Historyczny moment w energetyce światowej: w pierwszej połowie 2025 roku energia odnawialna wygenerowała więcej prądu niż węgiel. To przełomowe osiągnięcie pokazuje, że transformacja energetyczna nabiera tempa, choć sytuacja w poszczególnych regionach świata wygląda bardzo różnie.
Globalna energetyka właśnie pokonała kolejny próg, bo po raz pierwszy w historii energia odnawialna stała się wiodącym źródłem produkcji energii elektrycznej na świecie, wyprzedzając węgiel. Takie dane przedstawił międzynarodowy think tank energetyczny Ember w swoim najnowszym raporcie, analizującym pierwszą połowę 2025 roku.
Co szczególnie imponujące, wzrost produkcji z energii słonecznej i wiatrowej był na tyle dynamiczny, że pokrył 100% globalnego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną. Co więcej, przyczynił się nawet do niewielkiego spadku wykorzystania węgla i gazu.
Kraje rozwijające się na czele
Jak podkreśla raport, za nagłówkami kryje się złożony obraz globalnych trendów. To kraje rozwijające się, a szczególnie Chiny, prowadzą obecnie ofensywę czystej energii. Państwo Środka, mimo że wciąż rozbudowuje swój park elektrowni węglowych, pozostaje bezsprzecznym liderem w rozwoju odnawialnych źródeł energii. W analizowanym okresie Chiny dodały więcej mocy z energii słonecznej i wiatrowej niż cała reszta świata łącznie.
Efekt? Wzrost produkcji energii odnawialnej w Chinach przewyższył rosnące zapotrzebowanie na prąd, co umożliwiło redukcję wytwarzania energii z paliw kopalnych o 2%. To spektakularny sukces, biorąc pod uwagę skalę chińskiej gospodarki i jej tempo rozwoju.
Indie również zapisały się po stronie zwycięzców transformacji energetycznej. Dzięki wolniejszemu wzrostowi zapotrzebowania na energię elektryczną oraz znaczącym inwestycjom w nowe moce słoneczne i wiatrowe, kraj ten również ograniczył wykorzystanie węgla i gazu.
Kraje rozwinięte wracają do paliw kopalnych
Podczas gdy gospodarki rozwijające się przyspieszają w kierunku czystej energii, kraje rozwinięte, w tym Stany Zjednoczone i Unia Europejska, poruszają się w przeciwnym kierunku. W USA zapotrzebowanie na energię elektryczną rosło szybciej niż produkcja z odnawialnych źródeł, co zwiększyło zależność od paliw kopalnych.
Unia Europejska zmaga się z własnymi problemami – miesiące słabych wiatrów i niedostatecznej produkcji energii wodnej doprowadziły do wzrostu wytwarzania energii z węgla i gazu.
Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) w osobnym raporcie drastycznie obniżyła prognozy rozwoju energii odnawialnej w USA w tej dekadzie w związku ze zmianami legislacyjnymi. Jeszcze rok temu agencja przewidywała, że Stany Zjednoczone dodadzą do 2030 roku 500 GW nowych mocy odnawialnych. Ta prognoza została teraz obcięta do zaledwie 250 GW – dwukrotnie mniej.
Analiza IEA stanowi najbardziej kompleksową ocenę wpływu polityki nowej administracji na globalne wysiłki w zakresie transformacji energetycznej. Obrazuje ona dramatycznie różne podejścia USA i Chin. Podczas gdy eksport czystych technologii z Chin gwałtownie rośnie, Stany Zjednoczone koncentrują się na zachęcaniu świata do kupowania większych ilości amerykańskiej ropy i gazu.
Energia słoneczna – gwiazda transformacji
Energia słoneczna dostarczyła lwią część wzrostu produkcji energii, pokrywając aż 83% globalnego wzrostu zapotrzebowania na prąd. To już trzeci rok z rzędu, kiedy energia słoneczna jest największym źródłem nowej energii elektrycznej na świecie.
Co ciekawe, 58% światowej produkcji energii słonecznej pochodzi obecnie z krajów o niższych dochodach, z których wiele odnotowało w ostatnich latach prawdziwy boom fotowoltaiczny. Wszystko to dzięki spektakularnemu spadkowi kosztów – ceny energii słonecznej spadły o oszałamiające 99,9% od 1975 roku.
Afryka w blasku słońca
Afryka przeżywa prawdziwy boom solarny – import paneli słonecznych wzrósł tam o 60% w ciągu roku, a Republika Południowej Afryki, dotychczas silnie uzależniona od węgla, przewodzi tej rewolucji. W czołówce są Nigeria i Egipt, a niektóre mniejsze państwa afrykańskie odnotowały rekordowy wzrost: Algieria zwiększyła import paneli 33-krotnie, Zambia ośmiokrotnie, a Botswana siedmiokrotnie.
Geografia ma znaczenie
Kraje w globalnym "pasie słonecznym" i "pasie wiatrowym" stoją przed zupełnie innymi wyzwaniami energetycznymi.
Państwa pasa słonecznego – obejmującego znaczną część Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej – potrzebują dużych ilości energii na klimatyzację. Kraje te mogą niemal natychmiast znacznie obniżyć koszty energii, przyjmując systemy oparte na energii słonecznej, wspierane przez coraz bardziej przystępne cenowo baterie, które magazynują energię z dnia na noc.
Kraje pasa wiatrowego, do których należą państwa północno-europejskie, zachód USA, Japonia czy Korea Południowa, napotykają natomiast trudniejsze przeszkody. Koszty turbin wiatrowych nie spadły w stopniu porównywalnym z panelami słonecznymi – w ostatniej dekadzie zmniejszyły się zaledwie o około jedną trzecią. Wyższe stopy procentowe również zwiększyły koszty kredytowania i podniosły całkowity koszt instalacji farm wiatrowych w ostatnich latach. Do tego zimowe okresy bezwietrzności mogą trwać tygodniami, wymagając innych źródeł energii rezerwowej.
Punkt zwrotny
Mimo regionalnych różnic raport określa ten moment jako "kluczowy punkt zwrotny". Małgorzata Wiatros-Motyka, starsza analityczka w Ember, stwierdziła, że "oznacza to początek zmiany, w której czysta energia nadąża za wzrostem popytu".
Węgiel, główny sprawca globalnego ocieplenia, był nadal największym pojedynczym źródłem wytwarzania energii na świecie w 2024 roku – pozycję tę utrzymuje od ponad 50 lat, zgodnie z danymi IEA. Jednak obecne trendy sugerują, że era dominacji węgla może dobiegać końca.
Transformacja energetyczna nabiera tempa, choć jej przebieg jest nierównomierny. Podczas gdy kraje rozwijające się, zwłaszcza w słonecznych regionach świata, dokonują szybkiego skoku w kierunku czystej energii, kraje rozwinięte borykają się z wyzwaniami technicznymi i politycznymi. Jedno jest pewne: energia odnawialna właśnie zapisała nowy rozdział w historii światowej energetyki.
