To fakt, że Stany Zjednoczone mają bardzo łagodne przepisy dotyczące posiadania broni palnej w porównaniu z innymi rozwiniętymi krajami świata. Jednak nie wszyscy wiedzą, że ogólna przestępczość (włamania, napady, kradzieże, itd.) jest tu niższa niż w wielu innych, porównywalnych krajach. Różnica jest taka, że znacznie wyższa jest tu śmiertelność wynikająca z aktów przestępczych, gdyż w rękach osób, które się ich dopuszczają, znajduje się kilkukrotnie więcej śmiercionośnej broni.
Przerażająca masowa strzelanina w szkole podstawowej w Teksasie jest kolejnym, tragicznym przypomnieniem problemu z bronią w Ameryce: Stany Zjednoczone notują znacznie więcej przemocy z jej użyciem niż w innych, porównywalnych pod względem rozwoju krajach.
Jednym z powodów jest obfitość broni w Ameryce. Stany Zjednoczone przodują na świecie pod względem liczby sztuk broni palnej należącej do cywilów w przeliczeniu na 100 mieszkańców, a prowadzone badania, ostatnio choćby w Harvard School of Public Health, wielokrotnie wykazały związek między większą liczbą broni palnej, a wyższym poziomem przemocy z jej użyciem.
Powszechnym wyjaśnieniem jest to, że Ameryka ma jedne z najbardziej liberalnych przepisów dotyczących broni na świecie.
Przegląd 130 badań z 10 krajów w 2016 r. opublikowany w Epidemiologic Reviews wykazał, że wprowadzanie nowych ograniczeń prawnych dotyczących posiadania i kupowania broni wiązało się ze spadkiem przemocy z jej wykorzystaniem w tych krajach.
Spójrzmy na kwestię dostępu do broni w kilku krajach: USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii. To kraje podobnie rozwinięte, ze zdywersyfikowaną ludnością i o różnym pochodzeniu kulturowym. Warto od razu wspomnieć, że Szwajcaria ma najwyższy po USA wśród krajów rozwiniętych wskaźnik użycia broni. Dlaczego? Wyjaśnienie poniżej.
USA
Istnieje kilka barier w zakupie broni w Ameryce, ale ogólnie rzecz biorąc nawet w dość restrykcyjnych stanach i miastach większość ludzi może kupić broń palną bez większego problemu.
Nie mogą tego zrobić osoby należące do kilku kategorii: niepełnoletnie (poniżej 18 lat w przypadku karabinów i strzelb oraz poniżej 21 lat w przypadku innych rodzajów), osoby skazane lub oskarżone za przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej roku, poszukiwani listem gończym, ciężko chorzy psychicznie, użytkownicy nielegalnych substancji kontrolowanych (głównie narkotyków, co w rzeczywistości jest niemożliwe do sprawdzenia), osoby skazane za przemoc domową i nieudokumentowani imigranci.
Niektóre rodzaje broni są również objęte ograniczeniami. Zgodnie z prawem federalnym w pełni automatyczna broń jest teoretycznie legalna tylko wtedy, gdy została wyprodukowana przed 1986 rokiem, więc produkcja nowej broni automatycznej do użytku cywilnego jest nielegalna. Broń automatyczna ma również więcej ograniczeń i wymagań rejestracyjnych niż inne rodzaje broni.
Tymczasem półautomatyczna i nieautomatyczna jest ogólnie legalna, chyba że zakazują tego poszczególne stany – podobnie z magazynkami o dużej pojemności.
Zgodnie z systemem federalnym, licencjonowani dealerzy są zobowiązani do przeprowadzenia kontroli przeszłości kupującego, zazwyczaj poprzez sprawdzenie bazy FBI pod kątem przeszłości kryminalnej, czy historii zdrowia psychicznego.
Najbardziej znanym sposobem na ominięcie tego wymogu jest ominięcie oficjalnego dealera: jeśli ktoś kupuje broń od prywatnego sprzedawcy, na przykład znajomego lub członka rodziny, nie jest wymagane sprawdzanie przeszłości kryminalnej i stanu zdrowia psychicznego. Często prywatni handlarze wystawiają się na targach broni, można się z nimi też skontaktować przez internet.
Ale równie dużym problemem jest to, że system sprawdzania przeszłości jest notorycznie niedofinansowany i dziurawy, przepuszczając niewłaściwe osoby. Dodatkowo zgodnie z prawem federalnym sprzedawca musi w okresie do 3 dni sprawdzić historię kryminalną kupującego. Jeśli w tym czasie tego nie zrobi, kupujący może otrzymać broń bez sprawdzenia historii.
FBI przyznało, że coś takiego wydarzyło się w przypadku Dylanna Roofa , który zabił dziewięć osób w Charleston w Południowej Karolinie w 2015 roku. Roof nie powinien był z różnych powodów otrzymać zgody na zakup, ale jego historia kryminalna i zdrowotna nie została sprawdzona na czas, przez co automatycznie uzyskał prawo zakupu.
Oczywiście przepisy stanowe są bardzo zróżnicowane. Część ogranicza i zakazuje niektórych rodzajów broni palnej, inne wymagają licencji, rejestracji, szkolenia. Kilka zgadza się na noszenie jej na widoku, wiele wymaga na to zezwolenia. Sprawdzanie przeszłości nie jest uniwersalne, inaczej jest też w różnych miejscach traktowana sprawa odsprzedaży, rejestracji, itd.
Ogólnie rzecz biorąc badania wykazały, że stany, w których obowiązują bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące kontroli broni, notują mniej zgonów z powodu broni palnej, a miejsca – nie tylko stany, ale także miasta i kraje – z mniejszą liczbą broni mają mniej przemocy po uwzględnieniu zmiennych społeczno-ekonomicznych i innych rodzajów przestępczości.
Kanada
Broń jest tam w pewnym stopniu dostępną dla ogółu społeczeństwa, ale obowiązują poważne ograniczenia dotyczące różnych jej rodzajów oraz tego, kto może ją kupić i jak jest kupowana. Rezultatem jest system, który wygląda jak bardziej rygorystyczna wersja USA – posiadanie broni palnej jest możliwe, ale nie jest to coś, co można zrobić bardzo łatwo.
Kanada dzieli broń na trzy kategorie:
- pierwsza to zabroniona, do której należy większość broni krótkiej, która ma krótką lufę lub kaliber .32 lub .25, broń w pełni automatyczna, broń z odpiłowanymi lufami i niektóre karabiny wojskowe, takie jak AK-47. W tej kategorii istnieją wyjątki dotyczące daty rejestracji przed 1998 rokiem;
- drugą to ograniczona - niektóre pistolety, niektóre karabiny półautomatyczne i niektóre nieautomatyczne strzelby i sztucery;
- trzecią kategorią jest broń niepodlegająca ograniczeniom - chodzi najczęściej o kilka innych rodzajów strzelb, sztucerów i karabinów.
Ogólna zasada jest taka, że im bardziej niebezpieczna broń, tym podlega ona surowszym przepisom dotyczącym zakupu, posiadania i przechowywania. W Kanadzie, by kupić broń, należy mieć ukończone 18 lat, choć istnieją wyjątki dla młodszych, gdy właścicielem jest dorosły i chodzi o broń niepodlegającą ograniczeniom.
Licencjonowanie wymaga dość rygorystycznych kontroli przeszłości. Liczy się też opinia osób trzecich.
Przepisy kanadyjskie wymagają bezpiecznego przechowywania broni - zamkniętej w pomieszczeniu, schowku lub pojemniku, do którego trudno się włamać. Podobne wymagania dotyczą broni, która jest transportowana.
Wielka Brytania
Kraj ten posiada jedne z najsurowszych przepisów dotyczących broni na świecie, co wyjaśnia, dlaczego ma również jeden z najniższych wskaźników użycia broni wśród krajów rozwiniętych.
Po pierwsze, broń ręczna jest generalnie zabroniona, z wyjątkami tylko dla funkcjonariuszy policji, członków sił zbrojnych i osób posiadających specjalne pozwolenie ministra spraw wewnętrznych. Zabroniona jest również broń w stylu wojskowym.
W przypadku innych rodzajów broni palnej i amunicji osoby fizyczne muszą przejść przez rygorystyczny proces licencjonowania. Muszą podać „dobry powód” - na przykład wymagania związane z pracą lub sportem. Samoobrona nie jest uważana za “dobry powód” do posiadania broni palnej. Lokalni szefowie policji weryfikują wskazane powody.
Kontrola przeszłości aplikanta obejmuje przegląd karalności, chorób umysłowych, alkoholizmu, narkomanii oraz odniesienia do stanu psychicznego, życia domowego i samego stosunku do broni. Licencje muszą być odnawiane co pięć lat, chociaż można je cofnąć w każdej chwili na wniosek policji.
Minimalny wiek przy zakupie to 18 lat, a policja sprawdza miejsce przechowywania broni – nie może mieć do niego dostępu żadna osoba postronna.
Każdy, kto bezprawnie posiada tam broń palną, otrzymuje karę pięciu lat pozbawienia wolności.
Wielka Brytania przeszła wiele ograniczeń dotyczących broni w odpowiedzi na masowe strzelaniny. Jedna z nich, do której doszło w 1996 r. zakończyła się śmiercią kilkunastu uczniów szkoły podstawowej w Dunblane, w Szkocji.
Ograniczenia nie powstrzymały wszelkiej przemocy z użyciem broni, ale ją poważnie ograniczyły. W całym kraju broń posiada kilkaset tysięcy cywilów.
Szwajcaria
Uważa się, że Szwajcaria ma jedne z najbardziej otwartych przepisów dotyczących broni. W kraju, gdzie z kilkoma wyjątkami wszyscy mężczyźni muszą służyć w wojsku, każdy znajdujący się na służbie uczy się posługiwać bronią i może trzymać wydaną im broń w domu, czy nosić przy sobie.
Mimo wszystko prawo jest tam bardziej restrykcyjne niż w USA.
Po pierwsze, broń automatyczna jest całkowicie zakazana dla cywilów. Pozostałe rodzaje mogą być kupione po uzyskaniu pełnoletności i bardzo szczegółowej kontroli historii aplikanta – nie może on budzić żadnych podejrzeń. Licencja jest ważna od sześciu do dziewięciu miesięcy i zazwyczaj wydawana jest tylko na jeden rodzaj broni.
Ale z kolei karabiny i półautomatyczna broń długa używana rekreacyjnie, choćby przez myśliwych, jest całkowicie zwolniona z wymogów licencyjnych. Konieczność posiadania broni w celu samoobrony musi być udowodniona, przewożenie nie wymaga licencji, jeśli amunicja znajduje się w osobnym pojemniku.
Ograniczenia Szwajcarii pokazują, że kraj może być bardziej otwarty na ideę posiadania broni, zachowując jednocześnie pewne ograniczenia, które sprawiają, iż broń palna jest mniej dostępna dla potencjalnie niebezpiecznych osobników.
Z drugiej strony może to nie przypadek, że kraj ten ustępuje tylko Ameryce wśród krajów rozwiniętych pod względem liczby zgonów w wyniku zabójstw z użyciem broni palnej — chociaż wskaźnik w Szwajcarii jest nadal czterokrotnie niższy niż w USA.
rj
