7 gatunków, którym wystarcza zaledwie chwila odpoczynku
W świecie przyrody sen przybiera najróżniejsze formy. Niektóre zwierzęta, jak choćby koala, potrafią przesypiać nawet 22 godziny dziennie. Inne z kolei zadowalają się zaledwie kilkoma minutami snu w ciągu doby. Czasem decydują o tym uwarunkowania środowiskowe, takie jak zagrożenie ze strony drapieżników, ale często to po prostu kwestia biologii danego gatunku. Oto siedem zwierząt, które niemal nie potrzebują snu, by funkcjonować.
Słonie morskie
Zaskakujące dane na temat snu tych morskich gigantów ujawniono w badaniu z 2023 roku. Okazało się, że podczas pobytu na pełnym morzu słonie morskie (elephant seals) śpią średnio mniej niż dwie godziny na dobę – i to nie jednym ciągiem, a w postaci krótkich drzemek trwających po kilkanaście minut. Najczęściej odpoczywają na głębokości około 300 metrów, co pomaga im uniknąć niebezpieczeństw ze strony drapieżników.
Naukowcy od dawna zastanawiali się, kiedy te nieustannie nurkujące zwierzęta znajdują czas na sen. Jak tłumaczy oceanografka Jessica Kendall-Bar, wszystko wskazuje na to, że śpią podczas tzw. nurkowań dryfowych – gdy przestają aktywnie płynąć i spokojnie opadają w dół.
Co ciekawe, ten intensywny, niemal bezsenny tryb życia trwa tylko przez część roku. W okresie godowym, między listopadem a marcem, foki schodzą na ląd i potrafią spać ponad 10 godzin dziennie. Jak zauważa Kendall-Bar, to wyjątkowa cecha – rzadko spotyka się zwierzęta, które tak drastycznie zmieniają rytm snu w zależności od środowiska.
Promocja
Słonie afrykańskie
Z badań przeprowadzonych w 2017 roku wynika, że słonie żyjące na wolności w Botswanie śpią zaledwie dwie godziny dziennie – i to najczęściej między drugą a szóstą nad ranem. Niekiedy potrafią nie spać nawet przez 46 godzin z rzędu, co może być związane z zagrożeniem ze strony drapieżników.
W ogrodach zoologicznych, gdzie panuje większe poczucie bezpieczeństwa, słonie potrafią przespać nawet do sześciu godzin. Na wolności jednak sen bywa luksusem – szczególnie dla samicy przewodzącej stadu, która często czuwa, by reszta grupy mogła odpocząć.
Żyrafy
W naturalnym środowisku żyrafy śpią bardzo krótko – czasem tylko 30 minut dziennie. Muszą bowiem przez cały czas zachowywać czujność, by uniknąć ataku. Zdarza się, że śpią na stojąco, opierając się o drzewa, by móc w razie potrzeby szybko uciec.
Według informacji z ogrodu zoologicznego w San Diego niektóre żyrafy potrafią przespać zaledwie pięć minut na dobę. Taki "sen" to zwykle seria kilkusekundowych lub minutowych drzemek rozłożonych w ciągu dnia i nocy.
W warunkach ogrodów zoologicznych, gdzie zagrożenie nie istnieje, żyrafy śpią zdecydowanie dłużej – nawet do sześciu godzin. Główna część ich snu przypada na noc, ale potrafią też uciąć sobie popołudniowe drzemki.
Morsy
Sen morsów zależy w dużej mierze od tego, czy przebywają na lądzie, czy w wodzie. Na lądzie potrafią spać bardzo długo – od dwóch do nawet 19 godzin z rzędu. Ale gdy przebywają w wodzie, wykazują zdumiewającą wytrzymałość. Zdarzało się, że morsy nie spały nawet przez 84 godziny, pływając niemal bez przerwy.
Dzięki zjawisku zwanemu snem półkulowym (unihemispheric sleep) morsy potrafią „wyłączyć” jedną półkulę mózgu, podczas gdy druga czuwa. Dzięki temu mogą zachować czujność i zdolność poruszania się nawet podczas odpoczynku.
Muszki owocówki
W 2019 roku naukowcy postanowili zbadać, ile śpią muszki owocówki. Choć większość z nich odpoczywała przez 5–10 godzin dziennie, znaleziono grupę samic, które spały zaledwie 72 minuty na dobę. A niektóre – rekordzistki – tylko cztery minuty!
Co ciekawe, tak krótki sen nie wpływał na długość życia tych muszek. To otwiera nowe pytania o to, ile snu naprawdę potrzebują niektóre organizmy do przetrwania – i jak bardzo może się to różnić między osobnikami.
Nowonarodzone delfiny butlonose
Podczas gdy dorosłe delfiny butlonose mają dość przeciętny rytm snu, ich nowonarodzone młode zdają się nie spać wcale. Przez pierwszy miesiąc życia delfiny niemal bez przerwy pływają i wynurzają się po oddech co kilka do kilkudziesięciu sekund.
Badania z 2005 roku pokazały, że taki brak snu nie wpływa negatywnie na rozwój młodych delfinów – co podważa powszechne przekonanie, że sen jest niezbędny dla wzrostu mózgu i ciała. Dorosłe delfiny śpią od pięciu do ośmiu godzin dziennie, ale – podobnie jak morsy – w trybie półkulowym, często z jednym okiem otwartym.
Krowy
Choć życie krów wygląda na spokojne, ich sen wcale nie trwa długo. Gdy widzimy krowę leżącą na łące, zwykle jest w stanie drzemki – odpoczywa, ale nie śpi głęboko.
Z badań wynika, że krowy spędzają na drzemkach około ośmiu godzin dziennie, ale faktycznego snu mają tylko cztery godziny. W tym zaledwie 45 minut przypada na fazę REM, czyli sen głęboki. Sen REM występuje u krów w postaci krótkich epizodów trwających od trzech do pięciu minut, rozłożonych na cały dzień.
Każde z tych zwierząt udowadnia, że w przyrodzie nie ma jednej reguły, jeśli chodzi o sen. Dla jednych jest to luksus, na który mogą sobie pozwolić tylko w sprzyjających warunkach. Dla innych – zaledwie kilkuminutowa przerwa w biegu przez życie. Ale jedno jest pewne: natura zawsze znajduje sposób, by pogodzić czujność z odpoczynkiem.
