Liczne memorabilia, obrazy, zdjęcia i dokumenty dotyczące udziału amerykańskiej Polonii w walce o niepodległość Polski można oglądać do 10 marca przyszłego roku na wystawie w Muzeum Polskim w Ameryce.
Ekspozycja „Polonia rusza do boju, Stulecie Niepodległej” ukazuje działania Polonii na rzecz ojczyzny w latach od 1900 do 1923 roku. Prezentuje poczynania polonijnych liderów, Polskiego Białego Krzyża, Komitetów Obywatelskich i Centrów Rekrutacyjnych aktywnych na terenie całej Ameryki. Prezentowana jest historia tworzenia „Błękitnej Armii” oraz jej żołnierzy. Eksponowane są liczne plakaty, mundury, rysunki i dokumenty, które znajdują się w kolekcji muzeum. Podczas wernisażu, który odbył się w miniony piątek, goście mogli również zobaczyć składankę archiwalnych materiałów filmowych sprzed stu lat przybliżającą ten rozdział historii Polski.
Wolna Polska była marzeniem wszystkich Polaków w Ameryce jeszcze na długo przed wybuchem wojny. Związek Sokołów i inne organizacje paramilitarne już pod koniec XIX wieku postulowały o utworzenie armii narodowej na bazie imigrantów. Idea ta została wcielona w życie podczas pierwszej wojny światowej. Po ogłoszeniu przez Francję decyzji o utworzeniu Polskiej Armii w ośrodkach polonijnych na terenie Stanów Zjednoczonych rozpoczął się nabór ochotników do polskiego wojska. Do oddziałów byli przyjmowani Polacy, którzy nie posiadali obywatelstwa amerykańskiego przed ukończeniem 21 roku życia lub po ukończeniu 31 roku życia. Pozostali byli powoływani w szeregi armii amerykańskiej. Rekrutacja rozpoczęła się w październiku 1917 roku na terenie USA i Kanady. Ochotnicy byli przyjmowani w 48 punktach rekrutacyjnych. Zgłosiło się blisko 40 tysięcy osób. Bardzo często z jednej parafii zgłaszało się po kilkuset młodych mężczyzn. Po przejściu szkolenia w obozie „Kościuszko” na terenie Kanady, do Francji wyruszyło 23 tysiące ochotników, stając się trzonem dowodzonej przez gen. Józefa Hallera „Błękitnej Armii”. Obok rekrutacji ochotników jednym z największych osiągnięć Polonii było zebranie ponad 100 milionów dolarów z przeznaczeniem dla ofiar wojny oraz działania wyzwoleńcze i rekonstrukcyjne w odrodzonym kraju. Było to w głównej mierze dzieło utworzonego w 1914 roku Polskiego Centralnego Komitetu Ratunkowego. Z tej organizacji wyłonił się Wydział Narodowy Polski, który stał się ciałem politycznym amerykańskiej Polonii. Jego działania wspierał Ignacy Jan Paderewski, który był głównym orędownikiem sprawy polskiej u władz amerykańskich. Również dzięki jego wpływom prezydent Woodrow Wilson zażądał ustanowienia granic dla Polski jako jeden z warunków pokoju po zakończeniu działań wojennych. Ignacy Jan Paderewski został premierem i ministrem spraw zagranicznych utworzonego w 1919 roku rządu polskiego.
Z uznaniem o wystawie ukazującej udział Polonii w odzyskaniu przez Polskę niepodległości mówił obecny na wernisażu pochodzący z PiS senator RP Jan Maria Jackowski, członek Komisji Polaków za Granicą i Emigracji oraz wiceprzewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu.
„Jest to dla mnie wzruszająca uroczystość. Miałem okazję być w tym muzeum 19 lat temu i zapoznać się ze zbiorami tej niezwykle zasłużonej placówki dla polskiej kultury, dla polskiej historii, dla polskiej tożsamości. Chciałbym w tym momencie bardzo serdecznie pogratulować organizatorom tej wystawy, którzy przypominają nam wkład tradycyjny i odwieczny Polaków mieszkających w Stanach Zjednoczonych w pilnowanie sprawy polskiej. Gdyby nie Ignacy Paderewski, gdyby nie inni światli przedstawiciele polskich środowisk, to prezydent Woodrow Wilson nie wpisałby słynnego trzynastego punktu do warunków pokoju. Ten zapis ze stycznia 1918 roku prezydenta Woodrowa Wilsona stał się podstawą do Konferencji Pokojowej w Wersalu, która w sumie, łącznie z innymi ważnymi wydarzeniami doprowadziła do odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli. (…) Miałem okazję dzisiaj wizytować Bazylikę św. Jacka. Tam jest memoriał, na którym jest napisane, że z tej jednej parafii pw. św. Jacka tutaj w Chicago 499 rekrutów zasiliło szeregi „Błękitnej Armii” generała Hallera. To pokazuje, jak były gorące serca Polaków oddalonych o tysiące kilometrów od ojczyzny, jak wielki był ten wysiłek i ta wystawa to doskonale dokumentuje” – podkreślił senator Jackowski.
O udziale Polonii w wielkim dziele odzyskania niepodległości mówili również: konsul generalny RP Piotr Janicki, który odczytał list gratulacyjny z Kancelarii Prezydenta RP, zastępca konsula generalnego Republiki Francuskiej Frédéric Cholé, prezes Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego James J. Robaczewski, prezes muzeum Richard Owsiany, były dyrektor Jan Loryś oraz dyrektor zarządzająca placówką Małgorzata Kot. „Dla mnie jest to przejmująca wystawa, dlatego że pokazujemy, jak ważne dokumenty są przechowywane w Muzeum Polskim w Ameryce. To są praktycznie jedyne na świecie istniejące dokumenty o udziale Polonii w walce zbrojnej. Cieszymy się ogromnie z tego, że zbiory muzeum zostały wpisane na listę „Pamięć Świata” UNESCO. Wystawa jest jak gdyby wprowadzeniem w to, ile my potrafimy jako Polonia, jeżeli będziemy zjednoczeni” – powiedziała Małgorzata Kot.
Ekspozycja została zrealizowana między innymi dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nad jej przygotowaniem pracował zespół w składzie: Iwona Bożek, Małgorzata Kot, Barbara Kożuchowska, Jan M. Loryś, Halina Misterka, Richard Owsiany i Julita Siegel. Wystawę można oglądać w godzinach otwarcia muzeum do 10 marca 2019 roku.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Baraniak/NEWSRP
