W najnowszym raporcie Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (United Nation’s Intergovernmental Panel on Climate Change) ONZ określa globalne ocieplenie “zagrożeniem dla ludzkiego dobrobytu i zdrowia planety”, jednocześnie z optymizmem zauważając, iż „podjęcie działań właśnie teraz może zabezpieczyć naszą przyszłość”.
Na 3,675 stronach raportu wyczerpująco wyjaśniono, że brak odpowiednich działań już teraz gwarantuje światu niedobory żywności o wody, które będą napędzać konflikty, migracje i nędzę.
Raport „Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability” w dużej mierze koncentruje się na wpływie zmian klimatycznych na ludzi. Niektóre skutki są już „nieodwracalne”, podsumowują autorzy, zauważając, że prawie połowa światowej populacji żyje obecnie w miejscach „wysoce podatnych na zmiany klimatu”. I chociaż powodzie, pożary i niszczenie siedlisk znacząco wpływają na funkcjonowanie człowieka, zmiany klimaty największy wpływ będą miały na systemy rolnicze, podważając bezpieczeństwo żywnościowe i zapewnienie pożywienia ludziom na całym świecie. Autorzy raportu zwracają uwagę, że częstsze i bardziej dotkliwe fale upałów, susze i powodzie już teraz narażają miliony ludzi na dotkliwy brak bezpieczeństwa żywnościowego i wodnego, zwłaszcza w Afryce, Azji, Ameryce Środkowej i Południowej, w małych krajach wyspiarskich oraz na Arktyce. Według Międzynarodowego Funduszu Rozwoju Rolnictwa (IFAD) ONZ, drobni rolnicy w tych regionach produkują jedną trzecią światowej żywności. „Jeżeli drobni rolnicy, którzy uprawiają większość światowej żywności, nie będą już w stanie produkować tego, co jest potrzebne, poziom ubóstwa i głodu będą nadal rosły, a na świecie dojdzie do globalnej migracji, niestabilności i konfliktów” - mówi Jyotsna Puri wiceprezydent IFAD.
Główne uprawy zbóż na obszarach dotkniętych zmianami klimatu już teraz są znacznie niższe niż wcześniej, ze względu na obecny wzrost średniej temperatury na świecie o 1.1 stopień Celsjusza powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Jeśli ta liczba osiągnie 1.5 stopnia, wskazany przez IPCC we wcześniejszym raporcie jako najwyższy, jaki możemy osiągnąć przed całkowitą katastrofą klimatyczną, około 8% gruntów rolnych na świecie stanie się nieodpowiednich dla rolnictwa. Wzrost o 2 stopnie C lub więcej, jak pokazuje obecna trajektoria, może być katastrofalny – powiedziała Debra Roberts, jedna z współprzewodniczących raportu.
„Już doświadczamy ostrych niedoborów żywności i wody… Jeśli spojrzymy na dwa stopnie globalnego ocieplenia, wiemy, że obszary, na których obecnie uprawia się podstawowe uprawy, nie będą w stanie uprawiać ich na tym samym poziomie wydajności i efektywności. Tak więc dla obszarów takich jak Ameryka Południowa, Afryka [i] Azja pojawiają się poważne wyzwania, jeśli chodzi o ogólną produkcję żywności”.
Chociaż najgorsze prognozy raportu zwiastują agonię dla dużej części Afryki, Azji i Ameryki Południowej, Ameryka Północna i Europa nie mogą czuć się bezpiecznie. Przewiduje się znaczne straty w produkcji rolnej dla większości obszarów Europy w ciągu najbliższych 80 lat, pomimo faktu, że niektóre części północnej Europy odczują dobrodziejstwo związane ze zmianą klimatu, ponieważ ocieplające się temperatury ułatwią uprawę roślin na obszarach, które kiedyś uważano za zbyt zimne dla rolnictwa.
Może zabraknąć wody
Tymczasem ponad jedna trzecia populacji południowej Europy będzie narażona na niedobór wody przy ociepleniu o 2°C. W temperaturze 3°C ryzyko podwaja się. Ameryka Północna stoi w obliczu podobnych zagrożeń, z prognozami rosnącego niedoboru wody na zachodzie, prowadzącego do strat gospodarczych i zwiększonej presji na ograniczone wody gruntowe. Kalifornijscy rolnicy nie muszą nawet czytać raportu, aby zrozumieć konsekwencje: w zeszłym tygodniu rząd federalny Stanów Zjednoczonych powiedział, że nie będzie dostarczać wody rolnikom w Dolinie Środkowej Kalifornii – która produkuje mniej więcej jedną czwartą krajowej żywności – ze względu na ekstremalne niedobory wody. Już czwarty raz w ciągu dekady Kalifornijski Projekt Central Valley, rozległa sieć zapór, zbiorników i kanałów, które nawadniają znaczną część gruntów rolnych stanu, został zamknięty dla rolników.
Nikt nie jest bezpieczny
„Nikt nie powinien czuć się bezpiecznie” – mówi Daniela Schmidt, główna autorka koordynująca część dotyczącą Europy w nowym raporcie IPCC. „Widzieliśmy pożary w miejscach, w których nigdy wcześniej nie mieliśmy pożarów. Widzieliśmy umierające lasy. Widzieliśmy straty plonów, w 2010 roku w Rosji, w 2016 roku we Francji, w 2018 roku w Europie Środkowej – które stają się naprawdę bardzo częste. I wszystkie zostały przypisane wpływowi człowieka na system klimatyczny”.
Będzie coraz drożej
Konsekwencje zmian klimatu w rolnictwie wkrótce wpłyną na rachunki za artykuły spożywcze nawet w bogatych krajach, mówi Schmidt. „Europa jest mniej narażona niż inne regiony, ale świat jest bardzo połączony”. Kilka krajów europejskich importuje żywność, ponieważ nie jest w stanie wyprodukować jej wystarczająco u siebie, podkreśla. Są też podstawowe towary, które w ogóle nie rosną w Europie lub Ameryce Północnej. „Kawa, której potrzebujemy, aby przeżyć ciężki tydzień, taki jak ten, czekolada, która sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi, soja, olej palmowy – wszystko to jest transportowane na całym świecie, a zatem za dużo lub za mało wody w regionach, w których produkuje się te towary, spowoduje reperkusje odczuwane na całym świecie”.
Wojna między Ukrainą a Rosją, które łącznie eksportują 30% światowej pszenicy, już wywindowała ceny surowców do najwyższych od 14 lat. Utrzymująca się susza w regionie miałaby globalne konsekwencje dla cen chleba, makaronów i wypieków.
Można temu zapobiec
Upadek rolnictwa nie jest nieunikniony. Gwałtowna redukcja emisji z paliw kopalnych może nadal prowadzić do utrzymania ocieplenia poniżej punktu 1.5°C wyznaczonego przez IPCC i ONZ, unikając najgorszych scenariuszy. Raport wskazuje na kilka sposobów, w jakie rolnicy i systemy rolnicze mogą się dostosować, od dostosowania sezonów wegetacyjnych po zmianę upraw lub instalację oszczędzających wodę systemów nawadniania. „Z pewnością raport wskazuje na bardzo złe konsekwencje, ale wciąż jest miejsce na adaptację” - mówi Laura Birx, zastępca dyrektora ds. strategii, planowania i zarządzania rozwojem rolnictwa w Fundacji Billa i Melindy Gatesów. „Możemy zobaczyć nowe odmiany ryżu, który przetrwa znacznie większe głębokości powodzi, lub kukurydzy, która zniesie dłuższe okresy suszy. Jest dużo miejsca na innowacje”.
Nie ma czasu do stracenia
Czasu jest mało, mówi Inger Andersen, szefowa Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska. „Zmiana klimatu nie czai się za rogiem, czekając na odpowiedni moment. To już się dzieje, zadając ciosy miliardom ludzi. A wszystko to i jeszcze więcej przy globalnym ociepleniu o zaledwie 1.1°C. Nawet jeśli ograniczymy globalne ocieplenie do 1.5°C, rany będą bardziej dotkliwe i będą następować coraz szybciej. A w obecnej sytuacji zmierzamy prosto do 3°C”.
jm
