłaty za transmisję, co przy i tak już wysokich kosztach opłat miejskich było warunkiem trudnym do spełnienia przez organizatorów. Od tej pory relacje realizowała polonijna stacja TV Polvision oraz polonijne stacje radiowe i prasa. Tradycyjnie już obchody kończy niedzielna msza św. sprawowana w intencji Ojczyzny w kościele pod wezwaniem Trójcy Świętej. Jej organizatorem jest Związek Narodowy Polski.
Parada w liczbach
Za najbardziej liczne obchody w minionym trzydziestoleciu uznawane są te z 2002 i 2006 roku. W przemarszu uczestniczyło ponad 150 kolumn marszowych liczących od kilkudziesięciu do kilkuset uczestników. Według prasy polonijnej w przemarszu oraz wzdłuż trasy przemarszu mogło być około 140 tysięcy osób. Według policji było 80 tysięcy osób, a telewizja podała, że szło 20 tysięcy mniej. Natomiast na łamach jednego z ówczesnych dzienników zbliżonych do organizatorów pojawiła się informacja, że uczestniczyło w paradzie ćwierć miliona ludzi. Wszystkie te dane wydają się jednak zawyżone. Wychodząc z założenia, że szkolne kolumny marszowe są najliczniejsze, a ilość uczniów pobierających naukę w polonijnych szkołach waha się od 15 do 17 tysięcy, to już tylko na podstawie tych danych można wysnuć wiosek, że nawet przy stu procentowej frekwencji szkolnych ekip, co raczej nigdy nie miało miejsca, reprezentacja młodzieży mogła maksymalnie liczyć do 15 tysięcy uczestników. Nawet gdyby pozostałe kolumny marszowe liczyły po 100 osób i około pięciu tysięcy widzów, którzy stali wzdłuż trasy przemarszu, to realna liczba uczestników oscyluje w granicach od 30 do 35 tysięcy osób. I jest to cyfra najbliższa rzeczywistości. Taką ocenę potwierdzają późniejsze dane. Organizatorzy uważają, że w ciągu minionej dekady rocznie w paradach uczestniczyło od 20 do 30 tysięcy osób.
Trzeba czekać do 2021 roku
Z decyzją o odwołaniu tegorocznej parady w związku z zagrożeniem wirusem Covid-19 organizatorzy czekali do ostatniej chwili, gdyż w przygotowanie uroczystości włożono wiele wysiłku. Wybrany został Wielki Marszałek, którym to tytułem wyróżniono dziennikarkę telewizyjną i pisarkę Ritę Cosby, autorkę książki o Powstaniu Warszawskim. Wybrane zostało hasło parady upamiętniające stulecie urodzin św. Jana Pawła II. Wykupione zostały wszystkie zezwolenia i licencje. Kompletowana była wieloosobowa ekipa do zagwarantowania bezpieczeństwa i zabezpieczenia logistyki całego wydarzenia.
„Wszystko było zapięte na ostatni guzik. Żal serce ściska, że musieliśmy odwołać obchody. Pragnę gorąco i serdecznie podziękować całemu Komitetowi za tak wspaniałą współpracę przy organizacji całego majowego przedsięwzięcia. Niestety, nie możemy osobiście spotkać się w Parku Granta, ale chcemy uczcić przypadającą w tym roku 229. rocznicę uchwalenia konstytucji w sposób wirtualny. Zapraszam wszystkich państwa na naszą stronę internetową: www.polishparade.com, gdzie znajdziecie państwo setki zdjęć dokumentujących poszczególne uroczystości. Apelujemy do państwa o nadsyłanie swoich fotografii i filmików, które systematycznie będziemy umieszczać na naszej stronie.
W sobotę, drugiego maja, kiedy miała się odbyć parada, celebrujemy również Dzień Flagi i Dzień Polonii. Uczcijmy te święta. W związku z tym apeluję do państwa o oflagowanie swoich domów i samochodów. Nie wstydźmy się polskości, wywieszajmy flagi, ubierajmy się w biało-czerwone stroje. W sercu mamy naszą kochaną ojczyznę – Polskę i całą Polonię. Korzystając z okazji pragnę życzyć całej Polonii dużo zdrowia i wytrwałości, żebyśmy jak najszybciej doczekali czasu, gdy będziemy mogli się spotykać” – powiedział Jan Kopeć, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Parady. Miejmy nadzieję, że świat upora się z wirusem i powróci do normalności, aby za rok móc celebrować kolejną - 230. rocznicę
Na łamach naszego tygodnika czytelnicy także znajdą bogatą ilustrację zdjęciową, do obejrzenia której serdecznie zapraszamy.
Tekst i zdjęcie: Andrzej Baraniak
