Młodzi ludzie, kobiety oraz osoby, które przeszły już koronawirusa, zgłaszają więcej skutków ubocznych po przyjęciu szczepionki na Covid-19.
Chociaż reakcje są oczekiwane i nie powinny zniechęcać ludzi do szczepień, eksperci twierdzą, iż istnieje kilka powodów, dla których te trzy grupy mogą doświadczyć więcej skutków ubocznych.
Jakie skutki uboczne są najczęściej zgłaszane?
Dr Albert Ko, profesor epidemiologii i medycyny w Yale School of Public Health, twierdzi, że zaobserwowane działania niepożądane są w większości przypadków umiarkowane, z „bardzo rzadkimi” poważnymi reakcjami. Efekty uboczne występują rzadziej niż w powszechnie stosowanych szczepionkach na choroby takie jak odra, polio czy grypa.
Najczęściej zgłaszane obejmują ból ramion, ból mięśni, zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia, ogólne osłabienie czy lekką gorączkę. Niektórzy zgłaszali więcej skutków ubocznych po drugiej dawce szczepionki Pfizer lub Moderna, a w rzadkich przypadkach doszło do reakcji alergicznych.
Z niedawnego badania przeprowadzonego przez Centers for Disease Control and Prevention, na podstawie analizy danych z pierwszych 13.7 milionów dawek szczepionki na Covid podanych Amerykanom, wynika, że kobiety zgłaszały ponad 79% skutków ubocznych, chociaż tylko około 60% dawek zostało podanych kobietom.
Doktor Anne Liu zajmująca się chorobami zakaźnymi w Stanford Health Care w Palo Alto w Kalifornii, powiedziała, że rzadkie reakcje anafilaktyczne, o których donoszono, występowały „prawie wyłącznie” u kobiet.
„Wiemy, że anafilaksja, która jest bardzo rzadka, wydaje się występować prawie wyłącznie u kobiet” - wyjaśnił Liu, zauważając, że reakcje alergiczne były zgłaszane w badaniach klinicznych i nie są powodem do niepokoju.
Opóźnioną reakcję skórną na szczepionkę Moderna, zgłoszoną na początku tego miesiąca, obserwowano głównie u kobiet.
Doktor David Wohls, lekarz chorób zakaźnych na UNC Health, przypisuje te różnice kilku kwestiom. Po pierwsze kobiety częściej niż mężczyźni zgłaszają to, jak się czują po szczepieniu. Istnieją również przyczyny biologiczne, wynikające z różnic w układzie odpornościowym.
„Widzimy więcej chorób autoimmunologicznych u kobiet niż mężczyzn i wiemy, że wpływ ciąży na układ odpornościowy może być znaczący” – powiedział.
Liu również zauważyła, że odpowiedź immunologiczna u kobiet, które zachorują na COVID-19, różni się od odpowiedzi u mężczyzn, u których zdiagnozowano wirusa, co może wyjaśniać różnicę w odpowiedzi na szczepienia.
„Wydaje się, że mężczyźni mają gorsze wyniki (z COVID-19)… Czy kobiety generują nieco silniejszą odpowiedź immunologiczną? Może to wyjaśnia niektóre różnice w skutkach ubocznych” - powiedział Liu, zauważając, że są różnice w męskim i żeńskim układzie odpornościowym oraz odpowiedzi na szczepionki, w tym szczepionkę przeciw grypie. Sugerowano, że różne reakcje mogą mieć związek z różnicami w testosteronie i estrogenach, ale Liu powiedział, że związek ten nie został potwierdzony.
Liu dodała, że dane z oryginalnych badań klinicznych wykazały, że „osoby, które wcześniej chorowały na Covid, miały już nieco więcej skutków ubocznych” w porównaniu z osobami, które wcześniej nie chorowały, ale stwierdziła, że wyniki te „nie są aż tak zaskakujące”.
Młodzi ludzie
Dane z badań klinicznych wskazują, że młodzi ludzie zgłaszali więcej skutków ubocznych po szczepieniach. Różnica może wynikać ze zmian w układzie odpornościowym.
„Wiemy, że układ odpornościowy zmienia się wraz z wiekiem” - powiedziała Liu. „Wiemy, że osoby młodsze (zarażone koronawirusem) mają silniejszą produkcję grupy cząsteczek zwanych interferonami, która jest pomocna w walce z wirusem, i może to być jeden z powodów, dla których osoby starsze radzą sobie gorzej z COVID. Silniejsza reakcja młodych ludzi wydaje się być dobrą rzeczą i koreluje z tym, że młodzi ludzie zarażają się koronawirusem bez ciężkiej infekcji”.
Liu zwróciła uwagę, że podobne efekty zaobserwowano w innych szczepionkach, ponieważ „wiele szczepionek” jest „ogólnie mniej skutecznych” u osób starszych. Wraz z wiekiem ludzki układ odpornościowy zmienia się w wyniku procesu starzenia, osłabiając „początkową reakcję zapalną, która odpowiada na sygnały zagrożenia” i zmniejsza „zdolność do wytwarzania nowych przeciwciał”.
„Szczepionki generalnie wywołują mniejszą odpowiedź u osób starszych niż u młodych dorosłych” - powiedziała.
Jak reagować na skutki uboczne?
Zarówno Liu, jak i Ko powiedzieli, że lekarze odradzają przyjmowanie jakichkolwiek leków przed szczepieniem na koronawirusa, a Ko zauważył, że premedykacja nie miała „dużego wpływu” na skutki uboczne szczepionki przeciw grypie.
„Odradzamy premedykację, taką jak Tylenol czy ibuprofen” - powiedziała Liu. „Jeśli po szczepieniu pojawią się objawy, na które można zareagować tymi lekami, nie wahaj się ich użyć, ale nie zalecamy przyjmowania ich z wyprzedzeniem”.
Zarówno Liu, jak i Ko podkreślili, że nie trzeba odczuwać skutków ubocznych, aby wiedzieć, że szczepionka zadziałała.
„Nie ma korelacji między doświadczaniem objawów a zdolnością do wywołania odpowiedzi immunologicznej” - powiedział Ko. „Ludzie wytwarzają dobre przeciwciała niezależnie od tego, czy po szczepieniach doświadczyli objawów, czy nie”.
Zwykle objawy po przyjęciu szczepionki są łagodne i nie utrzymują się dlużej niż przez 24 godziny.
jm