Bez większej debaty publicznej i w szybkim tempie legislacyjnym, demokraci z Illinois przeforsowali w weekend nowy budżet stanowy o wartości 55,2 miliarda dolarów na rok fiskalny 2026. Znaczną część przychodów – ponad miliard dolarów – mają zapewnić nowe podatki, m.in. na zakłady sportowe, produkty nikotynowe oraz zmiany w opodatkowaniu firm.
Budżet i nowe źródła dochodu
Budżet przewiduje wydatki na poziomie 55,2 mld dolarów i oparty jest na prognozowanych przychodach w wysokości 55,3 mld dolarów. Jest to wzrost o ok. 3,9% względem poprzedniego roku fiskalnego. Gubernator JB Pritzker zapowiedział, że podpisze ustawę.
Zwiększenie wpływów osiągnięto bez podnoszenia stawek podatku dochodowego czy podatku od sprzedaży. Zamiast tego:
- Zakłady sportowe zostaną obłożone nowym podatkiem: 25 centów od pierwszych 20 000 zakładów, a potem 50 centów od każdego kolejnego.
- Podatek od tytoniu wzrośnie z 36% do 45%. Obejmie teraz także e-papierosy i saszetki nikotynowe.
- Firmy prowadzące sprzedaż w Illinois (powyżej $100,000) będą musiały płacić stanowe podatki, niezależnie od tego, czy mają tam fizyczną siedzibę – to m.in. ukłon w stronę opodatkowania takich gigantów jak Amazon.
- Zagraniczne dochody firm zostaną objęte dodatkowym podatkiem – Illinois będzie pobierać podatek od tej połowy dochodu, której nie opodatkowuje rząd federalny.
Pojawiły się też inne źródła wpływów: program zachęt dla zalegających z podatkami ma przynieść 228 mln dolarów, a zamrożenie transferu z podatku paliwowego do funduszu drogowego – 171 mln dolarów. Kolejnych 100 mln trafi do specjalnego funduszu awaryjnego, którym będzie zarządzać gubernator.
Promocja
Kontrowersje i zarzuty braku przejrzystości
Ustawy budżetowe zostały przyjęte niemal w ostatniej chwili przed konstytucyjnym terminem – Senat głosował nad nimi tuż przed północą. Republikanie skrytykowali zarówno pośpiech, jak i brak istotnych cięć wydatków.
„Jak zwykle wszystko się odbywa w pośpiechu. Chodzi o to, żeby społeczeństwo nie zdążyło zorientować się, co uchwalamy” – mówił poseł John Cabello (Partia Republikańska).
Senator Don DeWitte ocenił podwyżki podatków jako „zdradę pracujących mieszkańców Illinois”.
Cięcia w ochronie zdrowia dla migrantów
Szczególne kontrowersje wzbudziła decyzja o likwidacji od 2026 r. programu zapewniającego ubezpieczenie zdrowotne dla nieudokumentowanych migrantów w wieku od 42 do 64 lat. Oszczędności z tego tytułu mają wynieść 330 mln dolarów. Program dla osób powyżej 65. roku życia zostanie jednak utrzymany (koszt: 110 mln).
Programy te kosztowały stan łącznie 1,6 mld dolarów – znacznie więcej niż pierwotnie planowano. W zamian demokraci przewidzieli 40 mln dolarów dla przychodni zdrowia obsługujących osoby o niskich dochodach.
Illinois może też stracić część funduszy federalnych w związku z debatą w Kongresie nad ograniczeniem zwrotów kosztów Medicaid dla stanów wspierających nielegalnych migrantów. Redukcje mogą jednak wejść w życie dopiero w 2027 roku.
Edukacja i szkolnictwo wyższe
- Szkoły podstawowe i średnie otrzymają dodatkowe 350 mln dolarów, zgodnie z obowiązującym modelem finansowania opartego na potrzebach. Proponowany budżet w pełni finansuje część edukacyjną K-12 w wysokości 307 milionów dolarów, ale nie dodaje 43 milionów dolarów w funduszach ulg podatkowych od nieruchomości.
- Finansowanie Illinois Community College Board również zmniejszy się o 24 miliony dolarów, głównie przez ograniczenie dotacji na program rozwoju zawodowego.
- Uniwersytety stanowe otrzymają zaledwie 1% więcej środków – mimo że gubernator proponował 3% wzrost. Istnieje szansa na dodatkowe 2% w przyszłym roku, jeśli zmienią się zasady federalnego finansowania.
Brak reformy emerytalnej
Mimo rocznych dyskusji nie wprowadzono żadnych reform systemu emerytalnego. Budżet przewiduje jednak utworzenie funduszu rezerwowego na wypadek, gdyby obecny system (tzw. Tier 2) okazał się niezgodny z wymogami federalnymi. Do funduszu trafi 75 mln dolarów.
Pozostałe zapisy i kontrowersje
- Podwyżki wynagrodzeń dla pracowników świadczących usługi bezpośrednie (Direct Service Providers) mają wynieść 80 centów za godzinę. Republikanie twierdzą jednak, że efekt będzie znikomy, bo równocześnie skrócono liczbę godzin pracy.
-
Płace ustawodawców wzrosną w ramach budżetu, z około 92 000 do 98 304 dolarów pensji bazowej. Jest to roczna stopa wzrostu ustalona przez prawo.
-
Propozycje zwiększenia podatków od dostaw jedzenia i ładowania aut elektrycznych nie przeszły, ale mogą wrócić do debaty później w tym roku.
Wydatki awaryjne i rezerwy
Nie zwiększono funduszu rezerwowego („rainy day fund”), który od początku kadencji Pritzkera wzrósł z 60 tys. do 2,3 mld dolarów. Na 2026 r. wstrzymano comiesięczne przelewy do tego funduszu, co pozwoli zaoszczędzić 45 mln dolarów. Utworzono natomiast fundusz awaryjny w wysokości 100 mln dolarów, z którego gubernator będzie mógł korzystać w przypadku opóźnień lub braków w finansowaniu federalnym.
Biuro prokuratora generalnego otrzyma 116 mln dolarów z funduszu ogólnego – mniej niż wnioskowane 120. Prokurator Kwame Raoul poprosił prawodawców o zwiększenie finansowania dla jego biura, ponieważ angażuje się w rosnącą liczbę pozwów przeciwko administracji prezydenta Trumpa.
Brak finansowania stadionu Bears
Ustawodawcy nie przeznaczyli funduszy na budowę nowego stadionu dla Chicago Bears. Ale NASCAR otrzyma dotację w wysokości 5 milionów dolarów przed trzecim wyścigiem w centrum Chicago w lipcu, a PGA Tour otrzyma dotację w wysokości 1 miliona dolarów w ramach organizacji 2026 President’s Cup w powiecie DuPage.
Podsumowanie
Nowy budżet, choć krytykowany przez opozycję za brak przejrzystości i nowe obciążenia podatkowe, został oceniony przez demokratów jako „zrównoważony i odpowiedzialny”. Jak podsumowała posłanka Lindsey LaPointe z Chicago: „To może nie jest idealny budżet, ale jest dobry i odpowiada wyzwaniom, przed którymi stoimy”.
