Na początku 2025 roku ruszyła inicjatywa Make America Healthy Again (MAHA), którą sekretarz ds. zdrowia i opieki społecznej Robert F. Kennedy Jr. przedstawił jako początek „narodowego resetu”. W pakiecie znalazły się zmiany w szkolnych posiłkach, zakazy stosowania sztucznych barwników oraz ograniczenia w zakupie słodzonych napojów w ramach programu SNAP dla osób o niskich dochodach. Wszystko to miało być pierwszym krokiem do powstrzymania – jak określił Kennedy – „narastającego kryzysu przewlekłych chorób u dzieci”.
Administracja zapowiadała, że w ciągu dwóch lat pojawią się wymierne efekty, które odwrócą dekady narastającej otyłości. Tymczasem pierwsze sygnały zmiany pojawiły się już wcześniej. Dane z 2023 roku pokazały, że po raz pierwszy od ponad dekady wskaźniki otyłości wśród dorosłych się zatrzymały. Analiza 16,7 miliona elektronicznych kart zdrowia wykazała minimalny spadek średniego wskaźnika BMI w USA – z 30,24 do 30,21 – a udział dorosłych z otyłością obniżył się z 46,0 do 45,6 procent. Zdaniem badaczy to efekt przede wszystkim masowego stosowania leków z grupy GLP‑1, takich jak Ozempic czy Wegovy, które rewolucjonizują podejście do leczenia otyłości.
Między polityką a nauką
Eksperci zauważają, że jeśli w kolejnych latach spadek otyłości się utrzyma, MAHA może spróbować przypisać sobie zasługi za trend, który w dużej mierze wywołały innowacje farmaceutyczne jeszcze sprzed uruchomienia programu.
„Intencje Kennedy’ego są dobre” – ocenia dr Robert Klitzman z Uniwersytetu Columbia, specjalista w dziedzinie bioetyki. „Chodzi o poprawę diety Amerykanów i walkę z chorobami przewlekłymi. Ale nie mam pewności, czy działania administracji będą na tyle spójne, by naprawdę zadziałały”.
Promocja
Wskazuje on na sprzeczności między przekazem MAHA a szerszą polityką zdrowotną administracji Trumpa. Z jednej strony promuje się wycofywanie barwników i ograniczanie napojów słodzonych, z drugiej – drastycznie obcięto fundusze na badania żywieniowe, zmniejszono świadczenia SNAP i zlikwidowano część programów zdrowia środowiskowego w CDC. Według raportu Cetner for Science in the Public Interest (CSPI) z czerwca 2025 roku projekt budżetu na 2026 r. przewiduje cięcia rzędu 18 miliardów dolarów w Narodowych Instytutach Zdrowia, co oznacza redukcję 40 proc. budżetu badawczego.
Klitzman ostrzega też przed złudnym poczuciem poprawy. „Jeśli ludzie uznają, że po wycofaniu barwników fast‑food stał się zdrowy, mogą jeść go jeszcze więcej” – mówi. „A zastąpienie syropu glukozowo‑fruktozowego cukrem trzcinowym nie zmieni efektu kalorycznego ani metabolicznego. Badania FDA i JAMA pokazują, że pod tym względem oba słodziki działają niemal identycznie”.
Fenomen GLP‑1
Dietetycy są zgodni, że dotychczasowe, umiarkowane rezultaty przyniosły leki, a nie polityka zdrowotna. W latach 2019‑2024 liczba recept na preparaty GLP‑1 wzrosła o prawie 600 proc., a korzysta z nich już około 4 proc. dorosłych Amerykanów.
„Te leki dają realne rezultaty” – przyznaje dr Raj Dasgupta, doradca medyczny Garage Gym Reviews. „Same zakazy barwników czy ograniczenia w sprzedaży słodzonych napojów nie wywołają takiego efektu w skali kraju”.
Kliniczne badania potwierdzają, że pacjenci mogą dzięki nim stracić 15–25 proc. masy ciała, poprawiając przy tym poziom cukru we krwi, ciśnienie i kondycję sercowo‑naczyniową. Problemem jest jednak cena – od 1 000 do 1 400 dolarów miesięcznie – oraz niepełne pokrycie przez ubezpieczenia. Po odstawieniu leków część pacjentów odzyskuje wagę, a dostępność terapii dla osób o niskich dochodach pozostaje ograniczona.
W kraju, w którym 42 procent dorosłych żyje z otyłością – wskaźnik ten niemal podwoił się od lat 80. – trudno zignorować pojawienie się leku, który rzeczywiście działa. Dasgupta ostrzega jednak przed ryzykiem politycznym: jeśli administracja zacznie przypisywać sobie sukces wynikający z powszechnego stosowania leków, może to odciągnąć uwagę od potrzebnych reform systemowych.
Aviva Musicus z CSPI podkreśla, że dotychczasowe działania MAHA opierały się głównie na dobrowolnych zmianach w przemyśle spożywczym, które w przeszłości rzadko dawały trwałe efekty. „Jeśli będziemy chwalić się spadkiem otyłości dzięki GLP‑1, a jednocześnie nie wprowadzimy realnych zmian w dostępie do zdrowej żywności, stracimy szansę na trwałą poprawę” – mówi.„RFK Jr. napisał niedawno, że »MAHA wygrywa« w odpowiedzi na przejście sieci fast foodów na cukier trzcinowy w napojach gazowanych” – powiedziała. Badania konsekwentnie pokazują, że napoje słodzone cukrem są powiązane z wyższym ryzykiem otyłości, cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia, niezależnie od źródła słodzika, według CDC. „Napoje słodzone to jeden z najbardziej szkodliwych produktów w naszej żywności. Aby faktycznie poprawić zdrowie, administracja powinna skupić się na mniejszej ilości cukru, a nie na jego zmianie” – dodała Musicus.
Dr John Magaña Morton z Uniwersytetu Yale przypomina, że otyłość to problem wieloletni, a skuteczna prewencja wymaga dekad. „Trzeba równocześnie działać dwutorowo: leczyć tych, którzy cierpią teraz, i budować system, który zapobiegnie nowym przypadkom. Jedno bez drugiego nie zadziała” – podkreśla.
Tymczasem ciężka otyłość, czyli BMI powyżej 40, wciąż rośnie. Około 20 proc. pacjentów nie toleruje nowych leków lub nie uzyskuje efektów, a wielu nie chce poddawać się operacjom bariatrycznym. Morton uważa, że potrzebne są wyspecjalizowane centra metaboliczne, które pomogą dopasować metody leczenia i prewencji do indywidualnych potrzeb.
Dla Mortona rozwiązaniem jest równowaga. „Otyłość to podatek zdrowotny od wszystkiego” – powiedział. „W końcu zwracamy na to uwagę, co jest dobre. Ale to będzie wymagało wielotorowego podejścia, a nie jednej narracji o tym, kto zgarnie zasługi”.
W związku z tym, że Komisja MAHA ma opublikować swoje kolejne rekomendacje polityczne w sierpniu, stawka jest wysoka: historia, którą Ameryka opowiada sobie o walce z otyłością, może kształtować strategię zdrowia publicznego przez dziesięciolecia.
